Náttúrufræðingurinn - 1931, Blaðsíða 16

10
væri eldsprunga byrjuð a'ð gjósa.
Um kveldiÖ, er dimma tók, lýstu
gossúlurnar sem eldstólpar; sló eld-
bjarmanum hátt á loft og rann sam-
an í eitt á himninum frá báÖum
eldstöövunum. Dunur heyrÖust i
bygðina frá eldunum, líkt og stór-
skotadrunur í fjarska. LítiÖ ösku-
fall fylgdi gosinu og eigi svo að
nein veruleg spjöll yrðu á haglendi,
en víða dökknuðu fannir í nágrenni
Heldu.
Á 5. degi eftir að gosin byrjuðu
(29. april) kom Ólafur fsleifsson í
Þjórsártúni fyrstur rnanna að
nyrðri eldstöðvunum. Voru þær
norðvestanvert við fjallið Hrafna-
björg, um 14 km. í norðaustur frá
Heklu. Þar hafði myndast 4—5
km. löng eldsprunga, er gekk til
suðvesturs yfir Hrafnabjargaöldu
og þaðan áfram til suðvesturs yfir
flatlenda lægð og síðan yfir hæða-
hrygg, er kallast Krókagilsalda (eða
Krókagiljabrún). Þá voru gosin
hætt nema í þeim hluta sprungunn-
ar, sem lá yfir dældina; voru þar
nokkurir gígar gjósandi. Um dæld
þessa lá Fjallabaksvegur nyrðri og
um hana rann Helliskvísl til norð-
vesturs út á hagablett, er hét Lamba-
fit, og þaðan til norðurs út i
Tungnaá. Allmikið hraun hafði
runnið frá gígunum og hulið
Lambafit. Hafði það fallið yfir
Fjallabaksveg á 8—900 m. kafla.
Er Ólafur var þar, féllu hraun-
straumar frá gigunum. Jókst
hraunið eftir það og stiflaði Hell-
iskvisl, svo ganga mátti þurrum
fótum yfir farveg hennar norðan
við hraunið. Hefir hún síðar rutt
sér leið yfir hraunið og myndað
tjörn eða lón við hraunjaðarinn, en
ekki náð rensli aftur norður í
Tungnaá. — 30. april komu menn
frá Eyrarbakka að gosstaðnum,
gusu þá þessir sömu gígar hrauni
50—150 m. hátt, en gosmekki
lagði hátt í loft upp. — 1. mai kom
Eggert Briem frá Viðey þangað.
Voru ])á 5 gígar gjósandi á eld-
sprungunni í lægðinni; var sá
nyrsti stærstur. Rann frá honum
glóandi hraunelfa og jók við hraun-
ið. í hraunbráðinu í þessum gig
sá hann hnöttótta hraunsteina, er
fallið höfðu úr gigbörmunum i
hraunleðjuna; urðu þeir rauðgló-
andi, en héldust óbráðnir í hraun- *
leðjunni og þyrluðust upp með
hraungusunum. Af þessu má ráða,
að hraunleðjan hafi eigi verið ^
nema um noo° (C.) heit, því að
blágrýti bráðnar við 1150° hita.
Magnús Ólafsson ljósmyndari kom
að Hrafnabjargaeldinum 3. maí,
var þá stærsti gigurinn einn gjós-
andi. Guðmundur Björnson land-
læknir var við eldana 8. og 9. mai.
Var aðalgigurinn þá enn gjósandi
og rann frá honum glóandi hraun-
straumur, og hraungusurnar hóf-
ust 80 m. upp úr gígnum.
Eftir þetta sáust úr bygðinni i
björtu veðri gosmekkir og eld-
blossar við Hrafnabjörg fram til
miðs maimánaðar. Um það leyti
munu gosin hafa hætt og höfðu þá
staðið hér um bil 3 vikur. Eftir
það sáust gufubólstrar stundum
yfir gosstöðvunum, er munu hafa