Morgunblaðið - 05.07.2008, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 5. JÚLÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
Við vorum samtímis
í Menntó, hún ári á
undan, svo við kynnt-
umst aldrei neitt sem
heitið gat. Það var hálfum áratug síð-
ar að hún kom að máli við mig og
lagði til að ég gerði leikmynd og bún-
inga við „Ég er afi minn“ eftir Magn-
ús Jónsson. Þar með var samstarf
okkar hafið, og örlög mín ráðin, þegar
mér bárust boð frá henni um að gera
leikmynd og búninga við Lysiströtu í
Þjóðleikhúsinu 1972. Þar með hefst
okkar raunverulega samstarf sem
varð upphaf að ævilangri vináttu.
Brynju var leikhúsið svo í blóð bor-
ið, að öllu því sem hún taldi að ætti
þangað erindi, vildi hún hlúa að og
rækta. Fyrir vikið hlaut margur höf-
undurinn ekki bara sína eldskírn,
heldur frama og vegsemd, því Brynja
var ákaflega næm á innihald leiktexta
og undirliggjandi merkingu. Styrkur
hennar var kjarkur, þor og áræðni
ásamt næmum skilningi.
Að leggja af stað með Brynju í leið-
angur til að búa til leiksýningu, gat
verið óvissuferð og ekki gefið að ná
landi. Við leitina að lendingunni óx
með mönnum nánd og traust, því leit-
in snerist ekki bara um að ná landi,
það þurfti líka að búa til heim, heim-
inn sem gaf verkinu lífið; það var
markmiðið sem allt snerist um. Þess-
um leiðöngrum stjórnaði Brynja og
stýrði með styrkri hönd og ef út í það
fór, með harðri hendi. Þeir voru
margir þessir leiðangrar og alveg
ótrúlega skemmtilegir. En til að tak-
ast á við þá, þurfti þann kjark sem
Brynja átt. Í leikhúsinu geta menn
misst kjarkinn, jafnvel heilu hóparnir
lagt árar í bát. Brynja kunni manna
best á þennan vanda. „Í fyrstu þarf að
verja verkið fyrir leikurunum, en síð-
an sýninguna fyrir höfundinum,“ var
orðtak hennar. Fyrir vikið kom
Brynja á laggirnar hverri sýningunni
á fætur annarri sem nutu mikilla vin-
sælda og urðu höfundum sínum bæði
lyftistöng og hvatning til frekari af-
reka. Það var stöðug veisla að vinna
með Brynju og ætíð tilhlökkunarefni,
Brynja Kristjana
Benediktsdóttir
✝ Brynja KristjanaBenediktsdóttir
leikstjóri fæddist að
Reyni í Mýrdal 20.
febrúar 1938. Hún
lést á heimili sínu í
Reykjavík 21. júní
síðastliðinn og fór
útför hennar fram
frá Dómkirkjunni
30. júní.
því bæði var hún frum-
leg og hugvitssöm og
kom stöðugt á óvart
með nýstárlegum hug-
myndum sínum. Það er
mér ekki aðeins
ánægjuefni, að hafa átt
langt og farsælt sam-
starf með Brynju,
heldur mikill heiður.
Ég kveð kæra vin-
konu með söknuði og
þakklæti.
Sigurjón
Jóhannsson.
Við skjótt fráfall Brynju Bene-
diktsdóttur hafa myndast mikil
þáttaskil í íslensku leikhúslífi. Þar fór
mikill vinur og hugmyndaríkur lista-
maður, er fór sínar eigin leiðir í sköp-
un leikhúsverka, bæði sem leikari og
leikstjóri. Ekki er hægt að nefna eitt
sérstakt verkefni umfram annað en
með einurð tókst henni að ná til leik-
húslífsins svo um munaði og skildi
eftir sig umræðu svo eftir var tekið.
Okkar leiðir lágu fyrst saman
norður í Brú í Hrútafirði á sjöunda
áratug síðustu aldar, er maður henn-
ar Erlingur Gíslason leikstýrði
áhugafólki þar nyrðra og hefur vin-
skapur haldist með okkur síðan. Ég
vann með Brynju m.a. í Þjóðleikhús-
inu, Garðaleikhúsinu, í leikhúsinu á
Akureyri, í Skemmtihúsinu við heim-
ili þeirra í Reykjavík o.s.frv. og voru
þau hjón mér til traust og halds á
upphafsárum leiklistar minnar. Ég
fylgdist með frumlegri sköpun
Brynju á verkum hennar á þessum
árum og það var mér mikil ánægja að
fá að starfa með henni. Ég ætla ekki
að kveðja hana með einhverri upp-
talningu á verkum hennar, það verða
nógu margir um það og gera því betri
skil, en mér er þó minnisstætt áræði
hennar er hún setti upp „Hárið“ í
Glaumbæ á sínum tíma og hefur allar
götur síðan markað ákveðin spor í ís-
lensku leikhúslífi og ekki síst meðal
áhorfenda.
