Náttúrufræðingurinn - 1962, Síða 29

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
171
Öræfum klettaburkna, Asplenium viride Huds., í klettum við
Kvísker fyrir um það bil 19 árurn (Finnur Guðmundsson, 1943), og
stuttu seinna fannst hann einnig á Fagurhólsmýri í sömu sveit.
Fyrir nokkrum árum sá Hálfdán burkna í Skaftafelli. Tilsýndar
virtist honum þetta vera klettaburkni og fannst það sennilegt, en
atliugaði það sanit ekki frekar. Þegar ég var í Öræfum í júlí síðast-
liðnum, sagði Hálfdán mér frá þessum vaxtarstað burknans, og
ákvað ég að athuga nánar, á hve stóru svæði hann yxi þarna. IJeg-
ar ég fór að skoða burknann, sá ég að þetta var ekki klettaburkni,
en náskyld tegund sömu ættkvíslar. Á klettaburknanum er efri
hluti blaðstilksins og allur miðstrengur blaðsins áberandi ljós-
grænn, en á þessari tegund í Skaftafelli var allur blaðstilkurinn ásamt
miðstrengnum bréinsvartur og gljáandi, en smáblöðin virtust í
fljótu bragði áþekk og á klettaburkna. Var því auðætt, að þarna var
kominn hinn týndi burkni úr Búðahrauni, Asplenium trichoman-
es L. Þessir brúnsvörtu blaðstilkar og miðstrengir eru nijög áber-
andi og eru gleggstu tegundareinkenni þessa burkna og greina hann
bezt frá klettaburknanum. Þess vegna hef ég ákveðið að kalla
liann svartburkna á íslenzku, enda heitir hann því nafni á norsku
og sænsku. Blaðstilkar og miðstrengir svartburknans eru ekki
grópaðir á efra borði eins og á klettaburknanum, en eru í stað
þess með tveimur ljósbrúnum, mjóurn vængföldum að endilöngu.
Smáblöð svartburknans eru dökkgrænni en á klettaburkna, venju-
lega sporbaugótt eða aflöng (kringluleit eða tígullaga á kletta-
burkna), fleyglaga og dálítið ósymmetrisk neðst (næst miðstrengn-
um), efri helmingur (helmingurinn með blaðröndinni sem er nær
oddi blöðkunnar) hvers smáblaðs venjulega breiðari og efri blað-
röndin greinilegar bogtennt en sú neðri, sem er stundum nærri
heil. I nágrannalöndunum fellir svartburkninn ekki smáblöðin á
veturna, en klettaburkninn gerir það stundum. Gróblettir svart-
burknans eru staðsettir nokkurn veginn mitt á milli miðju smá-
blaðanna og randa þeirra, en öllu nær miðjunni á klettaburkna,
annars renna þeir saman við gróþroskunina og gróhulan er lík á báð-
um tegundum.
í Skaftafelli vex svartburkninn á nokkrum stöðum í klettum í ca.
100 m hæð yfir sjávarmál, og á öllum stöðunum í rifum og skorum,
þar sem skuggsælt er. Hann vex í allstórum brúskum, sem myndaðir
eru af heilum blöðum og auk þess fjölda gamalla og smáblaðalausra