Sjómannablaðið Víkingur

Árgangur

Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1948, Blaðsíða 28

Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1948, Blaðsíða 28
Ekki veit ég, hvern réttarsögulegan lærdóm er að fá i þessari pólitísku hagfrseði, en ekki virðist Ólafur hafa auðgað anda sinn í þeim Mímisbrunni. Nýlendur í fornnorrænni og forngermannskri tíð munu hafa verið kallaðar seta eða nýbyggð, eða hug- takið jafnvel verið nafnlaust (?). Nýlenda merkti í fornöld nýræktað land, og i Jónsbók merkir það nýbýli En á síðari öldum hefir latneska heitið coionia verið út iagt nýlenda. Og þegar sagt er, að eitthvert land- fræðilegt land sé nýlenda tiltekins þjóðfélags, mun engan nema Ólaf hafa brostið skilning á því, hvað ný- lenda merkti, það er land undir þjóðfélagsvaldi móðurlandsins, venjulegast að meira éða minna leyti byggt þaðan, ef þess er kostur, eða ætlað til byggðar síðar, og' venjulegast í lausari tengslum við móðurlandið en hlutar þess innbyrðis. Þótt stjórnarfyrirkomulag nýlendna og samband þeirra við móðurlandið geti, og hafi verið með ýmsu móti, þá var þetta ekki nema á einn veg meðal fornnorrænna þjóð- félaga í fornöld, en því hefi ég lýst. Er hinir forn.u ísl. höfundar kalla Grænland „colonia" eða nýlendu íslands, numda og byggða þaðan, er öllum skynbærum mönnum augljóst, hvað í þessu felst, þ. e. land byggt af íslendingum og undir ísl. þjóðfélagsvaidi, enda lýsa þessir höfundar um leið stjórnarskipun Grænlands, svo að á engu er að villast. Er erlendir höf. taka þetta eftir þeim, er merking þeirra orða söm. Þessi réttar- staða Grænlands var öllum ljós fram á 19. öld, að Danir tóku að falsa sögu Grænlands. Þó kom það fyrir, að þjóðníðingar og bögubósar kenndu nýlendustöðu Grænlands við Noreg eða kölluðu það norska hjálendu. En Ólafur er ekki í þeim hóp. V íslendingar og Grænlendingar voru ein þjóð. Ólafur talar allsstaðar um Grænlendinga og íslend- inga sem tvær þjóðir. Hvar er sönnun hans? Hún er hvergi, og hvergi til! Ólafur skáldar þessu upp frá rótum, má ske án þess að vita sjálfur, hvað í þessum ósannindum hans felst. Hefðu Íslendingar og Græn- lendingar verið tvær þjóðir á 10., 11., 12. og 13. öld, þyrfti engum frekari orðum að eyða um réttarstöðu Grænlands til Íslands í tíð Grágásar, því þjóð og þjóð- félag var þá eitt og hið sama. Grænland myndi þá fyrst, við lögtöku Jónsbókar (1281), ef ekki Járnsíðu 1271—78, hafa orðið hjálenda íslands og haldið þeirri réttarstöðu æ síðan. Ég spyr: Voru það ekki einvörðungu Íslendingar, er námu Grænland? Víst svo. Getur nokkur ykkar nefnt Útlendinga þeirra á meðal? Hvenær hættu þessir ís- lendingar á Grænlandi að vera Íslendingar? Það þekkist ekkert til þess, þótt ísl. tunga muni hafa liðið þar alveg undir lok á 18. öld, og íbúarnir blandast erlendu fólki. En flestar þjóðir Norðurálfu hafa glatað tungu sinni og blandast erlendu fólki síðan í fornöld, og þó verið þjóð og þegnar síns föðurlands fyrir því. Er ísleifur biskup var vígður í Brimum 1056 sam- kvæmt skipun páfa, var hann ekki vígður fyrir ísland eitt, heldur fyrir íslands eyjar (Island insulas), en þeirra ein var Grænland, og erkibiskup fól honum sam- kvæmt skipun páfa til umsjár „Þjóð íslendinga og Grænlendinga" (populo Islandorum et Grænlandorum), eða eins og nú myndi sagt, hina ísl.