Lesbók Morgunblaðsins - 30.06.2007, Blaðsíða 5

Sumartónleikar í Skálholtskirkju 2007
30. júní - 6. ágúst
D i e t e r i c h Bux t ehude 300 á ra á r t í ð og No rðu r -E v rópa
F. Tunder, J.P.Sweelinck, P.H. Erlebach, G.F. Händel, G.Ph. Telemann,
J. Christoph Bach, J.S. Bach, W.F. Bach, C.Ph.E. Bach, J.Chr. Bach,
Domen i co Sca r l a t t i 250 ára ár t í ð og Í t a l í a
G. Frescobaldi, G. Torelli, B. Laurenti, Alessandro Scarlatti, M. Rossi
S taðar tónská ld : Dan í e l B ja rnason
Einnig verk eftir Huga Guðmundsson, Þorkel Sigurbjörnsson, Jón Nordal, Arvo Pärt,
Toru Takemitsu, Edison Denisov, Iannis Xenakis, Morton Feldman, Igor Stravinsky, o. fl.
Ó ke y p i s a ð g a n g u r a ð ö l l um t ó n l e i k um o g f y r i r l e s t r um
www.sumartonleikar.is
endum ljósið sem í verkinu skín. Í
öðrum tilfellum vill maður gerast
textarakari og breyta og umsnúa að
vild. Það á frekar við um klassísk
verk sem kalla á slíka meðhöndlun
enda ástæðulaust að þjóna þeim
möglunarlaust. Klassískt leikrit er
eins og gamall hnappur sem þarf að
sauma á nýja flík.“
Mr. Skallagrímsson var síðan al-
gjör andstæða við þetta.
„Ég hef reyndar ekki reynslu af
því að vera í hefðbundnu hlutverki
höfundar í leikhúsi þar sem vinna
mín með Peter Enkvist leikstjóra að
Ormstungu og nú síðast Mr. Skalla-
grímsson fyrir Landnámssetrið í
Borgarnesi var á okkar eigin for-
sendum. Vinnan okkar byggist á
gagnkvæmri virðingu og sameig-
inlegri leit og snýst að talsverðu
leyti um að finna aðferðir til að segja
söguna á sem áhrifaríkastan hátt,
beita frásagnartækni þannig að at-
hygli áhorfandans haldist vakandi
allan tímann. Verkið er samið á for-
sendum leikarans ef svo má segja.“
Hefur tapað kapphlaupinu um
raunsæið við kvikmyndirnar
Og frásagnaraðferðin er jafneinföld
og hún er flókin.
„Ef leikhúsið hefur tapað ein-
hverju þá er það kapphlaupið við
kvikmyndirnar um raunsæið og að
heilla áhorfendur upp úr skónum
með dáleiðslu. Í dag verðum við að
gera samkomulag við áhorfendur í
upphafi hverrar einustu leiksýn-
ingar. Við verðum að gera þeim ljóst
að þetta er svona sýning en ekki
öðruvísi, eða að þetta verður allt
öðruvísi sýning en við héldum í upp-
hafi en samt verður að ríkja ein-
hvers konar samkomulag um það.
Þetta er kallað að afbyggja verk og
er mikið stundað í þýsku leihúsi. Þar
er reynt að kippa teppinu undan
áhorfandanum í hvert sinn sem
hann telur sig öruggan um eitthvert
samkomulag. Framan af voru höf-
undar varnarlausir gagnvart þessu
og horfðu á verk sín afbyggð á alla
kanta af leikstjórunum en nú eru
þeir farnir að gera þetta sjálfir, af-
byggja verkin strax og búta þau nið-
ur svo þeir hafi eitthvað um þetta að
segja. Kvikmyndirnar hafa hins veg-
ar náð langtímasamningi við áhorf-
endur því þar kemur fátt á óvart og
áhorfendur vita að hverju þeir
ganga. Allar tilraunir kvikmynda-
gerðarmanna til að fara einhverja
aðra leið en raunsæið hafa ekki hlot-
ið hljómgrunn. Í svipinn man ég eft-
ir Dogville þar sem Lars von Trier
reyndi að fara abstrakt leið. Frábær
mynd en ennþá hefur enginn fylgt í
kjölfarið.“
Hefur leikhúsið farið halloka í
samkeppninni við kvikmyndirnar?
„Já og nei. Leikhúsið verður að
horfast í augu við það að kvik-
myndaformið er miklu betur í stakk
búið til að fá okkur til að gleyma
stund og stað með mynd og hljóði.
Þetta á leikhúsið að viðurkenna með
bros og vör og tvíeflast í því sem það
hefur framyfir kvikmyndirnar. Sem
er hin íroníska fjarlægð og að segja
áhorfendum sögu í þrívídd. Gera
áhorfandann meðvitaðan um leið og
hann gleymir sér. Við getum sýnt
beinagrindina í leikhúsinu um leið
og við gæðum hana holdi og blóði.
