Skinfaxi - 01.03.1920, Blaðsíða 2

10
SKINFAXl
Á fimta ár börSust hinar svo kölluSu
stærstu menningarþjóSir um yfirráðin yf-
ir auösuppsprettum og mörkuöum heims-
ins; hvor a'öili fyrir sig reyndi a'ö eyöi-
leggja mótpartinn með öllum hugsanleg-
um ráöum og vítisvélum. Viö þennan helj-
arleik fór margt um koll, sem kynslóðir
í fleiri aldir höföu verið aö byggja upp.
Flest er meira eöa minna í rústum á eftir,
bæöi þjóðfélagsstofnanir og mannlifiö
sjálft. Hiö gamla þingstjórnarfyrirkomu-
lag viröist vera búiö aö lifa sitt glaöasta,
enda var það rotiö, eins og hver hugsandi
maöur hlýtur aö sjá, þaö var lýöstjórn i
oröi en ekki á borði. Þeir sem höföu afl
þeirra hluta er gera skal, réöu hvervetna
lögum og lofum. En hvað kemur í stað-
inn? Það er enn hulið, en eitt er vist, aö
jafnaðarmenskunni er að aukast fylgi, en
það eru víst fáar þjóðir enn nógu þrosk-
aðar fyrir ríkjaskipún á þeim grundvelli,
eins og Mr. Wells hinn frægi enski rit-
höfundur bendir líka á.
Á meðan aö styrjöldin stóð yfir, var alt
einstaklingsfrelsi takmarkaö. Engir fengu
að njóta þess hnoss, nema þeir, sem ráku
ófriöinn, alt miöaði að því, að steypa alla
i sama hugsanamót. Lýsingar af hryðju-
verkum óvinanna, sem voru auðvitað mjög
ýktar, komu af stað almennum óhug,
hrylling og hatri á meðal almennings,
Enginn vissi hvaö framtíðin fól í skauti
sínu, allir voru sem á kviksyndi, en hina
líðandi stund varð fólk að lifa og hugsa
samkvæmt skipunum að ofan.
Nú kom loks friður að nafninu, og
fólkið fékk víðast aftur hugsana- og at-
hafnafrelsi, nú gat það loks hugsað og
starfað eins og j)ví þóknaöist, að nokkru
leyti. En eins og oft á sér stað eftir mikl-
ar byltingar, fer lög og regla oft úr skorð-
um; fólk hefir verið um stríöuð eins og
á nálum, það mátti varla um frjálst höf-
uð strjúka. Og ])á er hinn langþráði friö-
ur kom að nokkru leyti, komst Jrjóðlífið
seint í jafnvægi aftur og er ekki komið enn.
Karlmennirnir, sem hafa verið fleiri
misseri í herbúðum eða skotgröfum, og
konurnar, sem starfað hafa að tilbúningi
morðvopnanna; þetta fóllc verður eyrð-
arlítið lengi fyrst i stað, og getur ekki haft
hugann viö neitt ákveðið, og verður J)ar
af leiðandi lítt hæft til að gefa sig við
reglubundnum og kyrlátum störfum, sem
farsæld heimilanna byggist á. Ekki held-
ur hefir ])að neina tilfinningu fyrir hinu
fagra og g'öfuga i lífinu, hvort heldur er
í bókmentum, fögrum listum eöa náttúr-
unni. Það fer ])vi alveg á mis viö hin
göfugu áhrif og unun sem slíkt veitir góð-
um saimmentuöum manni. -—-
Það lifir fyrir hina líöandi stund, og
ber litla áhyggju fyrir morgundegfinum,
sekkur sér djúpt niður í lægstu tegund
nautna og leitar þar gleðinnar. — Hvaðan-
æva heyrast raddir um takmarkalaust ó-
hóf og svall, og mannvinir og siðbóta-
menn líta döprum augum fram i framtíð-
ina.
II.
Við erum á timamótum U. M. F. Þessi
óheilla alda siðspillingar og lasta er kom-
in hingað, er merki hennar, áþreifanleg
í kauptúnunum og sjávarþorpunum ís-
lensku, sumum hverjum. Nú í næstu fram-
tíö mun reyna á það, hvort við Islend-
ingar erum í raun og veru nógu ]>roskað-
ir siðferðilega, til aö vera sjálfstæð þjóð.
Þaö er alveg víst, aö við höfum mjög veik-
ar hliðar; grundvöllurinn er víða rotinn,
og lítiö gert að því að bæta úr þar, sem
skórinn kreppir mjög að. Al])ýðuskólar
vorir, sem eiga að setja mót á hugsanir
og athafnir hinnar komandi kynslóðar, ertt
flestir úreltir og á eftir tímanum, kenslu-
greinar hafa verið valdar meir eftir göml-
um vana og af handhófi, án þess ð tek-
ið hafi verið tillit til þess, hvað hafi best
átt viö aö þroska hug og hjarta, eða mest