Lesbók Morgunblaðsins - 27.10.2007, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. OKTÓBER 2007 13
saga húsanna
Eftir Halldóru Arnardóttur
h.a@ono.com
Þ
að var árið 1965 að ung
hjón, Ragnheiður og
Hafsteinn með fjögur
börn, höfðu samband
við arkitektinn
Högnu Sigurð-
ardóttur til að biðja hana um að
hanna nýtt hús fyrir fjölskylduna.
Hún hafði verið mikill fjöl-
skylduvinur Hafsteins á æskuárum
en nú var hún búsett í París, starf-
andi sem arkitekt en þó með verk-
efni bæði á Íslandi og í Frakklandi.
Eftir að hafa skoðað hús í Reykjavík
eftir Högnu sannfærðust hjónin enn
frekar um kosti arkitektsins. Þetta
hús var allt öðruvísi en þau höfðu
áður kynnst, með steyptri innrétt-
ingu í eldhúsi og inndregnum skúff-
um úr gleri, innisundlaug á jarðhæð
sem virtist vera hluti af húsgögnum
íbúanna, hægt var að ganga lóðrétt í
gegnum húsið upp í þakgarð o.s.frv.
Hafsteinn og Ragnheiður voru mjög
móttækileg fyrir þessum nýjungum
og báðu hana um að teikna hús fyrir
sig. Þau gáfu henni algjörlega frjáls-
ar hendur að öðru leyti en því að
helst vildu þau ekki búa við tóm og
einmana herbergi þegar synir
þeirra flyttu að heiman.
Að byggja á trausti
Aðstæðurnar voru því sérstakar
strax við upphaf hönnunar hússins
árið 1965. Högna hafði stundað arki-
tektanám við listaháskólann Ecole
Nationale Superieure des Beaux
Arts í París og lokið þaðan prófi árið
1960 með viðurkenningu skólans
fyrir lokaverkefnið sitt, verðlaun
sem styrktu stöðu hennar og veittu
henni fullgild starfsréttindi í Frakk-
landi. Fljótlega opnaði hún arki-
tektastofu í París, í borg sem var
tákn um frjálslyndi í listum og andóf
gegn alræði. Þaðan vann hún að öll-
um sínum verkefnum, á Íslandi og í
Frakklandi.
Þessi andi sem sveif yfir borginni
hafði ugglaust áhrif á Högnu þó
listaskólinn sjálfur hefði haft orð á
sér að vera fastheldinn og rótgróinn.
Frá upphafi starfsferils síns var hún
því tilbúin til að vinna með umhverf-
inu og húsbyggjandanum á öllu
hönnunarferlinu, mótun teikning-
anna og úrvinnslu þeirra. Til að ná
þessu fram voru samræður og bréfa-
skipti leiðir sem hún hélt á lofti allt
þar til verkinu lauk, jafnvel þó hún
byggi handan hafsins. Á hinn bóginn
voru Hafsteinn og Ragnheiður
reiðubúin að fylgja þessum vinnu-
brögðum og að kynna sér teikning-
arnar það vel að þau gætu haft yf-
irumsjón með byggingu hússins
þegar Högna væri erlendis. Hún
vann því teikningarnar frá París
sem voru mjög skilmerkilegar, iðn-
aðarmennirnir höfðu sjaldan eða
aldrei unnið eftir slíkri nákvæmni en
áhugi þeirra var ákaflega mik-
ilvægur.
Stoðir hefðarinnar og
tjáskipti manneskjunnar
Lóðin sem hjónin, þá ungur tann-
læknir og hún metnaðarfullur lista-
maður, höfðu keypt af sveitarfé-
laginu Garðakauptúni var staðsett á
Flötunum og hallaði það lítillega nið-
ur brekku. Út frá þeim útgangs-
punkti kom Högna með þá hugmynd
að teikna húsið inn í hól. Þar sem
lóðin var mishá byggði hún húsið inn
í brekkuna en lækkaði gólfið enn
frekar í miðju rýminu til þess að ná
fram áhrifunum um skjól og hlý-
leika. Stallinn, sem myndaðist þar af
leiðandi, notfærði hún sér til að móta
innbyggðan sófa.
Til þess að ná fram þessum hug-
hrifum er húsinu búið ákveðið bæj-
arstæði á lóðinni, sem minnir óneit-
anlega á fyrirkomulagi gamla
torfbæjarins á túninu. Gengið er að
húsinu upp heimreiðina og undir
skyggnið. Þegar komið er inn úr for-
stofunni opnast hins vegar eitt stórt,
en jafnframt bjart og hlýtt, rými
með tilkomumiklu frístandandi eld-
stæði á miðju gólfi, sem er stoðin
fyrir burðarbita hússins. Fyrir ofan
þetta eldstæði vaxa burknar og fá
þeir birtu frá þakglugganum sem
umlýkur reykháfinn. Eiginleikar
birtunnar eru leiðandi fyrir hvers
konar efnisval inni í húsinu, þ.e.
hvernig efnin taka við og end-
urspegla birtuna þannig að jafnvægi
megi ríkja milli styrkleika áferðar
og skugga. Viður er í lofti, burð-
arbitum og rennihurðum, steinn á
gólfi, hraun (rauðasteinsmöl blönduð
við steypuna) og sjónsteypa á veggj-
um og stöplum húsgagna, nautshúð í
handföngum eldhússkápanna og
mosagrænt flauelsáklæði á setbekk.