-grænl. þjóð. Um leið og hið rómverzka vald viðurkennir íslendinga og Grænlendinga sem eina þjóð á þessum tíma, viður- kennir það bæði löndin sem eitt þjóðfélag. Sumarið 1247 sendi Hákon konungur með ráði Vil- hjálms kardínáls þá skipun til Grænlands og íslands, „ að sú þjóð, er þar byggði, þjónaði til Hákonar kon- ungs, því að hann kallaði það úsannligt, að það land þjónaði eigi undir einhvern konung sem öll önnur i veröldinni". Hér kalla þeir kardínálinn og konungur Grænlendinga og íslendinga eina þjóð og bæði löndin eitt land, sem hvort tveggja er sama og þjóðfélag. Rækilegar en þetta var ekki hægt að stimpla Græn- lendinga og íslendinga sem eitt þjóðfélag eða eina þjóð. En sameiginlegur boðskapur frá kardínála og konungi voru engin ómagaorð í þá daga. Og hefðu þjóð- irnar verið tvær, myndi hvorug þeirra heldur hafa getað litið á sig sem einasta konungslaust land í veröldinni. Þar sem Grænland og ísland voru eitt land, og Græn- lendingar og íslendingar ein þjóð á þeim almenna réttarsögulega grundvelli, sem ég nefndi í upphafi, var frá sjónarrríiði þeirra tíma ekkert sögulegt við þetta umfram fund og byggingu Grænlands af íslandi. Þar sem íslendingar, næst eftir Noregi, höfðu meiri mök við Grænland en nokkurt annað land, mundi, ef íbúar beggja landanna hefðu ekki verið sama þjóð, hlotið að koma upp árekstrar vegna mismunandi þegnréttar, og gefið efni til „sögulegra" atburða. En ekkert slíkt þekkist. Við vitum ekki annað, en Grænlendingar hafi verið innlendir menn á islandi. Allar lögbækurnar undanskilja þá frá að vera útlendinga og fela þá undir innlendum mönnum. Grænlendingar hafa vetur- seturétt á Íslandi, og við þekkjum enga aðra heimild fyrir því en þegnrétt þeirra. Það er engin hindrun fyrir að ferja ómaga af Grænlandi hingað, og engin skylda til að ferja frilluborið barn Grænlendings til Græn- lands. Skýringin á þessu tvennu er sú, að dómur, dæmd- ur á einhverjum stað í þjóðfélaginu, gilti um allt þjóð- félagið, einnig hvar sem var á Grænlandi. Það eru engar hömlur eða gjöld á ferðum eða ferðamönnum milli íslands og Grænlands. Frá og til Grænlands má t. d. sigla á hvaða tíma árs sem er, og hversu blá- snauðir sem þeir menn eru, rétt eins og milli hafna á íslandi. En austur mátti ekki sigla eftir ákveðinn dag á árinu, og ekki án þess að eiga ákveðna fjár- upphæð. Á Grænlandi tóku íslendingar arf sem inn- lendir menn, og féð lá sér aldrei, hversu lengi sem það beið erfingja, og setti Alþingi Islands síðast lög um þetta eftir 1262. íslendingar höfðu ekki aðeins vetur- seturétt á Grænlandi, en þeir sátu einnig þar og í vesturlöndunum árum saman og jafnvel námu þar lönd, sem eftir þeirrar tíðar hugsun aðeins gat verið heimilt innlendum mönnum. Þess er ekkert dæmi, að litið hafi verið á nokkurn islending sem útlendan á Grænlandi eða með öðrum þegnrétti en Grænlendinga sjálfa. Þar á móti eru þess mörg dæmi, að á þá er þar litið sem ákjósanlega innlenda menn. Um 1030 kýs almúginn á Grænlandi Skáld-Helga .til lögmanns. Nálægt 1130 kjósa Grænlendingar Hermund Koðráns- on til lögmetanda til móts við Norðmanninn Ketil Kálfs- son, er orðinn var æfur af rangindum Grænlendinga. 146 VÍKINGUR

x

Sjómannablaðið Víkingur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sjómannablaðið Víkingur
https://timarit.is/publication/335

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.