Lesbók Morgunblaðsins - 10.11.2007, Blaðsíða 4

Eftir Árna Matthíasson
arnim@mbl.is
B
ubbi Morthens hefur glímt við texta
að segja alla ævi og ekki bara
dægurlagatexta. Hann hefur lýst
því, meðal annars í ævisögu sinni,
hvernig skrifblinda gerði honum
skólagönguna nánast óbærilega.
Þrátt fyrir það náði hann þeim
tökum á þeim vanda að hann telst
með afkastamestu og helstu textasmiðum íslenskrar
rokksögu og gerir enn betur fyrir þessi jól því smá-
sagnasafnið Að kasta flugu í straumvatn er að tala
við Guð eftir Bubba kemur út um þessar mundir.
Bubbi segir að glíman við textann hafi verið lang-
vinn og erfið en að hans viti séu erfiðleikarnir að
baki. „Það vantar aldrei orð, ég er með allan heimsins
orðaforða í hausnum á mér, en vandinn er að skrifa.
Ég lít þó ekki á það sem erfiðleika lengur, þetta er
bara eins og hvert annað verkefni sem maður þarf að
leysa,“ segir Bubbi en bætir við að þó að hann sé bú-
inn að ná allgóðum tökum á textaskrifum sé hann þó
um fjórum sinnum lengur en meðalmaður að koma
texta niður á blað. „Ég þarf að erfiða rosalega, en
þetta er ekkert mál í dag, þetta háir mér ekki svo
mjög, ég er búinn að koma mér yfir það marga þrösk-
ulda.“
Vetrinum bjargað
Drög að Að kasta flugu í straumvatn er að tala við
Guð segist Bubbi hafa rissað upp í september á síð-
asta ári en síðan tók hann til við skriftir í febrúar,
lauk við bókina í mars og fór þá með handritið til út-
gefanda. Í framhaldinu leitaði hann síðan til Silju Að-
alsteinsdóttur sem Bubbi segir að hafi ritstýrt bók-
inni. „Ég skrifaði bókina en Silja fór yfir hana fyrir
mig og gaf mér ýmis góð ráð um málfar og frágang.
Ég fékk mér líka annan góðan íslenskumann sem yf-
irlesara, Gísla Pálsson, til að lesa yfir og fékk líka
góð ráð frá honum en þetta er mín bók.“
Bubbi segir að það hafi verið æðislegt að skrifa
veiðisögur um miðjan vetur, það hafi eiginlega bjarg-
að vetrinum, eins og hann orðar það. „Þetta er þó
ekki hefðbundin veiðisögubók í skilningi seinni ára.
Sá fyrsti sem skrifar veiðisögu á Íslandi er Einar
Benediktsson, Lax á færi, sem segir frá veiðiferð sem
hann fór með baróninum á Hvítárvöllum, Charles
Gauldrée Boilleau. Þar næst kom Björn Blöndal,
bóndi og rithöfundur, en þegar hann tók að skrifa
veiðisögur kvað við nýjan tón. Bækur Björns um veiði
og náttúru eru svo sér á báti fyrir ljóðrænu og ný-
rómantískan blæ að þær bera af. Í þeim eru snilld-
artaktar og mikill næmleiki, frábærlega vel skrifaðar
bækur,“ segir Bubbi, en því má skjóta inn hér að bók
sína tileinkar hann minningu Björns Blöndal.
Veiðisögur fyrir þá sem veiða ekki
„Síðan er það Stefán Jónsson sem skrifar Rauðskinnu
og Lífsgleði á tréfæti tvær mjög sérstakar bækur, að
vissu leyti kennslubækur fyrir byrjendur. Kristján
Gíslason skrifaði líka frábærar bækur með veiðisög-
um og vangaveltum um veiði og tilheyrandi. Víg-
lundur Möller, sem var lengi ritstjóri Veiðimannsins,
skrifar dýpsta textann í sambandi við veiðipælingar,“
segir Bubbi og er þá búinn að þylja upp veiðisagnak-
anónuna, en hann staðsetur sjálfan sig utan við þá
hefð sem hann er hér að lýsa: „Mín bók er á skjön við
þetta. Víst er hún stútfull af veiðisögum en þetta eru
fyrst og fremst sögur, veiðisögur fyrir þá sem veiða
ekki. Mig langaði að skrifa um veiði fyrir þá sem hafa
gaman af veiðum og líka fyrir þá sem hafa ekki
hundsvit á veiðum en hrífast vonandi af,“ segir hann
og bendir á að ekki þurfti maður að hafa áhuga á
hvalveiðum til að hrífast af Moby Dick sem sé þó upp
full af fróðleik um þau mál og þó að Gamli maðurinn
og hafið sé veiðisaga þá sé hún líka miklu meira en
það.
