Náttúrufræðingurinn - 1931, Blaðsíða 22

i6
Á íslandi eru til að minsta kosti
15—20 tegundur af köngulóm. —
Merkastar þeirra eru húsaköngu-
lóin, fjallaköngulóin og hnoða-
köngulóin. Hiisaköngulóin lifir
mest í liúsum manna, og spinnur
sjer pípumyndaðan bústað í jaðri
vefsins. Fjallaköngulóin hefst við
alls staðar úti um haga, en spinn-
ur engan bústað í sambandi við
vefinn. Sjálfur vefurinn er aftur
á móti miklu betur gerður og
vandaðri að öllu leyti en hjá húsa-
köngulónni. Hnoðaköngulóin hag-
ar háttum sínum alt öðru vísi en
hinar tvær. Hún spinnur nefnilega
ekki veiðinet, heldur lileypur bráð-
ina uppi, og bítur hana banasári.
Hún er mjög frá á fæti, en hleyp-
ur mest í stuttum sprettum. —
Hnoðaköngulóin og skyldar teg-
undir, sem ekkert veiðinet hafa,
nefnast einu nafni veiðiköngulær.
Köngulærnar eru til lítils gagns,
nema þá ef til vill óbeinlínis, ef
nytsöm dýr lifa á þeim. Maðurinn
hefir þó reynt að notfæra sjer
spunalist þeirra, og nota spunann
sem silki, en ekki hefir varan þótt
endingargóð og heldur því silki-
fiðrildið enn þá velli með virð-
ingu.
Margar köngulær eru skaðlegar,
vegna eitursins, sem þær gefa frá
sjer. Hjer á landi og í öðrum
köldum og tempruðum löndum
gætir þessa þó ekki, því köngu-
lærnar eru litlar, en í heitum
löndum eru til köngulær sem
[Weru alt að því 10 sentimetrar á
lengd, og geta þær gert mikinn
skaða á búpeningi og bitið menn
svo þeir liggi mánuðum saman
eða hljóti dauða af. Á steppunum
í Suður-Rússlandi er t. d. alveg
fult af þeim á sumrin, og margar
hafa borist frá ýmsum heitum
öndum til Evrópu-hafna með skip-
um. í hjeraði nokkru í Suður-
Rússlandi, sumarið 1896, bitu þess-
ar köngulær:
48 manns, og þar af dó tvent.
173 úlfalda, 57 dóu. 218 hesta, 36
dóu. 116 kýr, 14 dóu.
Þótt köngulærnar sjeu grimmúð-
ugar að skaplyndi, eiga þær hrós
og heiður skilið fyrir dugnað og
atorku. Vefurinn er meistaraverk,
og einstakur í sinni röð. Jeg gat
þess fyr, að skrúfuþráðurinn í vef
fjallaköngulónna væri alþakinn
örsmáum límkendum dropum. —
Fjöldi þessara dropa nemur mörg-
um þúsundum á hverjum vef, og
á nóttunni, t. d. þegar dögg er,
eyðileggjast allir droparnir, svo
köngulóin verður að gera þá að
nýju á liverjum morgni. Eftir
hálfa klukkustund er verkinu lok-
ið. Alþekt er köngulóin fyrir veð-
urspár sínar.Sagt er að húsaköngu-
lóin snúi höfðinu út þegar góð-
viðri er í vændum, en afturboln-
um þegar ilt veður er í nánd.
Köngulærnar leggja líka meiri
rækt við vefi sína undir blíðviðri
og stillur en þegar vond veður
eru í aðsigi.