Lesbók Morgunblaðsins - 21.04.2007, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. APRÍL 2007 15
lesbók
Það er mikill vöxtur í listrænni ljós-
myndun og hefur verið allt síðan
konseptlistin kom fram á sjón-
arsviðið á sjöunda áratug síðustu
aldar og frelsaði ljósmyndina frá
kröfu um fagurfræðilega skilgrein-
ingu ætti hún að teljast gjaldgeng
sem myndlistarverk. Í slíkri um-
ræðu þótti það löstur að ljósmynd
væri vélræn skrásetning af veru-
leikanum. Í konseptlistinni varð
þessi löstur hins vegar kostur þar
sem ljósmyndaformið nýtist hvað
best til að skrá hugmyndir í sjáan-
legt form.
Hugmyndaleg nálgun hefur gefið
ljósmyndinni vægi sitt og breidd
innan samtímalistar þótt ennþá
megi velta fyrir sér fagurfræðileg-
um og tæknilegum þáttum hennar,
þá í breiðara samhengi en var gert á
fyrri hluta síðustu aldar.
Á sýningunni „Auglitis til auglitis“
sem nú stendur yfir í Listasafninu á
Akureyri og er hluti af listahátíðinni
„Franskt vor á Íslandi“ (Pourquoi
pas?) má sjá ljósmyndaverk eftir 14
alþjóðlega listamenn, flesta þó frá
Frakklandi, sem sýningarstjórinn
Isabelle de Montfumar hefur valið.
Mikið til eru þetta listamenn sem
vinna í öðrum miðlum en ljós-
myndum eingöngu og eru mörg
verkin þar af leiðandi partur af
stærri gjörningi. Ég tek sem dæmi
frönsku listakonuna Orlan, sem er
löngum þekkt fyrir að leggjast undir
skurðhníf og nota líkama sinn sem
skúlptúr-hráefni, og myndröð Rom-
ans Opalka, „Memento Mori“
(Mundu að þú munt deyja), sem er
hluti af viðamiklu skrásetning-
arverkefni, sem m.a. byggist á
sjálfsmyndum sem listamaðurinn
hefur tekið í 40 ár og standa sem
skráning á hverfulleika eða dauða.
Þ.e. að þegar líf kviknar í tíma er
það að deyja.
Sjálfsmyndir eru þónokkuð áber-
andi á sýningunni og eru þær skoð-
aðar í ólíku samhengi. Sjálfsmynd
Orlan er til að mynda í guðdómlegu
samhengi eða sem skurðgoð, Jean-
Luc Vilmouth setur sjálfsmynd sína
í efnislegt samhengi, hjá Alain Bu-
blex er það ósýnileiki sjálfsmyndar,
hjá Kimiko Yoshida er það gríma
sjálfsmyndarinnar og hjá Nan Gold-
in er það umhverfi, athafnir og að-
stæður sem gefa sjálfsmyndina. En
öfugt við áðurnefndan Roman
Opalka notar Goldin ljósmyndina til
að skrá líf sitt en ekki dauða.
Algengt er að listamenn hugsi
ljósmynd sem skúlptúr eða allavega
sem hluta af skúlptúr-gjörningi.
Hans Hemmert, sem dæmi, lokar
sig inni í stórri latex-blöðru, mótar
hana innan frá og gefur henni hlut-
verk í rými, og Philippe Ramette
sýnir sjálfan sig í arketónísku um-
hverfi og notar ljósmyndina til að
gefa því sjónarhorn fáránleikans.
Reyndar má allt eins horfa á verk
Orlan, Bublex og Vilmouth sem
skúlptúr-gjörninga, eins og að út-
hugsaðar „CSI“-uppstillingar Yann
Toma geta verið rýmis-innsetningar
og áhorfandinn situr eftir með sönn-
unargögnin á mynd. Slíkt gerist þó
eingöngu í nálgun því hvernig sem á
það er litið er ljósmynd fyrst og
fremst ímynd og svo ég vitni í
breska listamanninn David Hock-
ney, þá fangar ljósmynd formgerð
raunverunnar eða geómetríu en ekki
líkamleg eða holdleg eigind hennar
eins og skúlptúr og málverk kunna
að gera. Jafnvel tískulegar nær-
myndir Francois Rousseaus af
sveittum karlmannslíkömum ná ekki
að gera holdið áþreifanlegt.
Án holds og líkamlegrar nándar
skapast einhver óræð fjarlægð á
milli manneskju og myndar þrátt
fyrir að hún sé, sjónrænt séð, ein-
hver nákvæmasta skrásetning á
raunveruleikanum sem fyrirfinnst.
Þykir mér þessi fjarlægð koma sér-
staklega vel fram í myndum Dom-
iniks Lejmans. Óáþreifanleg ímynd
er þá gerð sýnileg í myndum af fólki
og ásýnd þeirra sem speglast á tví-
víðum myndfleti. Í verkum Suzanne
Lafont eru það skuggar og orð,
hvort tveggja óáþreifanleg fyr-
irbæri, sem skapa samspil sín á milli
og líðandi myndir (time-lapse pho-
tography) Romans Opalka sýna
vissulega óáþreifanleika tímans.