Látið áhorfandann horfa í gegnum
líkama sýningarinnar án þess að
hann missi áhugann. Það er íronían í
leikhúsinu. Og staðreyndin er sú að í
leikhúsinu ríkir miklu meira skap-
andi frelsi og miklu meira svigrúm
til að gera tilraunir með form og frá-
sagnaraðferð heldur en í kvikmynd-
unum.
Kvikmyndagerðin er harðlæst
innan markaðslögmálanna og í fjötr-
um ótta framleiðendanna sem þora
alls ekki að gera neitt sem ekki hef-
ur verið gert áður. Allt sem gert er
af öðrum toga í kvikmyndagerð er
gert af hugrökku fólki fyrir enga
peninga.“
Leikhúsið er í samkeppni
við sjálft sig
Ófagra veröld fékk verðlaun fyrir
bestu leikstjórn, bestu leikmynd,
bestu lýsingu og bestu leikkonu í
aukahlutverki. Margverðlaunuð
sýning en hún náði samt ekki til
áhorfenda. Sýningar urðu aðeins
tólf. Hvernig viltu skýra þetta?
„Leikfélagi Reykjavíkur tókst
ekki að selja þessa sýningu og ég
efast um að það séu áform uppi um
að taka hana upp aftur í haust þrátt
fyrir verðlaunin, ekki frekar en
Draumleik sem fékk verðlaun sem
sýning ársins í fyrra en þar urðu
áhorfendur færri en á Ófögru ver-
öld.“
Ertu að segja að leikhúsið standi
ekki með sýningunum?
„Það sem ég á við er að þetta eru
mjög dýrar tilraunir sem Leikfélag
Reykjavíkur leggur skattpeninga
borgarbúa í og leyfir síðan sýning-
unum að deyja þrátt fyrir að vel hafi
tekist til af því að aðsóknin verður
ekki til af sjálfu sér. Þarna birtist
innri vandi leikhússins sem ég álít
vera þann að leikhúsið er í sam-
keppni við sjálft sig um áhorfendur
þegar það setur sjö sýningar á svið á
ári og sami einstaklingur, markaðs-
stjóri leikhússins, á að selja þær all-
ar. Stjórarnir tveir hjá LR hafa ekki
haft hugrekki til að brjóta þetta
kerfi upp og læra af sjálfstæðu leik-
húsunum eins og ég hef mikið talað
fyrir. Þá fengi hver uppfærsla fram-
kvæmdastjóra sem væri ábyrgur
fyrir markaðssetningu og sölu sýn-
ingarinnar. Það er ekki tilviljun að
sýningar sjálfstæðu leikkhúsanna ná
yfirleitt miklu betri kynningu í fjöl-
miðlum en sýningar stóru leikhús-
anna. Þetta er verulegt umhugs-
unarefni fyrir Leikfélag
Reykjavíkur þar sem þarna er um
að ræða skrautfjaðrirnar þeirra sem
vinna Grímur og svoleiðis. Þeir ná í
rauninni aðeins í gegn með þær sýn-
ingar sem selja sig sjálfar fyrirfram,
og þá á ég við verk sem hafa fyr-
irfram þekkta stærð í vitund fólks
eins og t.d. barnaleiksýningar eftir
þekktum bókum Astrid Lindgren,
frægir söngleikir sem hafa áður ver-
ið kvikmyndaðir, leikgerðir eftir vin-
sælum skáldsögum og svo hafa þeir
getað selt breska farsa í fyll-
eríisliðið.
Þegar þarf að kynna ný verk,
koma efni þeirra á framfæri og gera
lystug fyrir markaðinn, þá mistekst
það nánast alltaf. Þetta er auðvitað
mjög vandasamt. Ég upplifi þetta
sjálfur þegar ég er kominn að frum-
sýningu með nýtt verk og þarf að
tala við fjölmiðla um sýninguna. Ég
veit að allt sem ég segi er í rauninni
upphaf sýningarinnar og það mun
ráða því hvort fólk vill sjá fram-
haldið eða ekki. Og oft mistekst
þetta því maður er hreinlega ekki
tilbúinn til að tjá sig á þessum tíma-
punkti. Draumurinn væri að geta
sagt: það er leiksýning í leikhúsinu í
kvöld. Og svo kemur fólk og sest
niður og veit ekkert hvað það er að
fara að horfa á. Það væri auðvitað
best.“
miðað er á áhorfandann
Morgunblaðið/G.Rúnar
Benedikt Erlingsson „Leikhúsið er
byssa og í það er sett kúlan sem er
verk höfundarins, og púðrið eru
leikararnir og sá sem miðar er leik-
stjórinn en það er leikhústjórinn sem
tekur í gikkinn því hann ákveður
hvenær hleypt skuli af. Og stundum
er miðað á höfuð áhorfandans,
stundum hjartað en svo eru líka til
leikhús sem miða á kynfæri áhorf-
andans. Það er eitt í Kópavogi.“
» Það er til eitthvað sem heitir gagnrýni kærleikans og
hún er þrungin auðmýkt og væntumþykju en það er
miklu erfiðara að beita henni. Það er mjög auðvelt að
vera illgjarn og meinfýsinn og gera fólk hlægilegt.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. JÚNÍ 2007 5