Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1948, Blaðsíða 22

Vilhjálmur Jón Sveinsson Við segl og árar
Ýmislegt úr sögu Skagfirðinga á liðnum tímum.
V. kafli.
Slysfarir og skipskaðar.
Þá vil ég segja nokkuð frá skipsköðum, sem orðið
hafa frá Skagafirði.
Þegar Gísli Andrésson, bróðir Einars skálds Andrés-
sonar, bjé á Reykjum á Reykjaströnd, stundaði hann
sjóróðra af kappi vor og haust. Haustið 1858 réði hann
fyrir háseta hjá sér tvo menn framan úr Húnavatns-
sýslu. Var annar þeirra Björn Guðmundsson frá Kúfu-
stöðum, þrekmenni hið mesta, tvígildur á ár og sund-
maður góður. Hinn hásetinn hét Jón og var Guðmunds-
son, vel á sig kominn og sjómaður góður, en það kom í
ljós, að hann var einráður og framgjarn hvað tillögur
snerti um sjósóknina. Þegar Jón var að flytja sig í
verið, eins og kallað var, hóf hann máls á því við
fylgdarmann sinn: „Bleik er lestin“. Þegar þeir komu
út á svo kallaða Bekki (milli Ingveldarstaða og Reykja),
benti Jón norður á Sandvíkina, norður af Reykja-
Diskinum, og sagði: „Þarna verður nú gröfin mín í
haust". Góður afli var framan af vertíðinni, en fremur
ógæftasamt. Kom svo að því, þegar leið á vertíðina,
að fiskilaust varð inni í firðinum. Þegar fiskilaust varð
inni í firðinum fengu menn uppsátur á Reykjum til
þess að geta sótt norður eftir. Þá komu tvær skips-
hafnir innan af Reykjaströndinni, og var formaður
á öðru skipinu Árni Jónsson frá Innstalandi, aldavinur
Gísla Andréssonar. Þegar skipshafnir þessar voru
búnar að búa svo um sig, að þær gátu róið daginn
eftir, ef veður leyfði, þá hafði borið á því, að Jói /ar
eitthvað órórri, en hann var vanur, — einhver . am-
keppnis-óró hefur þvingað hann. Menn fóru svo að
hátta að kvöldi eftir venju. Jón fór ekki úr fötum.
Þegar Gísli kom á fætur nokkru fyrir dag, að gá til
veðurs, var Jón búinn að beita mestalla lóðina; var
svo lokið við að beita það sem eftir var óbeitt. Jón tók
svo þegjandi bjóðið sitt og gekk til sjávar. Gísli sjálfur
var eitthvað einkennilega þögull. Hann og hásetar hans
fóru svo á stað á eftir Jóni. Árni Jónsson, vinur Gísla,
gekk í veg fyrir hann og ávarpaði Gísla þessum orðum:
„Ætlarðu virkilega að fara að róa út í svona ljótt
útlit! það er ekkert vit í því“. Gísli gegndi því engu;
en þegar Gísli og félagar hans komu ofan í fjöruna,
var Jón búinn að taka undan bátnum allar skorður,
og búinn að ýta honum fram undir flæðarmál. Veður-
útlit var mjög ískyggilegt; hríðar-kólgubakki fyrir
hafinu, svo heita mátti stórhríðarútlit. Þeir börðu svo
norður fyrir Reykja-Diskinn, en aldan var alltaf að
stækka, eftir því, sem norður eftir kom. En það þurfti
að sækja norður á svo kallaðan Sand, sem er fiskimiðið
vestur af Drangey. Loks brast á stórveður með kafaldi;
var þá sjálfsagt að snúa við. Engin barlest var í
bátnum, svo hann þoldi ekki mikla siglignu, og óvanur
maður, sem hélt í klóna (kunni ekki að gefa úr seglinu
eftir þörfum); segir svo ekki af siglingunni fyrr en
bátnum hvolfdi norðan við Diskinn; (hafa ekki náð
fyrir framan hann). Björn Guðmundsson bjargaði sér
á sundi í land. Honum gekk mjög erfiðlega að ná
fótfestu í sandinum. Þegar hann var búinn að bjarga
sér frá sjó, klæddi hann sig úr öllum skinnklæðum;
flaug honum þá í hug, að reyna að synda gegnum
brimið út að bátnum, því þá sá hann Gísla á kjölnum,
og hélt Björn, að vegalengdin út að bátnum hefði ekki
verið meiri en 100 faðmar. — Þó hætti hann við það
áform. Komst hann loks heim, yfirkominn af harmi
og þrekaður mjög. Kristín móðir mín var fyrsta mann-
eskjan, sem tók á móti Birni, því hún var þá hjá
Kristínu móður sinni, seinni konu Gísla. — Hún
hlynnti að honum eins og hægt var, því enginn karl-
maður var lieima. Árni Jónssoh lét alla karlmenn raða
sér með sjónum norður á Disk, svo hægt væri að gera
tilraun til að bjarga þeim, þar sem þá bæri að landi.
Þegar svo Björn fór dálitið að hressast, sagðist honum
svo frá: að bæði Gísli og Jón hefðu komizt á kjöl, en
sjór hefði slitið sig frá bátnum. Brimalda sleit Gísla
af kjölnum áður en Björn fór úr sandinum heim. Þeir
drukknuðu fjórir, Gísli, Jón, Davíð og Jóhannes bróðir
Kristínar Ingimundardóttur konu Gísla, og urðu þá
14 börn föðurlaus, þar af 9 í ómegð. —
Þá ætla ég að segja frá sjóhrakningi Reykstrendinga
haustið 1859, sem getið er um í Sögu Skagstrendinga
og Skagamanna, en þar er frásögnin að sumu leyti
röng og villandi, og hefur Gísli Konráðsson farið eftir
ónákvæmum söguheimildum. Hinn 3. desember haustið
1859 fóru Reykstrendingar 7 á skipi yfir í Hofsós að
sækja kornvöru (gjafakorn, sem kallað var) er sent
hafði verið í kaupstaði. Voru á skipinu: 1. Jón Bergsson
er tók upp ættarnafnið Bergmann. Jón lærði ytra
sjómannafræði (var lærður skipstjóri, og oft í förum
milli landa). 2. Rögnvaldur Jónsson. 3. Stefán Reykja-
lín. 4. Erlendur Sigurðsson frá Daðastöðum. 5. Halldór
stóri í Hólakoti. 6. Ólafur gamli Kristjánsson, föður-
bróðir Rögnvalds. 7. Pétur húsmaður í Jónskoti. —
Þeir fóru frá Ingveldarstöðum í hríðarútliti, og fór
þá að hvessa á landnorðan. Þeir lentu svo í Hofsós
og voru þar um nóttina; því aldrei fóru Reykstrend-
ingar í blá-skammdegi yfir um fjörðinn til baka sama
dag; en það var vani að vorinu til og í sumarkauptíð-
inni. Þeir, seín á skipinu voru, urðu að skipa sér niður
á bæina, því ekki var hægt að hýsa þá í kaupstaðnum.
Morguninn eftir var kólgubakki upp á loft og brimalda
mikil. Þeir komu því seinna saman í kaupstaðnum,
heldur en ráðgert var, og voru lengi á báðum áttum
14D
VÍ K I N Q U R