Lesbók Morgunblaðsins - 30.06.2007, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. JÚNÍ 2007 15
Guðni „Það er ótrúlegt hvað áttatíu og átta svartir og hvítir trékubbar eru færir um þegar
rétt er þrýst á þá og stigið smekklega á pedala,“ segir Guðni.
Hlustarinn
Undanfarið hef ég látið mig sökkva ogsökkva í Reykjavík Megasar sem hann
dregur meistaralega upp á Loftmynd frá
árinu 1987, plötu sem er full af sólskini æsk-
unnar og um leið mörkuð mannlegum breysk-
leika. Af allt öðrum ljóðrænum toga hefur
franski ljóðasöngvarinn Gérard Souzay sung-
ið fyrir mig síðustu misseri um ævintýri og ör-
lög í sönglögum Franz Schubert. Baritónrödd
Souzay smellpassar við Schubert, er hæfilega
myrk og dúnmjúk á upptökum frá því snemma
á sjötta áratugnum. En þegar maður er settur
í stellingar Hlustarans þá koma þó einkum pí-
anistar upp í hugann. Það er ótrúlegt hvað
áttatíu og átta svartir og hvítir trékubbar eru
færir um þegar rétt er þrýst á þá og stigið
smekklega á pedala. Upptökusagan er full af
píanóleik sem hrærir blóðið: Rubinstein og
Dinu Lipatti að leika Chopin, Horowitz að
hamast á flyglinum í Myndum á sýningu eftir
Mussorgsky á tónleikum í Carnegie Hall árið
1951 og kærkomið ferðalag um Spán með Ali-
ciu de Larrocha í Iberia eftir Isaac Albéniz.
Keith Jarrett er ávanabindandi þegar kemur
að djassinum og ekki má heldur gleyma Glenn
Gould að leika Bach sem líkast til kæmi með á
eyðieyjuna. Einn daginn er manni loks bent á
upptöku með Gould að leika píanósónötur eftir
Haydn þar sem hann nær nánast að stöðva
tímann í hægum köflum og þrýsta blóðinu upp
í höfuð í þeim hröðu. Það er upptaka sem gerir
mann steinhissa aftur og aftur.
Guðni Tómasson listfræðingur og einn
umsjónarmanna Víðsjár á Rás 1
Lesarinn
Suma atburði getur maður heimsótt afturog aftur í ólíkum frásögnum og end-
urgerðum. Hvenær ætli fólk þreytist á að tala
um morðið á Kennedy – eða 11. september?
Fall Konstantínópel er einn þessara atburða
og um daginn las ég bók eftir Roger nokkurn
Crowley sem heitir því einfalda nafni 1453 og
fjallar um umsátur Mehmeds II Tyrkjasold-
áns um borgina og hvernig hann beitti nýjustu
tækni –fallbyssunni – til að sigrast á hinum
óvinnandi borgarmúrum Miklagarðs. Höfund-
inum tekst að segja söguna þannig að lesand-
inn fær bæði á tilfinninguna að fall Konst-
antínópel hafi verið óumflýjanlegt og að
hársbreidd hafi munað að Býsansmönnum
tækist að verja borgina.
Þó að austurrómverska ríkið hefði vart verið
annað en skuggamynd í 250 ár áður en það féll
endanlega, breytti fall þess öllu fyrir hinn
kristna heim. Í vestri grétu margir þurrum
tárum yfir því að keppinautur páfagarðs væri
úr sögunni, en um leið fylltust menn skelfingu
yfir veldi Tyrkja. Mehmed ætlaði lengra, því
hann vildi vera keisari yfir Rómarríki. Ekki
tókst honum það og sumir litu svo á eins og
Konstantínópel 1100 árum áður, hefði Moskva
nú tekið við hlutverki Rómar, enda var hún
kölluð þriðja Róm. Yfir því var fussað í vestri.
Enn í dag mótast Evrópupólitík af sömu þátt-
um: Ótta við Tyrki og tortryggni gagnvart
erfingjum Býsans – Rússum.
Jón Ólafsson, prófessor í heimspeki
við Háskólann á Bifröst
Jón Hann las nýlega bók eftir Roger nokkurn Crowley sem heitir því einfalda nafni 1453 og
fjallar um umsátur Mehmeds II Tyrkjasoldáns um borgina Konstantínópel.
Ég hef upplifað minnisskerðingu í návígi, veit hversu
rammflókin minnið og systir þess, gleymskan, geta verið.
Ég hef alltaf heillast af þessum illskeyttu tvíburum.
Hvernig við fölsum minningar og búum þær til. Hvernig
við gleymum því sem við viljum muna og munum það sem
við viljum gleyma. Óvissunni sem þetta stjórnleysi getur
af sér. Ef við munum ekkert gerist ekkert. Án minninga
lifum við í eilífu núi, eilífri endurtekningu: Án minnis er-
um við munaðarlaus í tíma. Án minnis er núið aðeins
hringsól. Upplýsingamettaður samtími okkar ræðst gegn
sköpun minninga. Myndavélin, sem var áður stoðtæki
minnisins, er orðin framlenging sjálfsins, hluti þess, og
grefur undan skapandi minninu. Handhafar valds, hvaða
nafni sem það nefnist, vilja líka veg gleymskunnar sem
mestan. Við æðum því til algleymis, til ástands sem hafn-
ar fortíðinni. Erum við ef við munum ekki?
Ég man ekki hvernig textinn um guð gleymskunnar
varð til – en hann er hér. Skáldskap er stefnt gegn
gleymskunni
Enginn man lengur eftir guði gleymskunnar
Boðorð hans eru ósjálegar rykhrúgur
Söfnuður hans grafinn í ómerktri gröf
Myndir af honum taldar vera af öðrum
og einfaldari guðum
Sagnritarar og trúfræðingar
hafa steingleymt honum
Hann er útlagi í mannkynssögunni
handan hennar
Guð gleymskunnar er afar farsæll
í sínu vandasama starfi
einsog við sem höfum gleymt honum
getum borið vitni um
Og gleymskan gleymir engum
Ljóðskáldið | Sindri Freysson fæddur 1970 í Reykjavík
Ljóðabækur Sindra Freyssonar: Fljótið sofandi konur (1992), Harði kjarninn (1999) og (M)orð og myndir (2006).
Tilbeðinn
leynt og ljóst
Morgunblaðið/Kristinn