Samvinnan - 01.11.1948, Side 2

Framför byggist á starfi
TTlRAMFÖR mannkynsins byggist á starfi.
X1 Starfið hefur komið manninum til þroska.
Sá, sem ekki væntir árangurs af starfi sínu,
missir trúna á tilgang lífsins, og án hennar
verður flestum lífið örðugt. Löngunin til
starfa er sá brennandi eldur, sem með mönn-
unum býr og gerir hvern upprennandi dag
að nýrri von. Starfið er margþáttað eins og
og mennirnir, hvort sem það reynir á hönd
eða huga, og misjafnlega ljúft, en þó öllum
nauðsynlegt í einhverri mynd. Fullkomnasta
mynd starfsins er samstarf eða samvinna, ekki
samstarf ánauðugra manna, heldur frjálsra
manna að sjálfvöldum viðfangsefnum. Með
samvinnu ná menn að jafnaði meiri allshcrj-
ar árangri en unnt er að ná á annan hátt,
og sá, sem venst á að láta aðra njóta góðs af
starfi sínu af frjálsum vilja, verður að jafn-
aði betri maður og ánægðari en ella hefði
orðið. Frjáls samvinna miðar því í senn að
almennri framför og göfgun lífsins. Hún
leysir á ákjósanlegasta hátt hinn sameigin-
lega vanda, sem á einstaklingunum hvílir, og
kemur í veg fyrir, að menn eyði þreki sínu í
ónauðsynlega baráttu innbyrðis. Baráttan er
að vísu heillandi í augum margra manna, en
vinnan, og einkum samvinnan, beinir bar-
áttuvilja manna að þeim hindrunum, sem
náttúruöflin og tregða efnisins leggja á vcg
þeirra. í stað baráttugleði frummannsins,
kemur starfsgleði og samvinnugleði hins
þroskaða manns.
Samkvæmt þessu er það fullkomlega rétt
ályktun, að líta beri á samvinnuna sem sjálf-
stæða lausn þjóðfélagslegra vandamála. Sam-
vinnustefnan er í eðli sínu þjóðfélagsstefna.
Samkvæmt henni eiga félög einstaklingar að
leysa þau viðfangsefni, sem ekki eru við hæfi
hvers einstaklings. Góður samvinnumaður
lítur á þjóðfélagið sem allsherjar samvinnu-
félag landsmanna, til að halda uppi lögura
og rétti og inna af hendi önnur þau verk-
efni, sem samvinnufélögin ná ekki til, á
sama hátt og góður Ieiðsögumaður gætir þess,
að enginn heltist úr lest, og að fyrir þvf sé
séð, sem engum öðrum er falið. Hann skilur
nauðsyn þess, að meirihluti ráði f ríkinu eins
og í hverju öðru samvinnufélagi, en er því
mótfallinn, að sá meirihluti noti vald sitt til
að ganga inn á verksvið hinna frjálsu sam-
taka, en hann leggur áherzlu á, að samtökin
séu frjáls, að ekki sé beitt þvingun til að fá
menn til að taka þátt f þeim eða vinna með
þeim. Hins vegar telur hann það skyldu sína
að afla þeim fylgis með starfi, með fræðslu-
starfsemi um tilgang þeirra, með því að láta
þau sýna, að þau geti leyst viðfangsefnin bet-
ur en aðrir með tilliti til sameiginlegra hags-
muna. Þeir, sem vilja vera fyrir utan félags-
skapinn, eiga helzt að vera sjálfráðir að þvf,
en árangur samstarfsins á að fá þá til að
skilja, hvað þeim og öðrum er fyrir beztu,
ef þeim hefur ekki skilizt það áður af eigin
rammleik og með leiðbeiningum annarra.
MANNVIT, reynsla og eðli viðfangsefn-
anna hafa skapað samvinnufélögunum
ákveðið stjórnarfyrirkomulag og starfshætti,
sem aðgreina þau frá öðrum félögum. Hinir
áunnu skipulagshættir og þjálfun félags-
manna í notkun þeirra, eru tæki þeirra á
vettvangi starfsins, að gömlum viðfangsefn-
um og nýjum. Samvinnufélagsskapurinn á
sér engan endanlegan áfanga og engan hvíld-
arstað. Sumar greinar félagsskaparins hafa
þegar náð miklum árangri, t. d. hér á landi,
unnið sér sterka aðstöðu, virðingu og álit.
mikið af þessu er verk liðinna kynslóða eða
hverfandi. Erfiði þeirra var mikið, oft meira
en auðvelt er að gera sér grein fyrir eftir á.
En verk þeirra stendur ekki án fyrirhafnar,
og viðfangsefni breytast með nýjum tímum
eins og svipur daganna á hinu umhleypinga-
sama landi voru. Starfið er síbreytilegt og
ævarandi, og ný viðfangsefni bíða þess, að
einhverjir verði til að sinna þeim, ryðja leið,
sem áður var ófarin, koma því fram, sem
öðrum var um megn eða urðu að láta ólokið,
af því að dagur var að kvöldi kominn.
