Náttúrufræðingurinn - 1931, Side 6

20
NÁTTÚRUFR.
Við Island lifir fjöldinn allur af svifþörungum, sjálfsagt
miklu fleiri en menn þekkja, og mjög er einstaklingafjöldinn
og tegundafjöldinn mismunandi eftir árstímum og eftir lands-
hlutum. Yfirleitt eru svifþörungarnir skammlífir, og berst hver
einstaklingur tæplega langt með straumunum á meðan lífið
endist. Þó berast þörungar frá Suðurlandi til Vesturlands, og
frá Norðurlandi til Austurlands.
Líf svifþörunganna við ísland er í stuttu máli sem nú grein-
ir: Snemma á vorin og fyrri hluta sumars er mikið af kísil-
þörungum við suðurstrndina. í júlí deyja þeir, en í stað þeirra
kemur mikið af sundþörungum. í september eða október fer
aftur að bera á kísilþörungum, en það eru allt aðrar tegundir
en þær, sem lifðu um vorið. Alveg það sama er að segja um
hina landshlutana. Á vorin þjóta kísilþörungarnir upp, en
hverfa svo aftur, og sundþörungarnir koma þá í þeirra stað.
Hvergi við ísland er þörungasvifið eins mikið eins og við
Norðurland á sumrin. Þar ber mikið á kísilþörungum á vorin,
en þeir deyja að miklu leyti í júní. í júlí og ágúst þjóta þeir
aftur upp, og fylgir þeim þá aragrúi af sundþörungum. Seinna
minnkar þetta svif mikið, en í október fyllist sjórinn ennþá af
kísilþörungum. Kísilþörungarnir ná því þrisvar sinnum hámarki
við Norðurland, vor, sumar og haust, en ekki nema tvisvar við
hina landshlutana.
Þegar fer að líða að vetri, kólnar sjórinn, og kjör þörung-
anna versna nú að miklum mun. Þeir deyja unnvörpum, en lík
þeirra sökkva til botns, eða berast með straumunum austur eða
norður í höf. En áður en þeir segja skilið við lífið, sjá þeir
þó fyrir komandi kynslóð. Margir þeirra taka nefnilega á sig
nýtt gerfi, íklæðast nýrri mynd, sem er fær um að mæta vetrar-
hörkunum, og halda þræði lífsins óslitnum, þangað til önnur
gullöld fer í hönd næsta vor. Þeir liggja í dvala, í eins konar
dularhjúpi, og bíða betri tíma.
Svifþörungarnir nærast á söltunum í sjónum, einkum hin-
um svonefndu nitrötum og fósfötum, sem eru samband af köfn-
unarefni (nítrötin) og fósfóri (fósfötin). Þessi sölt myndast í
vatni í jarðveginum, og berast sjónum með ám og jöklum.
Síðari hluta vetrar, og á vorin, þegar leysingarnar standa sem
hæst yfir, berst mest af söltum út í sjóinn. Á sama tíma vex
hiti sjávarins, og öll kjör þörunganna fara nú stórbatnandi.
Þeir taka nú á sig hina sigurhrósandi mynd lífsins, kasta vetr-
arreifunum, og byrja nú starfsemi sína á ný.