Skinfaxi - 01.04.1930, Blaðsíða 13

SKINFAXI
109
tungu, með |ivi að leggja sig fram til að lesa og skrifa móður-
mál sitt.“
Vensil Hammershaimb ^ 1819—1909) hefir nefndur verið
faðir færeyskra bókmennta; því að svo mikið gaf hann út á
færeysku máli, á árunum frá 1845 og til 1855, af kvæðum,
sögum, orðtökum, málsháttum, gátum, siðum, leikum og
barnavísum, og svo 1891 hið mikla verk: „Færösk Anthologi",
að hann á fyllilega skilið þetta heiðursnafn. í öllu, sein Hamm-
ershaimb hefir skrifað, kemur í ljós hin heita ást hans á
móðurmálinu. Málið er honum hin þýðingarmesta gersimi.
Ef því verður bjargað við, þá er þjóðinni einnig borgið. En
um leið og það týnist, er saga Færeyingsins á enda. Hann
var vel að sér í islenzku og átti góða vini meðal íslendinga,
og ætlun hans var, að stofna einhverntíma færeyskt bók-
menntafélag, með Jóni Sigurðssyni og fieirumgóðummönnum;
en þvi miður varð ekki af því. 1 hvert sinn, sem íslendingar
láta hann heyra, að Færeyingar hafi ekki varðveitt móður-
málið nógu vel, reynir hann að verja sig. Hann skrifar því:
„Hugsum oss, hvernig islenzkan væri komin nú á dögum,
ef hún hefði ekki verið rækt sem inóðurmál í lærða skólan-
um þar í landi, ef embættismennirnir hefðu eklti notað hana
í ræðu og riti, ef þjóðin hefði verið neydd til, að syngja og
tala dönsku í kirkjunum og aldrei heyrt annað en dönsku frá
prédikunarstólnum. Er vorir íslenzku frændur hugsa um
þetta, hljóta þeir að afsaka Færeyinga, þó að gamla málið
dýrlega liafi eitthvað aflagazt hjá þeim í slíkum kringum-
stæðum. Þvi að mér virðist það fullkomið undrunarefni, að
færeyskan skuli ekki vera breyttari frá fornmálinu, en hún
er, eftir alt það, sem hún hefir átt við að striða.
Meðan hann var i háskólanum, har danska stjórnin fram
frumvarp að skólalögum fyrir Færeyjar. Frumvarp þetta
kom til meðferðar i Roskilde Stænderforsamling (ráðgefandi
fulltrúaþing), og var á þá lund, að eftir því áttu skólar i Fær-
eyjum að vera fulllcomlega danskir að öðru en því, að Færey-
ingar áttu að kosta þá. Vensil Hammershaimb sá gerla, að
slíkur skóli gat drepið mál vort, sögulegar minningar og yfir-
leitt alla færeyska menningu. Hann skrifaði því i „Köben-
hanvnsposten“ 1844 grein á móti frumvarpi þessu og réð frá
að gera það að lögum, og því fremur, sem Færeyingar höfðu
ekki verið spurðir, hvað þeim sýndist um þetta mál. Hann
skrifar:
„Við að lesa hið konunglega frumvarp um alþýðsuskóla á
Færeyjum, hlaut það að særa mig, eins og sérhvern Færey-