„Að kasta flugu í straumvatn er að tala við Guð
fjallar um fólk við allskonar aðstæður, segir frá
manni sem er dauðvona úr krabba og ákveður að
fylla vasana af grjóti, fjallar um konu sem lax frelsar
og verður til þess að hún ákveður að skilja við mann
sinn, birtir mynd af veiðifíkli sem klúðrar hjónabandi
sínu og svo má telja.“
Veiði er saga
Bubbi segir að hann hafi sankað að sér efni úr ýmsum
áttum, sumar sögur hafi hann heyrt, aðrar hafi hann
lifað og enn aðrar hafi hann samið upp úr smáfréttum
eða setningum sem hann hafi rekist á. „Það gildir um
allar góðar veiðisögur og um sögur almennt; saga
getur aldrei orðið góð ef hún er þurrleg upptalning á
staðreyndum,“ segir hann og bætir svo við eftir smá-
þögn: „Svona myndi Svejk hafa sagt þetta við Lukás,“
og skellir upp úr, bætir svo við af meiri alvöru: „Veiði
er saga og allt umhverfi hennar er hluti af þeirri
sögu. Þó að maður fari með öðrum í veiðina er maður
einn þegar maður veður útí, þegar maður byrjar að
kasta er það bara maður og vatn og maður er bara í
núinu, algjörlega í núinu og ef maður ofbýður ekki
sjálfum sér í veiðinni þá er þetta besta endurnýjun
sem völ er á.“
Eftir allt tal um íslenskar veiðisögur og veiðibækur
berst talið að erlendum bókum; fyrstu veiðibókinni,
Treatyse of fysshynge wyth an Angle, eftir nunnuna
Juliana Berners, sem kom út í lok fimmtándu aldar,
og þeirri nafntoguðustu, The Compleat Angler eftir
Izaak Walton, sem kom út á sautjándu öld. Bubbi er
þó með á hreinu hver sé stærsta veiðisagan og hún er
öllu eldri: „Nýja testamentið er stærsta veiðisagan og
það þarf eiginlega ekki að útskýra, það liggur svo
beint við. Þar fer hópur manna á veiðar og sá sem
hefur mesta trú á aðferðinni veiðir mest,“ segir Bubbi
og kímir. „Þetta var ekki að veiða og sleppa, þeir
hirtu allan aflann,“ segir hann og hlær við en bætir
svo við af meiri alvöru: „Þegar maður les Nýja testa-
mentið og þessi symmetrísku ljóð Jesú, fjallræðuna og
faðirvorið, allt sem hann setur fram er til þess að
veiða. Þegar hann tekur svo postulana með sér einn
af öðrum og hvernig það vindur upp á sig allt til okk-
ar daga, við erum ekki búnir að bíta úr nálinni með
það.
Það má segja að stærsti veiðimaðurinn á þessu sviði
í dag sé Gunnar í Krossinum; hann er duglegastur að
sækja,“ segir Bubbi og við ræðum stuttlega um hina
lútersk-evangelísku þjóðkirkju sem honum finnst
óttalega leiðinleg þó að hann sé trúaður maður. Ég
bendi honum á að það hafi verið eitt höfuðmarkmið
Marteins Lúters að gera messuhaldið sem leiðinlegast
og Bubbi segir að það hafi vissulega tekist. „Hvers
vegna er ekki dúndrandi stemning í kirkjunni, músík
og fjör?“ spyr hann og það er fátt um svör.
Bandið hans Bubba
Glíma Bubba við orð er ekki bara glíma við að skrifa
þau á blað, heldur hefur hann líka skorið upp herör
gegn ensku, berst fyrir því að menn syngi á íslensku
eins og má meðal annars sjá í þáttaröðinni Bandið
hans Bubba. Í þeirri röð keppa ungir söngvarar um
að komast í hljómsveitina hans Bubba og fá að laun-
um fé og frama, plötusamning og peninga.
