Náttúrufræðingurinn - 1963, Side 46

18(5
NÁTTÚRUFRÆÐINGUR I NN
fyrst numið land eða strax í lok ísaldar, en hörfað upp á hálendið
með hlýnandi veðurfari og jafnframt hafi hlýviðrisjurtir náð að
nema iand á stöku stað. Það er engin firra að ætla, að svalviðris-
jurtir hafi getað borizt til landsins. Margar þeirra hafa borizt til
Jan Mayen, sem var áður gróðurlaus (Steindórsson 1958) og því
eins getað borizt til íslands. Sama máli gæti gegnt um aðflutning
láglendisjurta miðsvæðanna.
Nú vi 11 svo til, að miðsvæðisjurtirnar á íslandi eru þannig stað-
settar, að austanlands eru einkennisjurtir helzt af skandinavisku
bergi brotnar, vestanlands eru einkennisjurtir, sem finnast einnig
vestan hafs, svalviðristegundirnar vaxa norðanlands og hlýviðris-
jurtir helzt sunnanlands. Eðlileg skýring er, að þessar jurtir hafi
tiltöhdega nýlega borizt til landsins og vaxi nú á þeim svæðum,
sem bezt lágu við móttökunni í Jreim landshluta, sem að móður-
landinu vissi og höfðu þau skilyrði upp á að bjóða, sem hentaði
hverri tegund. Hefðu þessar jurtir borizt eftir landbrú fyrir ísöld
eða á síðasta hlýviðrisskeiði, er mjög ósennilegt, að útbreiðsla
Jreirra væri eingöngu bundin við þessi svæði. Má telja líklegra,
að jurtirnar hefðu haft nægan tíma til að dreifa sér jafnt um
landið.
Of langt mál er að reyna að skýra með dæmum tilkomu einstakra
jurta, en geta skal þess, að til Eyjafjarðarsvæðisins eru taldar allmarg-
ar hálendisjurtir. Mætti eins álykta, að hin norðlæga lega svæðisins
valdi því, að svalviðrisjurtir safnist þangað. Þar að auki er þarna
mesta samfellda háfjallasvæði á landinu, svo að það getur tæplega
þótt tíðindum sæta, þótt þar sé fjölskrúðug háfjallaflóra. Hins vegar
eru taldar til þessa miðsvæðis jurtir, sem finnast víða um hálendið,
svo sem snægresi, Phippsia algida; fjallanóra, Minuartia biflora;
laukasteinbrjótur, Saxifraga cernua o. fl. Af láglendisjurtum á þessu
svæði er minnzt á villihveiti, Agropyro?!, og mýrarber, Oxycoccus
microcarpa, sem auðveldlega berst með mönnum og fuglum. Af
einkennisjurtum Vestfjarða er um hehningur jurtir, sem dreifast
með gróum og gætu því hæglega hafa borizt þangað með loftstraum-
um, aðrar finnast í skógum víða um land, svo sem ferlaufasmári,
Paris quadrifolia, eða í mýrum, svo sem sóldögg, Drosera rotundi-
folia. Á Austfjarðasvæðinu eru ýmsar blómjurtir, sem vel geta verið
slæðingar úr görðum og aðrar borizt með vindum, svo sem öspin,
Populus tremula, eða sem ber með fuglum, t. d. rauðberjalyngið,