Samvinnan - 01.02.1937, Blaðsíða 6

SAMVINNAN
2. HEFTI
Doktor ( Oxford
mans“-hugsjón þjóðarinnar varð að veruleika eftir
marga áratugi, þegar erfðavenjurnar höfðu gegnsýrt
allt þjóðfélagið. Eins og áður var sagt, voru stúdenta-
lieimilin upphaflega klausturskólar, og enn eimir
eftir af því við kennsluna. Slcólastjórinn er oft guð-
fræðingur, og kirkjugangan er ein af námsskyldun-
um. Á sama hátt er háskólabúningurinn („cap and
gown“) mjög klausturskenndur. Þó að mönnum með
allar trúarskoðanir sé leyfður aðgangur í Oxford og
Cambridge, drottnar samt enska þjóðkirkjan þar sem
arftaki kaþólsku kirkjunnar.
Hinar ráðandi stéttir Englands eru yfirleitt fylgj-
andi ensku kirkjunni, en miðstéttirnar og verkamenn
hallast meir að sértrúarskoðunum. Á þennan hátt er
náin ^tynning milli ensku þjóðkirkjunnar og vald-
hafanna, því bæði styðja sömu trúarskoðanirnar i
stúdéntaheimilunum, og í Englandi hefir það afar-
mikla þýðingu. Skólagjaldið eitt sýnir vel, að Oxford
og Cambridge eru aðeins ætlaðir sonum og dætrum
auðugra manna. Allir aðrir eru þó ekki útilokaðir.
Það námsfólk, sem skarar fram úr, fær styrk til þess
að dvelja á þessum háskólum. En þó er reglan yfirleitt
sú, að hinir efnuðu sækja mest Oxford og Cambridge
og gömlu heimavistar-menntaskólana. Það er talsverð-
ur jafningjarígur milli hinnaýmsu stúdentaheimila, og
engu þeirra er skylt að taka það námsfólk, sem þeim
er ógeðfellt, því að þeir eru ekki ríkisstofnanir. Hinar
gömlu ættir senda venjulega syni sína í sömu heima-
vistar-menntaskólana og sömu stúdentaheimilin, svo
Islenzkar byggingar
II.
Ég hefi fengið ýmsar hnútur fyrr og seinna vegna
aðgerða minna í byggingarmálum. Þegar ég byrjaði
að ræða um Bjrggingar- og landnámssjóð 1925, sögðu
ýmsir góðir menn, að ég vildi gera alla bændur að
niðursetningum, af því að ríkið átti að gera bygg-
ingarlánin vaxtalág. Síðar, þegar farið var að byggja
fyrir fé úr þessum sjóði, voru mörg húsin stór og
dýr. Bændur vildu gjarna fá stór steinhús fyrir stóra
torfbæi, Og þeir bankastjórar, sem réðu lánunum,
voru örlátir fyrstu árin. Þá sögðu ýmsir góðir menn,
að ég' væri að setja bændur á höfuðið, með því að
nú byggðu þeir svo stórt. Nú á allra síðustu tímum
sé ég í ýmsum blöðum ásakanir til mín fyrir að
vilja búa of illa að bændum. Ég geri ráð fyrir torf-
húsum í sveit o. s. frv.
Ég er, að ég held, eklci sekur um að hafa unnið
að því að koma bændum á sveitina eða hafa viljað
reisa stórar steinhallir á litlum jörðum, því að ég er
fyrsti maður, sem varaði alvarlega við of stórum
sveitahúsum í útvarpsræðu fyrir nokkrum árum. En
ég er aftur á móti hvergi nærri saklaus af að geta
hugsað mér torf sem byggingarefni í sveitum undir
vissum kringumstæðum. Og mér er kunnugt um, að
fjöldamargir bændur liafa sömu skoðun.
Ég álít, að þjóðin hafi verið og sé í mikilli liættu
um líkamlega og andlega velferð sökum gífurlegs og
óþolandi húskulda, síðan farið var að byggja timbur-
hús og steinhús í sveitum án þess að geta hitað
þau nema að litlu leyti og stundum að engu leyti.
í mörgum af þessum heimilum er húskuldinn nálega
óbærilegur. Hann sverfur sárast að konunum í sveit-
unum og þar næst að börnunum. Karlmennirnir, sem
eru mikinn hluta dags að vinna utan húss, líða ekki
á sama hátt þjáningar kuldans. Við að atliuga þetta
mál heíi ég komizt að þeirri niðurstöðu, að liin
Frh. á 29. bls.
öldum skiptir. Það er ein af erfðavenjunum. Það er
ekki óalgengt, að þegar sonur fæðist hjá efnuðum for-
eldrum, er strax sótt um fyrir hann í menntaskóla og
síðar í stúdentaheimili í Oxford eða Cambridge og
„klúbb“ þeim, er faðir hans var félagi í. Uppeldi hans
er þannig ráðstafað allt frá fæðingu. Með þessu móti
koma flestir forráðamenn Englands frá sömu stétt,
þó að vitanlega bætist nýjar ættir inn í hópinn, og geta
því stöðugt haldið við erfðavenjum, siðum og andleg-
um verðmætum, sem í margar aldir hafa einkennt
þessar tvær háskólaborgir. Frh.
22