Náttúrufræðingurinn - 1931, Blaðsíða 17

NÁTTÚRUFR.
63
um, er það sem svarar rúmum % af því sem er af fosfórsýru i
útlendum fosfórsýruáburSi, ættu því 150 kg\ af leirnum að jafn-
gilda 100 kg. af fosfati til áburðar. í leirnum er fosfórsýru-
magnið 60 sinnum meira en í sauðataði og um 100 sinnum meira
en í kúamykju.
Eins og áður er getið, eru þessar leirmyndanir í Mókolls-
dal forn hveraleir, er myndast hefir að mestu úr basalti, sem
hvergufurnar hafa leyst í sundur. í slíku bergi er oft dálítið af
steintegund, er nefnist apatít, sem hefir í sér falið miklu meira
af fosfórsýrru en flestar aðrar steintegundir (formula: Car, (PO.i):i
F). í algengu basalti er um 0.5—1 % af fosfórsýru. 1 tveim sýn-
ishornum úr Mókollsdal, nærri leirlögunum, var 1.03 og 1.12%
af fosfórsýru en flestar aðrar steintegundir (formula: Ca3 (P0.,)3.
berginu. — En þegar bergið leystist i sundur og varð að leir,
hefir apatítið eða fosfórsýran úr því aðgreinst að nokkru og lent
meira á einum stað en í öðrum leirlögum.
Þessi athugun ein út af fyrir sig, ætti að vera nægilegt til-
efni til þess, að rannsaka leirlögin í Mókollsdal og aðrar hvera-
leirsmyndanir hér á landi, til þess að fá sem fyllstar upplýs-
ingar um það, hvort hér fyndist eitthvað til muna af slíkum fos-
fórleir, því að hann er all-verðmætur til áburðar.
Fosfórít er að mestu af sömu efnum og apatít, og má teljast
afbrigði af því, en það er oft blandað ýmsum öðrum efnum, og
svo mikið er í því af kolsýru (COL>), að sýrur ólga á ]>ví líkt og
kalkspati. Það hefir myndazt sem lög eða kúlur í mólarbergi
erlendis, þar sem bein og aðrar leifar hryggdýra hafa grafizt í
jarðlögum. Hefir fosfórsýran losnað úr dýraleifunum
af áhrifum vatns, og safnast aftur saman sem flár eða
kúlur í lögunum. — í sjávarlögunum á Tjörnesi, sem myndast
hafa á Pliocentímanum, hefi eg fundið talsvert af fosfóríti í sam-
bandi við fornar trjáleifar, en hvergi þó í heillegum lögum.
Hingað til hefir apatít, en þó mest fosfórít verið notað er-
lendis til að búa til úr fosfórsýruáburð.
Rauði (eða mýrajárn) sem algengur er hér í deiglendi
og mýrum hefir og oft í sér falda fosfórsýru. í sýnishorni af
rauða frá Breiðumýri í I’ingeyjarsýslu sem Gruner lét rann-
saka var rúmur 10 hlutinn (10.62%) fosfórsýra. Hugsanlegt er
að slíkur rauði geti orðið að nokkrum notum til áburðar.
G. G. B.