Náttúrufræðingurinn - 1985, Blaðsíða 28

öllum norðurhluta Krísuvíkursprungu-
sveimsins hafi dáið út á tímabilinu
milli 7200 og 4600 ára. Hitt er líklegra,
að áhrifa brotavirkninnar gæti minna
eftir því, sem norðar dregur og 7 m
misgengið við Búrfellsgjá deyi út áður
en það nær norður að Skyggni. í síðara
tilvikinu segir aldur hraunanna ekkert
til um lágmarksaldur síðustu mis-
gengjahreyfinga á brotum.
Krísuvíkursveimurinn hefur sem
sagt ekki náð að brjóta og hreyfa grá-
grýtið í Reynisvatnsheiði á síðustu
4600 árum. Ekki liggur fyrir næg vitn-
eskja urn eðli og hegðun sprungu-
sveima til þess að draga megi af þessu
mjög ákveðna vitneskju um framtíðar-
horfur. Yfirleitt virðist sem 5000 ár á
milli atburða á sprungusveimum rek-
beltanna sé mjög langt hlé, en hér er
þess að gæta, að um er að ræða ysta
jaðar sprungusveimsins, svo langt frá
hámarki virkninnar sem komist verð-
ur. Hvenær á „lífsferli“ sprungusveims
slíkir jaðrar eru virkastir er ekki vitað
með neinni vissu.
Grunnvatnsstreymi allt, ekki síst í
jarðhitakerfunum í landinu, er yfirleitt
talið standa í mjög nánum tengslum
við sprungukerfin. Arkvarteru sprungu-
kerfin hafa þannig, að því er virðist,
afgerandi áhrif á lághitasvæðin í
Reykjavík og Mosfellssveit. Virku
sprungusveimarnir stjórna hins vegar
rennsli vatns og gufu í háhitasvæðun-
um á Reykjanesi, Svartsengi, Krfsu-
vík, Brennisteinsfjöllum og Hengli.
Kaldavatnsrennslið á sér stað grynnra
og ungar sprungur í grágrýtinu og
ungu hraununum stjórna rennsli þess á
Elliðavatns-Heiðmerkursvæðinu að
einhverju leyti. Vegna þess hversu
hátt í jarðskorpunni kaldavatns-
straumurinn á sér stað og þeirrar stað-
reyndar, að þar eru jarðlög, grágrýti,
móberg og hraun, mjög opin að innri
byggingu, er kalda vatnið minna háð
sprungunt um rennsli en heita vatnið,
sem streymir dýpra og í þéttara bergi.
ÞAKKARORÐ
Arni Hjartarson, Jón Jónsson, Kristján Sænr-
undsson og Leó Kristjánsson lásu handrit að
greininni, gerðu athugasemdir og gáfu upplýs-
ingar um efni varðandi innihald hennar. Þeim er
öllum þakkað gagnlegt framlag. Tilraunastöð
Háskólans að Keldurn kostaði að hluta vinnuna,
sem að baki greinarinnar liggur og er það einnig
þakkað.
HEIMILDIR
Aðalskipulag Reykjavíkur 1962-83. 1966.
Kafli II. 1. Forsendur frá náttúrunnar
hendi (bls. 30-35). — Reykjavíkur-
borg, Borgarverkfræðingur, 266 bls. +
kort.
Árni Hjartarson. 1980. Síðkvarteri jarð-
lagastaflinn í Reykjavík og nágrenni. —
Náttúrufræðingurinn 50: 108-117.
Gestur Gíslason & Páll Imsland. 1971.
Greinargerð um jarðfræði fyrirhugaðra
stíflustæða á Elliðaám við Skyggni. —
Almenna Byggingarfélagið. Greinar-
gerð, 4 bls. + kort og snið. Reykjavík.
Guðmundur Kjartansson. 1973. Aldur
Búrfellshrauns við Hafnarfjörð. —
Náttúrufræðingurinn 42: 159—183.
Halldór Torfason. 1982. Um sprungukort
af Rauðavatnssvæðinu. — Skipulags-
stjóri Ríkisins, Borgarverkfræðingur-
inn í Reykjavík, Greinargerð, 11 bls. +
kort.
Helgi Torfason. 1974. Af Mosfellssveit. -
B.S.-ritgerð við Háskóla íslands. 88
bls. + kort. Reykjavík.
Hospers, J. 1953-1954. Reversals of the
main geomagnetic field. — Koninkl.
Nederl. Akad. van Wetenschappen,
Amsterdam, Series B, 56: 467—491 og
57: 112-121.
Ingvar B. Friðleifsson. 1973. Petrology
and structure of the Esja quaternary
volcanic region, Southwest Iceland. —
74