Skinfaxi - 01.04.1922, Blaðsíða 1

4. BLAÐ
REYKJAVÍK, APRÍL 1922.
XIII. llí
Orðasöfnun.
Leiðarvísir um orðasöfnun heitir rit, sem
nýlega kom út í Reykjavík. Höfundur þess
er hr. málfræðingur Þórbergur" Þórðarson.
Nokkur síðustu árin hefir Þórbergur lagt
stund á að safna á skrá orðum og orð-
tökum íslenzkrar tungu, einkum þeim er
fáheyrð eru og þeim er eigi tíðkast í rit-
uðu máli.
Islendingar hafa haldið mörgum sínum
háttum lítið breyttum öldurn saman, menn
vita að samt hafa mjög mörg orð fallið í
gleymsku og týnst úr tungu þeirra. Er
það tjón mikið, því að hver tunga er eftir
því fullkomnari og nothæfari sem meiri
hefir hún forða orða og orðtækja.
Síðustu áratugiria hafa stórfeldar breyt-
ingar og mjög hraðfara orðið á lifnaðar-
háttum og siðum þjóðarinnar í mörgum
greinum. Sjálfsagt eru breytingarnar marg-
ar til bóta, sumar eru og þær, að vafa-
samar umbætur eru að, en við þeim verð-
ur ekki spornað. Af flestum þessum breyt-
ingum er móðurmáli voru hætta búin.
Hættu þessa hafa ungmennafélögin glöggt
séð. Hafa þau þess vegna í stefnuskrá
sinni ákveðið að reyna af fremsta megni
að vernda móðurmálið.
Ungmennafélögin eru eini almenni fél-
agsskapi r þessa lands, er markað hefir
sig slíku þjóðræknistákni. Er það í sam-
ræmi við stefnu þeirra og starfsemi og er
þeim sæmd að. En eigi má það úr minni
líða, að vandi fylgir vegsemd hverri, og
að nokkuð skal æ til sæmdar vinna annað
en orðin tóm.
Tilgangurinn með orðasöfnun er sá, að
bjatga frá glötun orðum, er týnast myndu,
ef eigi væru þau skrásett og þann veg
varðveitt, en jafnframt er og sá tilgangur,
að draga saman í eitt safn urmul orða,
orðtækja og málshátta. Safnið verður not-
að síðar, þá er samin verður íslenzk orða-
bók.
Orðasöfnun þessi er afarmikið verk og
langt umfram ókleift einum manni. Þess-
vegna heitir Þórbergur á menn til liðveizlu.
Bókina hefir hann ritað til leiöbeiningar
þeim, er þessu vilja sinna.
Allmargir hafa þegar gengið í lið með
Þórbergi, en hann þarf að fá, að minsta
kosti einn eða tvo samverkamenn í sveit
hverri um land alt.
I eftirmála bókarinnar eru skráð ummæli
fjögurra þjóðkunnra manna um orðasöfnun-
ina. Meðal annars kveða þeir þann veg
að orði:
Jakob Jóh. Smári, kennari ritar:
». . . Eg efast ekki um, að úti um land
sé fjöldi manna, sem hafi svo mikla þjóð-
rækni til að bera og svo mikinn tíma
afgangs nauðsynjastörfum sínum, að þeir
geti brugðist vel við og veitt mikilvæga
aðstoð í þessu máli. Djúpsetta málfræði-
þekkingu þarf ekki til, enda gefur herra
Þórbergur hér að framan svo nákvæmar
reglur um orðtökuna, að hver meðalgreind-
ur maður hlýtur að skilja. Slíkt ólaunað
samstarf fjölda manna er alsiða við söfnun
til orðabóka erlendis, og ætti ekki að vera