Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1948, Blaðsíða 5

I
mitt, og byggist á langri, raunhæfri reynslu,
bæði í flotanum og síðar á verzlunarskipum.
Allt, sem lýtur að því, hverjar kröfur skuli
gerðar til þeirra, sem hafa radar undir hönd-
um og notfæra sér þau tæki, er enn til athug-
unar.
Meðan á styrjöldinni stóð, hafði fjöldi sér-
fróðra manna með höndum viðgerðir, viðhald
og starfrækslu radartækja flotans, bæði á sjó
og landi. Af skiljanlegum ástæðum er ókleift
að koma við samskonar skipulagi þegar verzl-
unarflotinn á í hlut, enda voru frumskilyrði
fyrir nothæfum radar fyrir verzlunarskip þau,
að skipstjórnarmaður á verði gæti haft hans
full not og tækið væri þannig úr garði gert, að
ekki þyrfti tæknilega kunnáttu til að geta not-
fært sér það og sjá, hvort allt væri í lagi, er
það væri í notkun.
Með hliðsjón af reynslu, sem fengist hefur
í styrjöldinni, er gert ráð fyrir, að gerð tækj-
anna og smíði þeirra hluta, sem þau eru byggð
úr, sé komið á svo hátt stig, að traustleiki rad-
artækja í skipum sé að minnsta kosti jafn og
venjulegra loftskeytatækja. Reynsla, sem feng-
izt hefur af tilraunatækjum sýnir þó, að þau
fullnægja ekki kröfunum að þessu leyti, en ver-
ið er að gera endurbætur, sem miða að því. En
hvað um það, og þótt tækin séu leigð út þannig,
að leigusali sjái um viðhald og viðgerðir, verð-
ur engu að síður að hafa eftirlit með tækjun-
um um borð í skipunum.
Venjuleg notkun tækjanna er tiltölulega ein-
föld, skipstjórnarmenn eiga auðvelt með að læra
hana, og ekki þarf nema æfingu til að færa sér
í nyt þær upplýsingar, sem umhverfisskífan
veitir. Þau stillitæki, sem gera tæknilega ófróð-
um manni kleift að fylgjast með starfi tækis-
ins, eru einföld í notkun. En hvernig fer, ef
gæzlutækið sýnir, að tækið vinnur ekki rétt,
þegar skipið er í hafi? Þess er ekki að vænta,
að tæknilega ófróður maður geri við það, sem
vera kann í ólagi, svo að tækið verður að vera
óstarfhæft þangað til unt er að láta fara fram
viðgerð í landi. Ef til vill er bilunin einungis
í því f ólgin, að lampi er í ólagi, og auðvelt mundi
vera að skipta um lampa. En þegar þess er gætt,
að í radartæki eru meira en 50 lampar, og flest-
ir af margbrotinni gerð, gæti reynzt erfitt að
finna þann gallaða, nema tæknikunnátta komi
til. Að líkindum yrði lofskeytamanni falið að
hafa almennt eftirlit með tækinu og framkvæma
miíiniháttar viðgerðir. En hver svo sem hefur
slíkt með höndum, hlýtur gagnsemi radartækis-
ins að velta á því, hve samvizkusamlega hið
daglega eftirlit er framkvæmt, án tillits til að-
stoðar við lagfæringar, þegar bilanir eiga sér
stað. En það er á almanna vitorði, að starf-
ræksla radars hefur í för með sér notkun tækja,
straumrása og fræðigreina, sem eru alger nýj-
ung í radiotækni.
Ef loftskeytamönnum verður falið að veita
aðstoð við viðhald radartækja, þarf að veita
þeim tilsögn í grundvallaratriðum radar-út-
sendinga, loftnetum, myndum á .umhverfisskíf-
um og einföldum aðferðum til að finna bilanir.
Greinarhöfundur veit af reynslu sem kennari
í radartækni, að enginn lærir hana með því
einu, að grúska í radartæki. Viðhald radartækja
er áhyggjuefni flestum þeim, er þau mál varða,
bæði á sjó og landi, og framleiðendur tækjanna
halda stutt námskeið, þar sem því verður við
komið.
Vitanlega er hugsanlegt, að sú gerð radar-
tækja, sem endanlega verður framleidd fyrir
skip, verði algjörlega örugg í rekstri og þurfi
ekkert slíkt viðhald. En greinarhöfundur hefur
ekki reynslu af slíku áður og dregur í efa, að
tæknin sé enn komin á það stig. Óhjákvæmilegt
er, að í tækinu verði hlutar, sem snúast, auk
margbreytilegra straumrása, sem eiga það und-
ir reglulegu eftirliti, að þær vinni eins og vera
ber. Þó skal það játað, að þau tæki, sem nú eru
búin til, eru miklu auðveldari í meðfei’ð en
fyrri tæki og þróunin mun halda áfram í þá átt.
Sakir þess, að meðferð radartækja hefur ver-
ið álitin fær séi’fróðum mönnum einum og til
skamms tíma hafa þau ekki verið í umsjá
manna án tæknilegrar þekkingar á þessu sviði,
hefur verið nokkrum erfiðleikum bundið að
skapa nýtt viðhorf að því leyti. Það hefur þó
verið sannreynt, að óhætt er að fela skipstjór-
um og stýrimönnum almenna notkun og með-
ferð tækjanna, eftir mjög litla tilsögn. En jafn
augljóst er það, að þeir þyrftu að fá nokkra
grundvallarfræðslu um atriði tæknilegs eðlis.
Þótt þess séu dæmi, að sjómenn hafi kveikt á
radartækjum, notað þau og síðan slökkt á þeim,
í þeirri trú, að þar væru einungis speglar að
vei’ki, er það engin sönnun þess, að tækið komi
þeim að því gagni framvegis, sem það gæti gert.
Til þess, að skiparadar geti tekið þann sess,
sem honum ber, að verða eitt hið gagnlegasta
hjálpartæki sjófarenda, er nauðsynlegt, að þeir
fái nokkra vitneskju um hvernig tækið vinnur,
til að geta skilið til fulls kosti þess og takmark-
anir. Talið er, að flokkar stuttra fyrirlestra
um grundvallaratriði radarfræðinnar ættu að
verða hluti af námi hvers skipstjóra- og stýri-
mannsefnis, enda er þetta sjónarmið farið að
koma fram við suma sjómannaskóla.
Að sjálfsögðu munu þessir fyrirlestrar ekki
fjalla um flóknar vísindalegar kenningar, né
VÍKINBUR
123