Það er margra manna mál, að samvinnu-
félög þau, er annazt hafa kaup og sölu vara
hér á landi, hafi náð góðum árangri, og að
aðstaða þeirra sé sterk. Þetta er að vísu rétt,
og ber að meta það að verðleikum. Mikið
vantar þó á, að alls staðar hafi náðst sá
árangur sem beztur má teljast, miðað við að-
stöðu. Félagshyggjan er enn hvergi nærri
nógu almenn, áhuginn of veikur, meðvitund-
in um gildi samtakanna of sljó, framtakið
minna en æskilegt væri. Trúin á árangur
starfsins þarf að glæðast, ekki hvatvísleg trú
hins óþolinmóða á undur og stórmerki, held-
ur liin farsæla trú raunhyggjunnar, sem veit,
að grasið grær þar, sem til þess er sáð og
að því lilúð.
'C'N þegar þannig er um hið græna tré, hvað
-*-J má þá segja um þær greinar samvinnu-
félagsskaparins, sem minnstum þroska hafa
náð? Skyldu möguleikar þeirra enn vera full-
reyndir? Sú var tíðin, að pöntunarfélög og
og kaupfélög bænda voru ekki mikils metin
á landi. Þeim var ekki spáð mikilli framtíð.
Hvernig áttu bændur að kunna að verzla,
var gamalt viðkvæði. Og síðar þóttu það fim
mikil, að slíkir menn skyldu ætla sér að
stofna heildsölu og reka sjálfir viðskipti við
önnur lönd. Mörgum sinnum þótti það sann-
að með rökum, að kaupfélög gætu ekki þrif-
ist til lengdar, a. m. k. ekki hér á landi. Og
reynslan virtist oft styrkja slíkar staðhæfing-
ar. Vegurinn til þess, sem nú er, er varðaður
minningum um hmnin kaupfélög, mistök og
erfiðleika, sem reyndust óyfirstíganlegir. Þeir
voru það einhverntíma, en eru það ekki
lengur. Nú er það viðkvæði margra, að ekki
sé hægt að reka stórframleiðslu með sam-
vinnusniði. Þegar smábátarnir séu úr sög-
unni, verði að koma stórútgerð fésýslumannt,
ríkis eða bæja. Sama sé um verksmiðjur.
Fiskimenn geti ekki gert úr skip, verkamenn
ekki rekið verksmiðjur. Þeir geti ekki stað-
ið saman um slíkt. Eiginhagsmuna sjónar-
miðin samrýmist ekki heildarhag, ábyrgðar-
tilfinninguna vanti, skipulagið sé of van-
máttugt. Tilraunir, sem gerðar hafa verið,
hafi farið út um þúfur. Margt virðist benda
á, að þetta sé allt satt. En það, sem virðist
vera satt, þarf ekki að vera það. Ekkert er
fullreynt í fyrsta sinn. Sigur vinnst sjaldan
án ósigurs.
Það eru heldur ekki fullnægjandi rök í
þessu máli, þótt bent sé á, að eitt eða annaö
hafi ekki borið árangur annarsstaðar. Tölur
um þátttöku í samvinnufélögum segja, að ís-
lendingar séu nú ein mesta samvinnuþjóð í
lieimi, e. t. v. sú mesta. En mesta samvinnu-
þjóð heimsins þarf ekki að bíða eftir for-
dæmi annarra. Hví skyldi hún ekki halda
áfram að hafa forystuna? Hví skyldi hún ekki
leggja krafta sína til þess að gera samvinn-
una að allsherjar úrræði í atvinnumálum
sínum?
SUMSSTAÐAR eru uppi raddir um það,
að samvinnufélögin eigi fyrst og fremst
eða eingöngu að vera félagsskapur neytenda.
Ýms skynsamleg rök hafa verið færð fram
þessari kenningu til stuðnings. En að svo
komnu er ekki ástæða til að sætta sig við, að
sú kenning sé rétt. Þeir, sem henni halda
fram, virðast t.d. gleyma sölu- og vöruvinnslu-
félögum bænda og þeim mikla árangri, sem
þau hafa náð víða um heim. Það er engin
ástæða til að sníða vexti samvinnunnar
þröngan stakk. Það á að vera þjóðmála-
stefna samvinnumanna, að samvinnufélags-
skapurinn og starfshættir hans séu teknir í
þjónustu einstaklinganna, hvar og hvenær
sem möguleikar eru til þess, og að þeir mögu-
leikar séu reyndir til hlítar, ekki einu sinni
eða tvisvar, heldur eins oft og með þarf til
þess að reynslan kenni mönnum þær aðferð-
ir, sem enn eru ófundnar, en koma munu
í Ijós, er stundir líða.
G. G.
c
SAMVINNAN
Útgefandi:
Samband islenzkra
samvinnufélaga
Ritstjóri:
Haukur Snorrason
Afgreiðsla:
Hafnarstræti 87,
Akureyri. Stmi 166
Prentverk
Odds Björnssonar
Kemur út einu
sinni f mánuði
Argangurinn kostar
kr. 15.00
43. árg. l l.hefti
Nóv.
1948
2