Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1948, Blaðsíða 27

Já* JJ úaáon at'. jariá.:
ATHUGASEMDIR
VIÐ GRÆNLANDSRITGERÐ ÓLAFS LÁRUSSONAR
í ANDVARA 1924
Ritstjóri víkings vill taka það fram, að eftirfarandi
rit8míð Jóns Dúasonar er birt samkvsemt ákveðnum
fyrirmælum stjórnar F.F.S.Í. G. G.
I
Orðstír greinar Ólafs.
Snemma árs 1926 kom ég til Reykjavíkur. Var mér
þá sýnd áður séð ritgerð eftir Ólaf Lárusson, „Réttar-
staða Grænlands að fornu“. Fannst það á sumura, eink-
um lögfræðingum, að þarna hefði risið upp spámaður
meðal vor, er bjargað hefði sóma og gagni landsins.
En meðal fjölda skynbærra manna hafði greinin vakið
stórhneyksli og andstyggð.' Sagt var, að greinin hefði
orðið til með þeim hætti, sem ég hirði ekki að nefna.
Var Einar Benediktsson síst myrkur í máli um það.
Aðrir sögðu, að beint mundi ekki vera hægt að sanna
slíkt. Það, sem myndi sannanlegt, væri mikil vinátta
milli Ólafs og Fontenay, og að varla myndi Fontenay
hafa haldið svo veizlu, að Ólafi væri ekki boðið. Öllum
fannst þeim stórfurða, að íslenzkum manni gæti verið
það jafnmikið kappsmál og Ólafi, að afsanna rétt
síns föðurlands.
II
Fáfræði greinarhöfundarins.
Ritgerð Ólafs sýnir ekki einvörðungu vondan hug,
heldur og stórkóstlega og alveg ótrúlega fáfræði höf-
undarins í fornnorrænni og forngermannskri réttarsögu
og jafnvel einnig í almennum stjórnlagavísindum nú-
tímans og þjóðarétti. Ritgerðin getur ekki verið samin
af innri þörf á að miðla löndum sínum réttarsögulegum
fróðleik, heldur er hún rituð þrátt fyrir getuleysi
höfundarins á því sviði. Höf. kann t. d. engin skil á
því, hvað fornnorræn þjóðfélög voru, engin skil á því,
hvað fornnorræn nýlenda var, né á því, hvernig þjóð-
félagsvaldi forngermannsks þjóðfélags var fyrir komið
o. s. frv. Höf. vantar þannig allan hinn einfaldasta og
nauðsynlegasta, almenna, réttarsögulega þekkingar-
grundvöll til að geta ritað um réttarstöðu Grænlands
eins og' koma mun í ljós síðar. Ritgerð Ólafs sýnir því
bæði tilganginn og meistarann.
III
Höfuðdrættir stjórnarstöðu fornnorrænnar nýlendu.
Hvert barnið veit það, sem réttarsöguspekingi og
1. prófessor lagadeildar Háskóla íslands er hulið, að
eitthvert helzta höfuðeinkenni fornnorræns eða forn-
germannsks þjóðfélags var það, að þegnar þess fóru
sjálfir með allt þjóðfélagsvaldið og áttu engan yfir sér
nema lögin. Ef konungar voru í þeim þjóðfélögum, fóru
þeir ekki með þjóðfélagsvald nema meðan á ófriði
stóð, sem herforingjar. Tilsvarandi vald höfðu kjörnir
hertogar, en aðeins meðan ófriðurinn varði.
Stjórnarfyrirkomulag fornnorrænnar nýlendu var i
fám orðum sagt, að hún var í lögum móðurlandsins,
þ. e. að lög móðurlandsins giltu þar sem valdskipulag
alls þjóðfélagsins. Stofnanir og þegnar í nýlendunni
voru um allt jafnréttháir og þegnai' og stofnanir í
móðurlandinu, en æðsta þing nýlendunnar, mót eða al-
þing eða hvað sem það var kallað, var aðeins æðsta dóm-
þing nýlendunnar, en hafði ekki löggjafarvald, en gat
auðvitað gert samþykktir fyrir sitt svæði til fyllingar
laga móðurlandsins, en ekki breytt þeim. Samt kunna að
vera þess dæmi, að dómsmál frá þingi nýlendu hafi verið
lagt til lögþings móðurlands. Eins kann það að
vera til í hinni síðari tíð, að lögmaður móðurlands
hafi verið kvaddur til að leggja úrskurð á mál í ný-
lendu, er dómsvöldum þar var ofvaxið. En slíkt er
óhugsanlegt í hinni elztu tíð. Þegnarnir í nýlendu höfðu
ekki þingskyldu til lögþings móðurlandsins, en þingreið
þangað var þeim frjáls, ef þeir vildu. Dómar, dæmdir
í nýlendu eða móðurlandi, giltu jafnt um allt þjóð-
félagið, og svo var um öll lögskil.1)
IV
Hvað er nýlenda ?
Ólafur segir, að Grænland hafi „fyrr og síðar verið
nefnt nýlenda, ýmist norsk nýlenda eða íslenzk".
Ekkert bendir til, að Ólafur telji Grænland verið hafa
norska nýlendu. En nú rekur hann tærnar í það vanda-
mál, hvað nýlenda sé. Og til að leysa þann vanda, slær
hann upp í „Kolonien und Kolonialpolitik í Conrads
Handwörterbuch der Staatswissenschaften, Conrad:
Grundr. zum Studium der politischen Oekonomie 1“!!
1) Itarlegri greinargerð um fornnorræn þjóðfélög og
nýlendur er að finna í Réttarstöðu Grænlands, 1. og2.
kap. og 11. kap., en í ísl. þjóðfélaginu sérstaklega á
víð og dreif í I. og II. bindi.
VIKINGUR
145