Bubbi segir að kveikja að þáttunum hafi verið er
hann var meðal dómara í hinni svonefndu Idol-keppni.
Hann segir að sér hafi ofboðið að nánast allir sem
komu í prufur fyrir þáttinn hafi sungið á ensku, það
hafi verið hending er einhver tók íslenskt lag. Þegar
við bætist að það sé því líkast að velflestar hljóm-
sveitir sem nú eru starfandi heiti enskum nöfnum og
syngi á ensku sé mikilvægt að spyrna við fótum.
Rokkbylgjan sem hófst 1980 var um margt þjóðern-
isleg hreyfing og byltingin fólst ekki síst í því að nú
áttu allir að syngja á íslensku um íslenskan veruleika.
Bubbi segir að víst hafi margir textanna verið inni-
haldsrýrir, eiginlega ekki um neitt, en það hafi þó
fleiri sungið á íslensku á þeim tíma en í dag, það séu
kannski tvær plötur á íslensku á móti hverjum fimm-
tán sem sungnar séu á ensku.
Ekki nóg að komast í blöðin
„Ég les þetta sem svo að þeir sem syngja á ensku ætli
sér allir að ná heimsfrægð eða í það minnsta að meika
það, svo ég sletti,“ segir Bubbi, „en þeir eru langt frá
því, það er ekki nóg að koma plötu út og komast í
blöðin. Ég efast til dæmis um að Hafdís Huld og Emil-
íana Torrini lifi af tónlistinni þó að Sigur Rós og
Björk geri það. Mugison berst í bökkum við að láta
hlutina ganga upp, Pétur Ben og Lay Low. Ég er ekki
að kasta rýrð á þá sem syngja á ensku, en við þurfum
á því að halda að menn syngi á íslensku, það skiptir
íslenska menningu miklu máli. Það er hægt að gefa út
á íslensku hér heima og snúa því svo á ensku fyrir er-
lendan markað,“ segir Bubbi og rifjar upp að Frelsi
til sölu var gefin út í Skandinavíu á ensku undir nafn-
inu Serbian Flower.
Ef Arnaldur getur skrifað á íslensku og samt selt
milljónir bóka af hverju er það ekki hægt í tónlist-
inni?“ spyr Bubbi og svarar sér sjálfur: „Jú, það er
hægt, sjáðu Sigur Rós, þar sem samið er á íslensku,“
segir Bubbi og er mikið niðri fyrir.
Vont að syngja á íslensku
„Nú er staðan orðin þannig að íslenskan er nær því
en nokkurn tímann áður að hverfa úr dægurtónlist-
inni – sumir söngvaranna sem komið hafa í prufur
fyrir Bandið hans Bubba hafa sagt við mig að þeim
finnist vont að syngja á íslensku. Ég óttast það að
ungum krökkum sem eru að byrja í músíkinni finnist
það út í hött að syngja á íslensku, finnist það hallær-
islegt.“
Það er alltaf til góðs ef fjallað er um tónlist og frá
því sjónarhorni var Idol-keppnin íslenska mjög gagn-
leg og vel heppnuð. Hún skilaði þó minni árangri en
menn kannski bjuggust við og söngvarar sem náðu
langt í henni urðu jafnvel frekar alræmdir en frægir
þó að dæmi sé um tónlistarmann sem náði að fóta sig
að loknum útsendingunum. Í því ljósi kviknar spurn-
ingin hvort hæfileikafólk skili sér alltaf hvort eð er
og keppni eins og Idol, nú eða Bandið hans Bubba,
skili ekki nýju hæfileikafólki í sviðsljósið. Þegar þetta
er borið undir Bubba segir hann að reynsla hans af
prufum fyrir þáttinn hafi sannað að það sé fullt af
hæfileikafólki sem ekki hafi komið sér á framfæri fyr-
ir einhverjar sakir.