Í ljósmyndum Cecile Hartmann
er geometría og formgerð umhverf-
isins höfð í forgrunni og auðvelt er
að heillast af næmu auga listakon-
unnar. Það gefur verkunum hins
vegar annað og aukið gildi að fólkið á
myndunum er ýmist viðskiptamenn
eða heimilislausir fátæklingar og
slær það mann hve aðstæður þeirra
eru fjarrænar og nálægar í senn.
Í myndröð Yuki Onodera,
„Hvernig býr maður til perlu úr
glerperlu“, er það líkingarmyndin
sem hefur ljósmyndirnar upp á efri
hæðir. En sandkorn innan í linsunni
skapar björt perlulöguð form í
skuggsælum hópmyndum. Smella
eiginleikar ljósmyndarinnar og hug-
myndaleg nálgun frábærlega saman
í þessum verkum Hartmann og Ono-
dera.
„Auglitis til auglitis“ er ágætis
sýnishorn af uppgangi ljósmynd-
unar í samtímalistum. Er uppsetn-
ing verkanna vel hugsuð, hvert rými
fær sinn brag, og þótt sýningin
spanni vítt svið tala verkin sín á
milli. Enda eiga listamennirnir alla-
vega það sameiginlegt að nýta sér
óáþreifanleika, ósýnileika og/eða
ósnertanleika ímyndarinnar.
Óáþreifanleiki ímyndarinnar
Eðli ljósmyndarinnar Myndir Dominiks Lejmans sýna óræða fjarlægð á milli manneskju og myndar.
Jón B.K. Ransu
MYNDLIST
Listasafnið á Akureyri
Opið alla daga nema mánudaga frá kl.
12–17. Sýningu lýkur 29. apríl. Aðgang-
ur 400 kr.
Alþjóðleg ljósmyndasýning – Franskt vor á
Íslandi (Pourquoi pas?)
Morgunblaðið/ÞÖK
Ása Bollywoodstjörnur hafa helst ratað á spilara hennar undanfarið.
Hlustarinn
Undanfarið hefur lagið Barso Re, úr Bol-
lywood-myndinni Guru, ratað æði oft í spil-
arann. Lagið er sungið af aðalleikkonu
myndarinnar, Aishwarya Rai, sem er fyrr-
verandi ungfrú heimur og ein skærasta
stjarnan í Bollywood í dag. Í myndinni leik-
ur einnig nýbakaður eiginmaður hennar,
Abhishek Bachchan, sem er sonur hins goð-
sagnakennda Amitabh Bachchan. Þau Aish
og Abhi giftu sig í gær, en brúðkaupsins
hefur verið beðið með mikilli eftirvæntingu
og gjarnan jafnað við brúðkaup Karls Breta-
prins og Díönu. Kvikmyndastjörnurnar skipa
afar sérstakan sess í hjörtum Indverja og
hefur verið mjög skemmtilegt að fylgjast
með umræðunni um brúðhjónin og vanga-
veltum um brúðkaupið. Þar er greinilega um
að ræða eitthvert stórkostlegasta brúðkaup
sem sést hefur á Indlandi nútímans, sem að
indverskum sið mun standa í nokkra daga,
með á sjötta þúsund gesta og blómaregni
sem þyrlur sjá um að dreifa yfir mannskap-
inn.
Myndband við téð lag, Barso Re, má sjá á
YouTube-vefnum (www.youtube.com).
Ása Briem útvarpsmaður
Lesarinn
Mrs Dalloway eftir Virginu Woolf er marg-
slungið meistaraverk. Sagan, sem kom út árið
1925, gerist á heitum sumardegi í London.
Clarissa Dalloway er að undirbúa veislu, hún
kaupir blóm og umsnýr öllu heima hjá sér. Á
sama tíma fylgjumst við með Septimus Warr-
en Smith sem er fársjúkur af þunglyndi og
smám saman fer maður að skynja ákveðinn
þráð milli persónanna.
Mrs Dalloway orkar ennþá ákaflega nýstár-
lega á lesandann, þessi óvenjulega nánd sem
myndast þegar hið hugsaða talflæði persón-
anna streymir inn í vitundina. Kvikmyndin
The Hours er mörgum án efa í fersku minni
en hún fjallar um líf þriggja kvenna sem eru
að lesa Mrs Dalloway. Mér finnst bíómyndin
ná að miðla einni stórkostlegri en um leið ein-
faldri hugsun í verki Virginíu, um það hvernig
við metum lífið þegar dauðinn skekur veröld
okkar. Hvernig við komum fram við ástvini
okkar. – Hvernig við kjósum að lifa.
Margrét Lóa Jónsdóttir ljóðskáld
Margrét Lóa „Mrs Dalloway orkar ennþá ákaflega nýstárlega á lesandann, þessi óvenjulega
nánd sem myndast þegar hið hugsaða talflæði persónanna streymir inn í vitundina.“