Skinfaxi - 01.01.1920, Síða 3

SKINFAXI
3
hann sjálfur kemst aö orði, og það Jjurfti
að blása hátt í lúöur Heimdallar svo að
heýrðist um heim allan, að minsta kosti
um öll Norðurlönd. En hvernig átti að
fara að því? Hvar var sá töfrasproti, sem
vakið gæti þjóðir af níargra alda and-
legum dvala? Hvar var það fræ falið sem
Yggdrasill gæti vaxið upp af að nýju, til
þess að breiða lim sitt yfir lönd og lýði,
svo að allur andlegur gróður gæti vax-
ið í skjóli hans.
Grundtvig leitaði í sögu allra alda og
allra þjóða — og sjá — hann fann fræið.
Hann fann það i sögu íslands — það voru
skólarnir í Odda og Haukadal.
III.
„Það fór hitamagn um önd“ Grundtvigs,
há og göfug hugsjón fæddist. Og hugsjón-
in var þessi: Lýðháskólar skulu reistir um
Norðurlönd, gróðurdögg þeirra skal vera
hið lifandi orð- sem gengur frá hug til
huga og frá hjarta til hjarta, ljósgjafi
þeirra skal vera sagan, einkum ættjarðar-
sagan, og hlutverk þeirra skal vera það
að vekja Norðurlandaþjóðirnar af alda-
dvalanum og hefja þær aftur til öndvegis
meðal þjóðanna. Á skólum þessum skulu
töluð svo snjöll orð og sungið svo hjart-
næmum rómi, að alt það besta, sem til
er í hverri unglingssál, vakni til lífsins.
Vitrir og dugmiklir menn urðu til þess
aö koma hugsjón þessari i framkvæmd.
Skólarnir risu upp, fyrst í Danmörku, síð-
ar í Noregi og Svíþjóð. Þeim hefir þeg-
ar tekist að vekja dönsku þjóðina og gera
hana að einhverri mentuðustu og ham-
ingjusömustu þjóðinni í heiminum.
Lýðháskólahreyfingin hefir teygt grein-
ar sínar alla leið hingað út til íslands, þó
i smáum stíl sé. Einn lýðháskóli, unglinga-
skólarnir sumir og ungmennafélögin eru
-ávextir hennar hér.
En Suðurlandsundirlendið, sem er þó
fyrsta vaggan hennar, sem átti fyrstu lýð-
háskóla heimsins, það á engan lýðháskóla
nú, og engan skóla fyrir aðra en börn.
Er ekki tími til kominn að bæta úr því?
IV.
Suðurlandsundirlendið er hjarta lands-
ins frá náttúrunnar hendi, og á eftir að
verða hjarta verklegra framfara hér á
landi.
Þegar búið verður að byggja þar hafn-
ir, leggja þangað járnbrautir, beisla alla
fossana og gera alla móana að túnum og
mýrarnar að áveituengi, þá verður Suð-
urlandsundirlendið blómlegra heldur en
nokkurn manri hefir nokkurn tírna dreymt
um að nokkurt hérað á íslandi gæti orðið.
Og alls þessa er ef til vill skamt að bíða.
En það er alveg undir hælinn lagt, hvort
allar þessar umbætur og framfarir verða
mönnunum, sem þar búa nú og riiðjum
þeirra, til blessunar eða bölvunar. Það er
undir því komið, hvort þeir þekkja sinn
vitjunartima eða ekki.
Ef þeir gera það ekki, og annaðhvort
„fljóta sofandi að feigðarósi" eða brvnja
sig með gömlum, islenskum sauðþráa, þá
verða ágjarnir og ósvífnir auðmenn hús-
bændur á heimili þeirra áður en þá varir.
Líklega útlendingar.
Og þeir sjálfir og niðjar þeirra verða
brennimerktir þrælar, nautnasjúkir og
viljalausir, sem vinna sér inn krónuna i
dag og jeta hana syo út eða drekka í
kvöld. Þeir verða sálarlausar skepnur
„með asklok fyrir himin og grútartýru fyr-
ir sól.“
Þannig hefir það gerigið annarstaðar,
þar sem auðvaldið og stóriðnaðurinn hafa
komið að fólkinu ómentuðu og óviðbúnu,
og þannig nmndi ]jað lika fara hér.
En svona þarf það ekki að fara og öll-
um góðum íslendingum ætti að vera ant
um, að það færi ekki svona.