Ég kveð hana með söknuði og hug-
ur minn er hjá eftirlifandi eigin-
manni, syni og öðrum aðstandendum.
Hvíli hún í friði.
Þórir Steingrímsson.
Síðasta mynd okkar af Brynju er
frá sunnudeginum 15. júní sl. Það var
í Hvalfirði við vígslu Menningarhúss
Íslands og Síberíu. Erlingur stjórn-
aði athöfninni eins og honum einum
er lagið og frá Brynju geislaði eins og
alltaf hlýja og orka. Við ræddum það
á heimleiðinni hve síung hún væri og
alltaf jafn-glæsileg. Sex dögum síðar
var hún öll. Vinátta okkar hefur stað-
ið í nærri fjóra áratugi eða allt frá því
að Brynja setti upp Hárið í Glaumbæ
og Diddi stýrði tónlistinni. Samvinna
þeirra átti eftir að verða meiri, m.a.
samdi Brynja leikritið um Gosa og
Diddi tónlistina, sem sýnt var í Þjóð-
leikhúsinu á sínum tíma. En dýrmæt-
ast var að eignast Brynju, Erling og
Benna að ómetanlegum vinum fyrir
lífstíð. Minningarnar um samveru
með þessari einstöku fjölskyldu eru
margar og allar góðar og ekki spillti
fyrir að strákarnir okkar urðu góðir
vinir og leikfélagar. Fáir hafa kennt
okkur jafn-mikið og Brynja og Er-
lingur um lífið og tilveruna. Á fyrstu
búskaparárum okkar má segja að
þau hafi leitt okkur og leiðbeint með
því að vera alltaf til taks þegar á
þurfti að halda. Þegar við stóðum
frammi fyrir því að taka stórar
ákvarðanir í lífinu leituðum við til
þeirra og alltaf áttu þau góð ráð og
nægan tíma til skrafs og ráðagerða.
Brynja okkar Ben. var einstök
kona, svo lífsglöð, hugmyndarík og
skemmtileg og ekki er að undra þó
mörg leikhúsverk sem hún hefur
samið og stjórnað skuli enn lifa meðal
þjóðarinnar. Þeir sem sáu Hárið,
Lýsiströtu, Inuk, Gosa, Ferðir Guð-
ríðar, svo fátt eitt sé nefnt, gleyma
ekki þessum einstöku listviðburðum.
Brynja er okkur mikill harmdauði en
mestur er harmur þeirra Erlings,
Benna og fjölskyldu. Á sorgarstundu
er okkur efst í huga þakklæti fyrir að
hafa átt Brynju að einlægum vini og
biðjum Guð að blessa minningu henn-
ar.
Ásgerður og Diddi.
Mér er efst í huga þakklæti þegar
ég minnist Brynju Benediktsdóttur.
Þakklæti fyrir tækifærin sem hún gaf
mér sem leikkonu, fyrir lærdóminn
allan sem ég dró af samvistunum við
hana og ekki síst innilegt þakklæti
fyrir vináttuna og velvildina í minn
garð, hvort sem var faglega eða per-
sónulega.
Ég hefði ekki getað óskað mér
betri meistara og manneskju til að
vinna með strax eftir útskrift úr leik-
listarskóla. Hún hafði mikla reynslu
og mikla þekkingu. Og reynsla
Brynju var víðtæk og djúp og hún
miðlaði af henni til mín af miklu ör-
læti allan þann tíma sem við þekkt-
umst. Hvort sem það var í samvinnu
okkar eða ef ég leitaði til hennar
vegna annarra verkefna. Ég mun æv-
inlega búa að því að hafa kynnst og
unnið með Brynju. Hún var kröftug
og hvetjandi.
Minningarnar eru margar og
tengjast ýmsu, ekki síst leikferðun-
um okkar með einleik hennar „Ferðir
Guðríðar“. Og þótt treginn yfir and-
láti hennar sé þeim tilfinningum yf-
irsterkari núna, fylla þessar minning-
ar mig eingöngu gleði og eldmóði.
