Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1959, Side 26

Bárður Jakokbsson lögfræðingur
T»« i / / Q
vo domsmal
ÁFENGISLA GABROT
Fyrir nokkrum árum var
höfðað opinbert mál gegn skip-
stjóra á íslenzku millilandaskipi,
og var það fyrir brot á áfengis-
lögum. Málavextir voru þeir, að
þegar skip þetta kom frá út-
löndum, var að venju gerð í því
tollleit, og fannst þá nokkuð
magn af áfengi, vindlingum og
barnafötum, sem ekki hafði ver-
ið gefið upp við komu skipsins.
Skipverjar reyndust vera eig-
endur, og voru mál þeirra út-
kljáð með dómsáttum.
Daginn eftir komu skipsins
varð tollverði — af hendingu —
reikað um borð í skipið. Þar
hittir hann tvo á að gizka 9 og
11 ára stráksnáða, en þeir biðja
tollvörðinn að kíkja á og í kassa
á brúarvæng skipsins. Kassinn
reyndist vera úr pappa, og í
honum var gler, 6 heilflöskur og
í þeim, eins og síðar kom í ijós,
spíritus. Strákar sögðu tollverði
að meira mundi vera af svo góðu
unp á reykháf skipsins, og fóru
ekki með fleipur, því að þar
fannst annar kassi með sama
innihaldi og hinn fyrri. Toll-
verði skildist, að drengirnir
hefðu dröslað fyrri kassanum út
á brúarvænginn. Annars spurði
hann þá einskis, ekki að nafni,
ekki heimilisfangi. Hinsvegar
rak hann þá öfuga í land.
t rnáli því, sem rekið var fyr-
ir sakadómi gegn skipstjóra
skipsins, var talið, að tekizt
hefði að skjóta áfengi því, sem
fannst af hendingu, undan leit
tohvarða, og þá í því skyni að
koma því síðar og í laumi í land.
Eigandi fyrirfannst enginn að
þessum 12 spíritusflöskum, en
rétturinn taldi, að eigandi hlyti
að vera einhver skipverjanna,
og þar með að skipstjórinn bæri
ábyrgð á áfenginu samkvæmt
ákvæðum áfengislaganna.
Áfengislögin eru nr. 58/1954,
og segir svo í 4. grein þeirra:
„Nú kemur skip frá útlönd-
um, og er skipstjóra þá skylt að
tilkynna löggæzlumanni þegar í
stað, eða um leið og hann sýnir
skipsskjölin, hvort nokkuð á-
fengi sé í skipinu og hve mikið-''.
Síðar í sömu grein segir:
„Skipstjóri ber ábyrgð á brot-
um skipverja gegn þessari grein,
en farþegar á farangri sínum“.
í 33. grein 2. tölulið laganna
segir:
„Nú þykir eigi sannað, að
áfengi sé flutt inn til sölu eða
veitinga fyrir borgun, svo og
þegar skipstjóri ber ábyrgð á
broti skipverja, en er ekki við
það riðinn að öðru leyti, þá
varðar það sektum frá 400—
12.000 krónum. Auk þess greið-
ist sékt 400 kr. á hvern lítra
þess áfengis, sem innflutt er. —
Jafnan skal hið ólöglega áfengi
verða eign ríkissjóðs".
Hvort sem mönnum finnst
þessi lagaboð skynsamleg og
réttlát eða ekki. þá eru gildandi
um það tilfélli, sem hér um ræð-
ir, og samkvamit þessum ákvæð-
um var skipstjórinn dæmdur í
5.200 króna sekt, og skipuðum
verjanda sínum skyldi hann
greiða 800 kr„ og virðist þetta
vart geta minna verið samkv.
lögunum. (Lægsta sekt, 400 kr.
að viðbættri 400 kr. sekt fyrir
hvern líter áfengis, en þeir voru
12 ails). Skipstjórinn sýnist
hafa sætt sig við úrslitin, enda
einsætt fyrir hann að greiða
sína sekt og kostnað, hneigja sig
og kveðja. En svo auðveldlega
slapp hann ekki. Undirréttur
hafði nefnil. dæmt hann til vara-
refsingar, og skyldi skipstjóri
dúsa í varðhaldi í 30 daga ef
hann ekki púngaði út með aur-
inn innan fjögurra vikna frá
birtingu dómsins. Þessi vara-
refsing var lögleysa, óheimil
bæði samkvæmt sérákvæðum
áfengislaganna og almennum
refsireglum, enda skaut hið op-
inbera, ákæruvaldið, málinu til
Hæstaréttar, og verður ekki 'bet-
ur séð en að það hafi verið í því
einu skyni gert, að leiðrétta
mistök héraðsdómara. Hæsti-
réttur staðfesti sem sé alveg á-
kvæði hins áfrýjaða dóms um fé-
sektir, en felldi niður vararefs-
inguna, því að honum verður
„ekki dæmd refsivist til vara, ef
sektin greiðist ekki, með því að
ekki er leitt í ljós, að hann hafi
átt nokkurn þátt i brotinu né að
það hafi verið framið ,með vit-
und hans“. Þegar Hæstiréttur
hefur þannig fríað skipstjórann
við hina löglausu tugthúshótun,
þá gerir hann skipstjóra að
greiða 3,000 krónur fyrir við-
vikið, málskostnað bæði til sækj-
anda og verjanda fyrir Hæsta-
rétti. Skipstjórinn verður því
ekki aðeins að bera ábyrgð á
brotum skipverja sinna, brotum,
sem ósannað er að hann hafi svo
mikið sem vitað um, hvað þá
heldur að hann hafi tekið þátt
í þeim, heldur verður hann líka
að borga brúsann vegna mistaka
dómara cða athugaleysis. Á-
byrgð skipstjóra er að sönnu
mikil og rík, en fæstir mundu
trúa, að hún næði svona langt.
Sjálfur hefur Hæstiréttur haft
gildar ástæður til þess að láta
skipstjórann greiða kostnað af
mistökunum í héraðsdóminum,
en kynlega kemur það fyrir og
slæmt að þeirra ástæðna skuli
ekki getið í forsendum hæsta-
réttardómsins.
Svo segir í 1. grein áfengis-
laganna, að tilgangur þeirra sé
sá „að vinna gegn misnotkun
áfengis í landinu og útrýma því
böli, sem henni er samfara".
Ekki er að tvíla það að tilgang-
urinn er lofsverður. Hinsvegar
er það spurning fyrir sig, hvort
þeim loflega tilgangi er sérstak-
lega og vel fagnað með því að
dæma menn í fjárútlát fyrir
brot, sem þeir eru saklausir af,
nema stærri refsingar fylgi, eins
og vel má vera, þegar öðruvísi
stendur á en í máli því, sem hér
hefur verið rakið lauslega. Svo
er enn önnur hlið á þessu og
Vf KINGUE
210