Öll taka þessi jarðefni við dagsbirt-
unni og breiða úr henni og mýkja á
vetri sem sumri í gegnum hina ýmsu
loftglugga, gluggaræmur við loftið í
stofunni og gler í hurðum.
Líkt og í gömlu baðstofunni er fé-
lagslegt rými hússins – eldstæði,
eldhús, borðstofa, leiksvæði, stofa og
bókakrókur – sem eitt. Húsgögnin
teiknuð af Högnu, eins og innbyggði
setbekkurinn, taka þátt í að móta
þetta umhverfi. Hann þræðir með-
fram föstu borðstofuborðinu og inn
stofuna þannig að hann beinir íbúan-
um að eldstæðinu og um leið þjónar
hann þeim sem vilja taka sér bók úr
bókaveggnum.
Út frá pallinum fyrir ofan set-
bekkinn liggja svefnherbergin.
Svefnherbergi drengjanna liggja
næst eldhúsi og borðstofu, tvö og tvö
saman með sameiginlegu leiksvæði
fyrir framan þau. Í þessum her-
bergjum eru fastir veggir aðeins
tveir, hinir eru færanlegir og geym-
ast meðfram hliðum fataskápanna.
Þessi sveigjanleiki gerði það að
verkum að svefnherbergin hurfu
þegar börnin fluttu að heiman. Þau
sameinuðust félagslegu svæði heim-
ilisins og skáparnir endurnýtast nú
fyrir þarfir þess og eldhússins.
Þannig uppfyllti arkitektinn óskir
húseigenda. Herbergi hjónanna er
aftur á móti í hinum enda hússins til
móts við stofuna, og inniheldur fata-
herbergi, snyrtingu og aðgangi að
þvottaherbergi. Auk þessa er flísa-
lögð baðlaug til hliðar við rúmið með
innbyggðri sturtu felld niður í gólfið
um tvö þrep en loftgluggi hleypir
mjúkri birtunni niður. Eiginleikar
þessara mismunandi svefnherbergja
eru þannig hugsaðir út frá notagild-
inu og til framtíðar. Tíminn fær að
vera hluti af innivið hugmynd-
arinnar sem mótar rýmin og gefur
þeim þar af leiðandi annað líf.
Það sem einkennir þetta einbýlis-
hús, „byggt inn í hól“ og sem býður
íbúunum að halla sér upp að úti-
veggjum þess, er sveigjanleiki í rým-
um, áferð birtunnar og mismunandi
dýptir sem augað fær að leika sér að,
hvort sem það er inni eða úti. Við að-
komu hússins er tilfinningin sterk
fyrir því að ganga í bæinn. Þegar inn
er komið opnast nýr heimur mann-
legs samfélags og hlýrrar birtu.
Nýr heimur
mannlegs
samfélags
Það er skemmtilegt að hugsa til
þess að lítil hugmynd getur getið af
sér stóra úrlausn. Hugmynd ungra
hjóna um að svefnherbergi
barnanna myndu endurnýtast og
verða hluti af félagslegu rými húss-
ins þegar þau flyttust að heiman,
umbreyttist í höndum arkitektsins
og varð að húsi sem nú er talið eitt
af merkustu húsum 20. aldarinnar í
N-Evrópu. Nú nýverið, 21. sept-
ember, hlaut höfundur þessa húss,
Högna Sigurðsdóttir, Heiðursorðu
Sjónlistarverðlaunanna 2007 á Ak-
ureyri fyrir einstakt æviframlag
sitt til íslenskrar nútímabygging-
arlistar.
Baðstofan Í opnu miðrými heimilisins örlar á tilfinningunni fyrir gömlu baðstofunni, eldstæðið á miðju gólfi þar
sem fólkið situr í kring og svefnherbergin þar fyrir innan, sem nú eru hluti af félagslegu rými heimilisins.
Höfundur er listfræðingur.
Ljósmynd/Kristján Magnússon
Inn í hól Húsið situr inni í brekkunni og býður íbúunum að halla sér upp að sér.
Einbýlishús í Garðabæ eftir Högnu Sigurðardóttur
Grunnmyndin af Bakkaflöt 1
Myndin sýnir hvernig frjálsræði og sveigj-
anleiki móta og virkja lífshætti íbúanna: 1
anddyri, 2 snyrting, 3 stofa, 4 eldstæði, 5
borðstofa, 6 eldhús, 7 bókakrókur, 8
hjónaherbergi, 9 baðlaug, 10 fataherbergi,
11 þvottur, 12 barnaherbergi, 13 leik-
svæði, 14 bakdyr, 15 geymsla, 16 hiti, 17
vinnustofa, 18 blómareitur.
Ljósmynd/Kristján Magnússon