Hún var svo skemmtileg og frábær-
lega mælsk. Sagði góðar og drama-
tískar sögur af fólki og atburðum, dró
ekkert undan þótt hún sjálf ætti í
hlut. Frekar að hún smyrði ofan á ef
eitthvað var til að auka spennu og
skemmtanagildi sagnanna. Hún tal-
aði hratt og skýrt og var glettin.
Ég fór í fjórar leikferðir og lék
„Ferðir Guðríðar“ í fjórum löndum í
þremur heimsálfum. Það er mér
ómetanleg reynsla að hafa fengið að
ferðast með svo víðförlu fólki sem
Brynju og Erlingi, að fá að leika fyrir
jafn þakkláta áhorfendur og raun bar
vitni og að fá að kynnast baráttueðli,
metnaði og kjarki Brynju hvort sem
við vorum staddar á heimili þeirra
Erlings á Laufásveginum eða í fram-
andi umhverfi einhversstaðar ann-
arsstaðar í heiminum.
Það er sárt að þurfa að kveðja
Brynju núna og ég mun sakna henn-
ar lengi. En ég minnist hennar af
miklum hlýhug og veit að hún mun
áfram lifa í hugum og hjörtum þeirra
sem kynnust henni og verkum henn-
ar.
Ég votta elsku Erlingi, Benna,
Charlotte, Önnu Róshildi og öðrum
nákomnum aðstandendum Brynju
mína dýpstu samúð og hluttekningu á
þessari sorgarstundu.
Valdís Arnardóttir.
Brynja Benediktsdóttir var ein
þeirra sem ruddu brautina fyrir
starfsemi sjálfstæðra leikhúsa á Ís-
landi. Hún var skapandi listamaður
sem lét verkin tala, skrifaði leikrit,
leikstýrði þeim og ferðaðist síðan
með þau um allan heim. Brynja sýndi
öðrum fram á að það er hægt að reka
eigin leikhóp og að áhuga á íslenskri
leiklist gætir víða um heim. Árið 1961
stofnaði Brynja ásamt öðrum leik-
félagið Grímu sem lagði áherslu á ís-
lensk leikverk. Hún lét þó ekki þar
við sitja heldur rak allt til síðasta
dags eigin leikhóp sem ferðaðist um
heiminn með leikverk sitt Ferðir
Guðríðar. Að auki byggði hún og rak
ásamt eiginmanni sínum, Erlingi
Gíslasyni, vinnustofu leikara í
Skemmtihúsinu við Laufásveg.
Síðast leikverk hennar fjallaði um
hina víðförlu Guðríði Þorbjarnardótt-
ur úr Íslendingasögunum. Að sama
skapi má segja að Brynja hafi verið
víðförul með leikverk sín. Hún fór á
hátíðir víða um heim með leikverk
sitt um fyrrnefnda Guðríði, meðal
annars til Kólombíu og Rómar. Eins
hafði hún á áttunda áratugnum
ferðast um heiminn með leikverkið
Inúk. Með þessum leikferðum vann
Brynja óeigingjarnt starf í þágu út-
rásar og kynningar íslenskrar leik-
listar á erlendri grundu.
Brynja var virkur félagi í starfi SL.
Hún var fulltrúi SL í aðalvalnefnd
Grímunnar á síðasta leikári og í fyrra
veittist stjórn SL sú ánægja að
ferðast með Brynju til Ítalíu á fund
nýstofnaðra samtaka sjálfstæðra
leikhúsa í Evrópu. Á fundinum var
Brynja ekki aðeins ótæmandi brunn-
ur fróðleiks og reynslu af ferðum sín-
um og reynslu af rekstri sjálfstæðra
leikhópa undanfarna áratugi heldur
líka frábær ferðafélagi sem ánægju-
legt var að umgangast.
Þeir sem starfa í þessu umhverfi
eiga henni margt að þakka fyrir
merkilegt framlag til íslensks leik-
húss og íslenskrar leikritunar.
Stjórn SL vottar aðstandendum
Brynju sína dýpstu samúð.
Aino Freyja Järvelä og
stjórn SL.
Þegar ég var barn og unglingur
voru Brynja og Erlingur í huga mér
partur af Þjóðleikhúsinu. Þau ásamt
fjölda annarra leikara voru jú koll-
egar pabba sáluga, Rúriks Haralds-
sonar, til margra ára. Þar sem maður
var sem grár köttur niðri í leikhúsi á
þessum árum kynntist maður mörgu
af því hæfileikaríka fólki sem vann
innan veggja hússins, einkum leikur-
unum. Nú eru margir þessara lista-
manna horfnir á braut. Ekki grunaði
mann að Brynja, nú rétt orðin sjötug,
væri næst í röðinni. Brynja, þessi
kraftmikla kjarnakona sem hrinti
hinum ólíkustu verkefnum í fram-
kvæmd. Skapandi listamaður sem sat
ekki auðum höndum. Á haustdögum
1997 kom Brynja að máli við undirrit-
aða. Var hún að fara af stað með
spennandi einleik um hina merku for-
móður Íslendinga, Guðríði Þorbjarn-
ardóttur. Mér þótti mér mikill heiður
sýndur með því að fá að leika hina ís-
lensku Guðríði. Tristan Gribbin lék
Guðríði á ensku og Bára Lyngdal
Magnúsdóttir á sænsku. Aðstoðar-
leikstjóri og hægri hönd Brynju var
Ingibjörg Þórisdóttir. Í ársbyrjun
1998 byrjuðu svo æfingar. Má segja
með sanni að okkar litli leikhópur hafi
búið niðri í Skemmtihúsi á Laufás-
veginum til margra mánaða sem og á
heimili þeirra hjóna … Erlingur
blessaður varð að láta sér það lynda
að hafa þessa stelpuhjörð inni á sér
mánuðum saman.
Brynja fór óhefðbundnar leiðir í
verki sínu, Ferðum Guðríðar, og
nálguðumst við leikkonurnar við-
fangsefnið allar á okkar eigin máta.
Brynja var með mikið hugmyndaflug,
mikla sköpunargáfu og með eindæm-
um úrræðagóð. Ef eitthvað kom upp
á var ekkert verið að velta sér upp úr
Eigum við að taka
einn ólsen? Þetta var
svo oft sagt við mig
þegar ég bjó á Bakk-
astígnum. Þegar ég hugsa um þennan
vetur, ’95-’96, hellist yfir mig þvílíkur
söknuður að þú skulir vera farinn. Við
töluðum oft um þennan tíma og vin-
áttu okkar, sem, eins og þú sagðir, var
tær snilld því að á milli okkar var hálf
öld.
Ég varð ófrísk um áramótin ’95-’96,
það var frekar erfiður tími en þið
Lauga stöppuðuð í mig stálinu. Þú
sagðir alltaf við mig að hafa engar
áhyggjur, þetta barn yrði sólargeisl-
inn í mínu lífi. Þegar ég fór norður um
vorið hringdir þú í mig á hverjum degi
til að segja mér hvað Aðalsteinn væri
fallegt og virðulegt nafn. Þegar ég
sagði þér að ég gengi með stelpu sagð-
ir þú mér að þú myndir tala við mig á
Aðalsteinn Jónsson
✝ Aðalsteinn Jóns-son fæddist í
Eskifjarðarseli 30.
janúar 1922. Hann
lést á Fjórðungs-
sjúkrahúsinu í Nes-
kaupstað aðfaranótt
30. apríl síðastliðins
og var útför hans
gerð frá Eskifjarð-
arkirkju 10. maí.
morgun. Þú hringdir í
mig daginn eftir og
sagðist vita um konu í
Eyjafirðinum sem héti
Aðalsteina:) Ég hef alla
tíð verið mjög stolt yfir
að dóttir mín skuli bera
nafnið þitt, og eins og
þú sagðir þá er hún sól-
argeislinn minn. Þögn-
in … við nutum þess að
hlusta á þögnina. Ég,
þú og Elva, við gátum
setið endalaust inni í
sjónvarpsherbergi og
hlustað á þögnina, svo
allt í einu spratt Elva upp og bauð
okkur kaffi, þá vissum við að hana
langaði á rúntinn eða taka spil. Við
gátum spilað endalaust á Bakkastígn-
um, ef það vorum ekki við í ólsen þá
vorum það við, Elva og Björk.
Það er mér svo mikill heiður að hafa
kynnst þér, Alli minn, það er og verð-
ur enginn eins og þú. Þú varst minn
besti vinur, ef mér leið eitthvað illa þá
hringdi ég í þig og þú bentir mér alltaf
á björtu hliðarnar og alltaf lagði mað-
ur tólið á brosandi. Þú brunaðir norð-
ur þegar Elín Aðalsteina varð eins
árs, án þess að láta okkur vita. Vildir
koma okkur á óvart, svona sýndir þú
hvað þér þótti vænt um okkur.
