Skinfaxi - 01.02.1913, Side 7

SKINFAXI
15
Það geta flestir hlaupið, til þess þarf eng-
in sérstök áhöld. Ekkert sérstakt hús.
Engan sérstakan mannfjölda. En það þarf
annað, og það sem margan vantar svo
tilfinnanlega, það þarf vilja. Yanti vilj-
ann, þá vantar alt, en vanti hann ekki,
er eg handviss um það, að Islendingar
geta orðið góðir íþróttamenn með tíman-
um, þeir hafa ekki verra upplag en marg-
ar aðrar þjóðir, nema síður sé. Ættu þeir
þá helst að leggja stund á sund, leikfimi,
glímur, hlaup og knattleik. En því meg-
um við ekki gleyma, að við verðum aldrei
iþróttamenn með því einu, að tala og
skrifa.
Magnús lómasson.
Nýu skólarnir ensku.
VI.
Náttúrufrœðin dauð og lifandi er ein að-
algrein nýu skólanna, og það að vonum.
Náttúran mætir manni, hvar sem farið er,
og mennirnir lifa af því að berjast við
hana og sigra hana. I raun og veru er
nær því allur fróðleikur um einhverja
grein náttúrufræðinnar; nú eru nýu skól-
arnir settir í sveit; margbreytt landrými
fylgir hverjum þeirra. Um það fer kenn-
arinn fyrst, og við hvert fótspor er ráð-
gáta. Þar er grúi jurta og skordýra, fjöldi
fugla í trjánum, og fiska í ám og vötnum.
Öllu er safnað, það flutt heim, rannsakað,
borið saman og lýst. Fræðibækur eru við
hendina til hjálpar við að átta sig á hverj-
um hlut. Skólarnir vinna mestan hluta
ársins og starfa því langan tíma úr árinu,
meðan öll náttúran er í blóma. Því er hægt
um þessar rannsóknir. Þannig sjá lærisvein-
arnir jarðlögin eins og þau nú líta út, og
náttúruöflin sístarfandi að því að ummynda
þau, skapa nokkuð nýtt, eða eyða einhverju
sem fyr var til. Þeir sjá dýrin eins og
þau líta út í raun og veru, vaxtarbreyting-
ar, lífsstörf og dauða, þeir sjá jurlirnar,
þekkja tegundirnar af eigin sjón, rekja
frændsemi og ætterni milli þeirra á jörð-
unni, þar sem þær vaxa í nágrenni. En
það er ekki nóg. Jurtin er bygð úr ör-
fínum vefuni, sem bert augað má ekki
greina sundur; hver vefur hefir sitt hlut-
verk og er bygður til að inna það af hendú
Þessvegna er jurtinni sundrað og hún bor-
undir þúsundfalt auga smásjáarinnar. Þá
sér lærisveinninn innviði jurtarinnar, nið-
urröðun líffæranna, hvernig jurtin hefir
lagað sig eftir umhverfinu, jarðveginum,
hitanum, rakanum, sólinni, árstíðunum og
öllum þeim mörgu þáttum, sem vinna sam-
an og hafa áhrif á gróðurinn. Og þó er
þelta ekki nóg; enn er eftir að sjá efna-
samsetning jurtarinnar; til þess verður að
Ieysa hana upp í efnarannsóknarstofunni,
og finna hvernig hún er bygð. hver efni
eru í henni og í hvaða samböndum. Hing-
að og ekki lengra. Fyrst er jurtin athug-
uð í heild sinni, greind frá öllum öðrum,
ákveðin og vísað til sætis eftir uppruna
og ætterni, athuguð á mismunandi stigum
aldurs og þroska, alt rannsakað, sem aug-
að má greina hjálparlaust, Og svo bætt
við hinu, þvi ósýnilega sem smásjáin og
efnafræðin geta veitt vitneskju um. •
Mun nú nokkrum blandast hugur um,
að þekking þann veg fengin er haldbetri,
en sú sem fengin verður með lýsingum og
yfirheyrslum meira og minna röngum ?
Mun nokkur etast um, að sá sem hefir
þannig kynni af öllum greinum náttúrunn-
ar, telur ekki þvílík fræði leiðinleg? Hver
mynd, hver sannleikur, sem þannig er unn-
inn með eigin aíli er ógleynianleg, ævar-
andi eign þess er fann. Og þessi þekk-
ing er ekki dauður sjóður; þvert á móti
er hún lykill, sem ætíð opnar dyr að vin-
arherbergjum. Sá sem þannig er ment-
aður er hvergi einn; á vetrarnótt er stjörn-
urnar tindra og norðurljósin hvika, um
fjöllin þar sem jarðlög hafa bylt sér og
breyst, um velli þar sem grösin gróa, i.