Sjómannablaðið Víkingur - 01.10.1948, Síða 21

Gastúrbínur nútímans
Eftirfarandi lýsing á gastúrbínu er tekin úr bók,
sem gefin er út í Englandi, auðsjáanlega til að vekja
áhuga ungra manna á nýtízku vélfræði.
Lengi hafa menn reynt að búa til betri vélar, til
að fá afl frá olíu og öðru tilsvarandi eldsneyti, sem
við nú notum.
Sjálfbrennsluvélar, eins og þær eru kallaðar núna,
fá afl sitt frá brennslu, sem myndast þegar eldsneyti
og lofti er blandað saman. Útþennsla frá brennslunni
hreyfir stimpilinn, stimpillinn hreyfir svinghjólið, en
ásinn í því er settur í samband við hvaða vélahluta,
sem við óskum að sé settur á hreyfingu.
Þó að hægt sé að búa þessar vélar til bæði spar-
neytnar og með miklu afli, þá fylgja þeim miklir erfið-
leikar, þær eru mjög margbrotnar, þær hafa marga
hreyfanlega limi, þess vegna slitna þær fljótt og það
er alltaf hætt við að eitthvað verði að.
Þess vegna var reynt að nota aflið frá brennslunni,
frá olíu- og loftblöndun, með öðru móti, og til fyrir-
myndar var tekin hin kyrrláta og jafngenga, en þó
jafnframt auðvelda vél, gufutúrbinan.
í gufutúrbínunni er gufa með háum þrýstingi látin
þenjast út milli fjölda hreyfanlegra blaða eða fjaðra,
sem líkjast mest mylluvængjum, þau eru fest á ás
(skaft). Við útþensluna þrengir gufan sér út á milli
blaðanna; þegar gufan gerir þetta, verða stálblöðin á
ásnum að standa á móti, en þau vilja aftur á bak.
Þetta kemur hreyfingu á ásinn.
Hér er hin auðvelda skýring á gufutúrbínunni. Raun-
verulegar mótstöðutúrbínur (Reaction turbine), eins og
þær eru kallaðar, eru dálítið margbrotnari, vegna þess
1. mynd.
að eftir að gufan hefur farið gegn um eina röð, eða
hringröð af blöðum, er mikill kraftur eftir í henni,
svo hún er látin fara gegn um aðra, þriðju eða jafn-
vel fleiri raðir af blöðum þar til aflið er alveg út-
notað. Þessi túrbínuhluti gastúrbínunnar vinnur alveg
á sama veg. Eldsneyti og lofti með háum þrýstingi
er brennt, og þetta heita gas, sem er framleitt með
sprengingunni, þenur sig út milli blaðanna, sem eru
föst á ásnum er þau koma á hreyfingu.
En það er einn stór munur. Mismunandi aðferðir
hafa verið fundnar til að framleiða loft til vélarinnar
með mjög háum þrýstingi, en þetta er þó vanalega gert
með því að festa loftþjappara (air compressor) á sama
ás og túrbínuna, svo þegar allt er í gangi snýr túr-
bínan sínum eigin loftþjappara, eða hvaða vél sem ósk-
að ei', sem sett er í samband við hana.
Loftþjapparinn er nákvæm mótsetning túrbínunnar.
Hér er mikið af lofti dregið saman og þjappað inn í
minna og minna rúm milli blaðanna, sem nú er sjálf-
um ýtt áfram. 1 þessu tilfelli mætir loftið mótstöðu
af blöðunum, sem þjappa því saman í minna og minna
rúm. Það er samþrýst, (compressed).
Gastúrbínan hefur því fjóra aðalparta:
1. Loftþjappara (compressor).
2. Lofthitara (regenerator).
3. Brennslu- og útþenslurúm (combustion chamber).
4. Túrbínuna (The Turbine).
i Á mynd nr. 1 höfum við loftþjapparann A á sama
ás og túrbínuna C. Lofti er sogað inn í loftþjappar-
ann eins og sést á örinni, og þvingað inn með háum
samþrýstingi upp rörið að lofthitaranum B. Frá B fer
það inn í brennslurúmið D. E stjórnar innstreymi elds-
neytis inn í brennslurúmið og kveikir í því. Spreng-
ingar í olíuvélum koma hver á éftir aðra, með mjög
stuttu millibili, en þó alveg hver út af fyrir sig, en
í gastúrbínunni er sprengingin eða brennslan viðvar-
andi. Aðstreymi af fersku lofti og olíu er viðvarandi
en kemur ekki í smáskömmtum, stjórnað af opnum og
lokum, af ventli.
Loftið frá sprengingunni er sogað inn í innra
sprengjurúmið frá B, en mikill liluti af loftinu frá
B fer gegnum bilið milli innri og ytri veggjanna í
rúminu, þar sem það hitnar enn meir áður en það
blandast saman við heita gasið frá E. Þetta gas og
loft fer gegnum túrbínuna C, þar sem það þenst út
um leið og það framleiðir afl með því að hreyfa öxul-
inn G. Krafturinn, sem er framleiddur, er nægilegur
til að snúa loftþjapparanum, og' það sem þá er eftir
V I K I N G U R
2B3