Sem betur fer sagði ég þér og
Elsku langamma og
amma mín.
Það var stórkostleg
upplifun að fara á Þórsgötuna heim
til þín. Það var eins og að koma til
konungsfólks. Þú alltaf eins og
drottning, alltaf í svo fallegum föt-
um sem þú hannaðir oft sjálf og svo
var stofan hjá þér full af munum úr
gulli. Hvorki fyrr né síðar hef ég séð
svona mikið af styttum og fallegum
antíkmunum á sama stað nema þá í
blöðunum af kóngafólkinu í útlönd-
um. Þú saumaðir út svo fallegar
myndir sem þú prýddir heimilið þitt
með, yndislega fallegar, sem okkur
fannst gaman að horfa á. Þú rækt-
aðir rósir í gluggakistunni hjá þér,
allar gerðir af rósum í öllum litum.
Það er ótrúlegt hvernig þú fórst að
þessu. Þú varst óspör á að gefa okk-
Kristjana Bjarnadóttir
✝ KristjanaBjarnadóttir
fæddist í Hrauns-
múla í Staðarsveit á
Snæf. 3. september
1910. Hún lést á
Hrafnistu í Reykja-
vík 5. maí síðastlið-
inn og fór útför
hennar fram frá
Laugarneskirkju
20. maí.
ur afleggjara og
reyndum við heima en
illa gekk það. Þú hafð-
ir rosalega miklar
umönnunarhendur og
allt sem þú komst ná-
lægt varð að rós.
Þú sýndir okkur
alltaf mikinn áhuga og
þú varst alltaf svo
áhugasöm hvað við
værum að gera. Ég
sagði þér oft að ég
væri að læra í Kaup-
mannahöfn og þú
varst svo ánægð, því
að ég sagði við þig að það væri svo
algengt að ungt fólk færi að læra í
Kaupmannahöfn og þá fylltist þú
stolti. Ég fylltist líka alltaf stolti að
horfa á þig, þessa fallegu gömlu
konu sem var alltaf í flottum fötum
og með fallegt hárið. Þú laumaðir
alltaf að manni brjóstsykri sem þú
hafði gjarnan í skál til að gefa okk-
ur.
Það var líka sérstök upplifun að
koma til þín austur í sumarbústað.
Þú útbjóst iðulega frábærar steiktar
murtur og svo silungasúpu sem þú
gafst okkur í litla fallega eldhúsinu
þínu. Þú varst alltaf svo glöð og já-
kvæð. Þú lagðir líka alltaf eitthvað
gómsætt á borð þegar við komum til
þín og alltaf var nóg af kökum og
öðru fíniríi.
Þú varst ættuð frá Snæfellsnesi
og þar hefur þú fengið alla þessa
frábæru orku sem var í kringum þig
alla daga.Við fundum alltaf sérstaka
orku frá þér. Þessi orka var góð og
jákvæð.
Það var líka svo gaman að heyra
þig tala. Þú hafðir alltaf svo
skemmtilegan máta að segja frá. Þú
varst með rosalega fallegan frá-
sagnarstíl sem þú tamdir þér og allt
sem þú sagðir frá varð svo ljóslif-
andi fyrir framan mann. Þér fannst
gaman að segja okkur frá þegar þú
kynntist langafa á stríðsárunum.
Þetta varð allt svo ljóslifandi.
Við mæðgurnar viljum þakka
Kristínu Sigurðardóttur fyrir sér-
staklega kærleiksríka umönnun á
Hrafnistu í Reykjavík á síðustu ævi-
dögum hennar ömmu.
Elsku amma og langamma, þú
varst frábær fyrirmynd og þín er
sárt saknað. Við munum alltaf minn-
ast þín með stolti. Aðstandendum
viljum við votta samúð okkar og
megi guð styrkja ykkur í sorginni.
Hvert lítið blóm sem blessun Drottins
hlýtur,
hver einstök sál er fæðist jörðu á,
heldur brott er lífsins þróttur þrýtur,
þjáðu holdi svífur burtu frá.
(Gylfi Björgvinsson.)
Guðrún Björg Brynjólfsdóttir
og Elín G Jóhannsdóttir.