Íslenska fyrir innlendan markað
Lagavalið segir Bubbi að hafi komið sér á óvart, ekki
síst í ljósi þess hvernig fór með Idol-keppnina þar sem
hver söngvarinn af öðrum, tugir söngvara, mætti fyr-
ir dómnefnd og söng á ensku. „Mér fannst þetta
stórundarlegt og fór strax að pæla í því hvort ekki
væri hægt að gera þátt, skemmtiþátt, með íslenskum
lögum, þar sem allir yrðu að syngja á íslensku fyrir
innlendan markað,“ segir Bubbi og bætir við að það
hafi komið sér skemmtilega á óvart hvað lögin komu
úr ólíkum áttum, „allt frá ævagömlum íslenskum
dægurlögum, sem sum hafa ekki heyrst í áratugi, í
gommu af Bubbalögum og nýrri lögum. Það komu
líka margir með frumsamin lög og ekki síst það var
hending ef einhver kom og var ekki með hljóðfæri,
það voru allir með hljóðfæri, allt frá píanói í gítar.
Þetta voru allt aðrir krakkar en tóku þátt í Idol-
keppninni,“ segir Bubbi og bætir við að þrír söngv-
aranna sem fram koma í þáttunum séu slíkir að þeir
séu betri en þeir sem mest heyrist í í dag og þar af
tvær frábærrar rokkraddir. Að auki hafi hann heyrt
tvö til þrjú frumsamin lög sem eigi eftir að ná vin-
sældum.
Bandið hans Bubba er hugarfóstur Bubba, hann
fékk hugmyndina, þróaði hana áfram og kom henni í
sjónvarp. Hann fékk aðra hugmynd sem ekki hefur
gengið eins vel að selja sjónvarpsstöðvum, ljóða-
samkeppni sem yrði áþekk og Bandið Hans Bubba eða
Idol-keppnin og gengi út á það að keppt yrði í skáld-
skap og hann tekst allur á loft þegar hann lýsir þætt-
inum, Orð fyrir alla, sem hann kallar svo. „Mér finnst
þetta brilljant hugmynd og sé það fyrir mér að þetta
gæti orðið spennandi þáttur þar sem skólar myndu
keppa og landshlutar, að þjóðin myndi kjósa skáldið;
ég er klár á því að þetta gæti orðið frábært sjón-
varpsefni og grátlegt að sjónvarpsstöðvar skuli ekki
taka við sér – það er bullandi áhugi fyrir tungumál-
inu.“
Enginn hreintungumaður
Í ljósi þess að samtal okkar hefur snúist að nokkru
um sjónvarpsþætti sem Bubbi hefur smíðað spyr ég
hann hvort Bubbi sé hér með að hefja nýtt líf sem
hugmyndasmiður fyrir sjónvarp, en hann þvertekur
fyrir það. „Þetta snýst allt um íslenskuna, það er það
eina sem vakir fyrir mér, að spyrna við fótum gagn-
vart enskunni. Ég er enginn hreintungumaður, ég
kann íslensku ekki nógu vel til þess, en það þarf að
koma því inn hjá ungu fólki að íslenskan er skemmti-
leg, það þarf ekki að óttast hana, það þarf ekki að
kunna rím eða vita hvað stuðlar og höfuðstafur sé,
ekki frekar en maður vill. Aðalmálið er að nota
tungumálið, að vera ekki hræddur við það. Ef menn
forðast að syngja á íslensku vegna þess að búið er að
gera málið að ókleifu fjalli þá deyr það, svo einfalt er
það.“
Það snýst allt
um íslenskuna
FRÁ barnsaldri hefur Bubbi Morthens glímt við orð,
lengst af orð til að syngja, en fyrir stuttu kom út fyrsta
smásagnasafn hans, veiðisagnasafn. Tónlistin er honum
enn þó ofarlega í huga og hann hefur skorið upp herör
gegn því að íslenskir tónlistarmenn syngi á ensku fyrir
Íslendinga enda óttast hann að ella muni fara illa fyrir
tungunni.
» Bubbi „Það gildir um allar góðar
veiðisögur og um sögur almennt;
saga getur aldrei orðið góð ef hún er
þurrleg upptalning á staðreyndum,“
segir hann og bætir svo við eftir smá-
þögn: „Svona myndi Svejk hafa sagt
þetta við Lukás,“ og skellir upp úr.
4 LAUGARDAGUR 10. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók