Skinfaxi - 01.05.1923, Blaðsíða 7

SKINFAXI
7
En það er ekki víst, að hann léti sér
svar þetta nægja. Hann mundi spyrja,
hvernig mönnum væri unt að vita þetta.
Segurn vér, að vér færum eftir því, er vér
hefðum lesið í grundvallarritum guðspek-
innar. Þá mundi hann biðja oss að gera
ítarlegri grein fyrir skilning vorum á inn-
sæi, — segja hvar væru aðal-sérkenni
þess.
Fyrsta sérkenni. Fyrsta sérkenni inn-
sæis er það, mundum vér segja, að áhrif
þess eru jafnan langvinn. Aftur á móti
eru áhrif skyndihvatar skammvinn. Eld-
móður sá, er innsæið blæs oss í brjóst,
eykst fremur en dvín, eftir þvf sem lengra
líður. Þetta segir dulspekingurinn C. W.
Leadbeater.
En þetta er ekki óbrigðult sérkenni
innsæis. Skyndihvötin getur einnig haft
vaxandi eldmóð í för með sér eða ákafa.
Hún getur alið af sér meinloku eða »fix
i d é« sem kölluð er.
Annað sérkenni. Annað er það sér-
kenni, mundum vér ennfremur segja, að
samfara innsæi er ævinlega einhver mikil
þekking. Er sú þekking ólík allri annari
upplýsing í því, að manninum þykir, er
hann öðlast hana, sem 'hann samkenni sig
því, er hann öðlast þekkingu á. Þessi
samkenning (identifikation) getur
þó orðið ærið skammvinn. En þekking
mannsins, eða skilningur, getur fylgt hon-
um alla leið til grafar. En sakir þess, að
vitund hans hefur þá sameinast urn stund
því, er hann hefur öðlast þekkingu á, get-
ur sú þekking aldrei orðið til að vekja
óvild hjá honum. Maðurinn getur ekki
samkent sig nokkru, er hann hefur ekki
samúð með:
Hugeðlið. Svo segja dulfróðir menn,
að innsæiseðli manna geti stundum haft
meiri áhrif eða minni á æðra hugeðli
þeirra. Þann eðlisþátt köllum vjer að jafn-
aði vorn innra mann. En í austrænum
fræðum er hann oftast nefndur æ ð r i
m a n a s . *) Þá er vor innri maður verð-
ur fyrir áhrifum innsæis, veitist heilavit-
undinni eínhver heildarþekking, öðlast ein-
hvern skilning á gruudvallaratriðum mikil-
vægra hluta. En sé um einhver minni
háttar atriði að ræða, er vér öðlumst skiln-
ing á, getum vér verið nokkurn veginn
vissir um, að sá skilningur er oss frá
undirvitund vorri kominn. Hún er stundum
kölluð hugeðlið lægra. Og í austrænum
fræðum er hún iðulega kölluð 1 æ g r i
m a n a s . En það er aldrei fortakandi, að
einhver skýr og glöggur skilningur geti
verið frá vorum innra manni kominn. En
ráðlegast mun oss reynast að bera hann
ekki fyrir hinu eða þessu, er hefur í hug
komið. Vera má að oss þyki sem vér höf-
um öðlast skyndilega viturlegan skilning
á einhverju, er oss þykir milclu máli skifta.
En vér þurfurn þó ekki að skoða hann
sem innblástur, er vér höfum fengið frá
vorum innra manni. Treystum engum
skilning i blindni. Athugum sem oftast
skilning vorn og skoðun, hver sem hún
er, frá sem flestum hliðum. Vera má að
sú skoðun, er vér hyggjum viturlega nú
sem stendur, reynist ekki gallalaus, þegar
fram í sækir.
Uppgötvun Isaaks Newtons. Uppgötvun
Newtons hefur oft og iðulega verið talin
einhver glæsilegasti árangur innsæis. Menn
vita ekki, hvað það var í raun og veru,
er kom honum til þess að ímynda sér, að
sama aflið réði að hálfu leyti fyrir göngu
himintungla, sem lét hvern hlut, er lék í
lausu lofti falla til jarðar. Munnmælasaga
um Newton segir, að hann liafi eitt sinn
legið út í aldingarði, er aldin voru farin
að falla af viðum. Eitt aldinið féll þá of-
an á hann. Fór 'hann þá að brjóta heil-
ann um það, hvort afl þetta, er togaði
eplið af eikinni og léti það falla til jarð-
*) Manas þýðir: Sá sem liug'sar og- er sam-
stofna orðinu „maður“.