Samvinnan - 01.11.1948, Qupperneq 21

Orkuverin i Larderello.
ekki var hægt að hreinsa gufuna svo
vel, að ekki stífluðust allar leiðslur í
vélinni. Þegar sýnt var að bein hag-
nýting hveragufunnar til ai'lvélarekst-
urs var lítt framkvæmanleg, var hafizt
handa um að gera stórfellda tilraun til
óbeinnar hagnýtingar. Hveragufan var
leidd inn í vel hitaeinangraðan ketil
eftir pípum, sem lágu um allan ketil-
inn og hitaði gufan þannig upp hreint
ketilvatnið. Vatnsgufan, sem þannig
myndaðist í katlinum hafði að sjálf-
sögðu lægra hitastig og þrýsting en
sjálf hveragufan, en hún var hrein, og
var hún látin knýja gufutúrbínu, sem
dreif 1000 kílówatta rafal. Tilraunin
tókst ágætlega og var þar með í fyrsta
sinn hveraorkan hagnýtt til raforku-
vinnslu.
Vaknaði þegar mikill áhugi fyrir
að koma upp stóraflstöðvum, sem
reknar væru með hveragufu. En til
þess þurfti margfalt meira gufumagn
en hægt var að ná með þeim borunar-
aðferðum, sem tíðkast höfðu til þessa.
Var einungis hægt að vænta góðs ár-
angurs, ef hægt væri að bora dýpra en
til þessa hafði verið gert. Eins og síðar
reyndist rétt vera, var álitið að í meira
dýpi hlyti að vera meira gufumagn að
fá í stórum kötlum, sem efri og minni
katlarnir gengu eins og blöðrur út frá.
Borunartæknin hafði líka tekið mikl-
um framförum á þessum árum. Voru
nú komnir fram snúningsborar, þar
sem borkrónu með demöntum er fest
neðan í holar stálpípur, sem síðan er
snúið með drifi á efri enda pípanna,
sem skrúfa má saman eftir því, sem
borholan dýpkar. Bordustinu er skol-
að jafnharðan í burtu með skolvatni,
sem leitt er niður í holuna eftir pípun-
um, en sem rennur í burtu upp um
holuna utan við pípurnar. Sá ann-
marki var þó fyrst á þessari aðferð, að
ef gufuþrýstingurinn neðan úr hol-
unni varð meiri en vatnsþrýstingurinn
að ofan, þrýsti gufan skolvatninu í
burtu og frekari borun var ógerleg. Á
þessu var þó brátt ráðin bót með út-
búnaði, sem gerir það að verkurn, að
hægt er að hafa hvaða þrýsting sem er
á skolvatninu og verður þá gerlegt að
bora eins djúpt og verkast vill.
f ÁRUNUM í KRINGUM 1930
j\ hafði með þessari aðferð tekist að
bora niður í mörg hundruð metra
dýpi, þegar borholan sýndi á sér öll
merki þess að gufugos væri í vændum.
Skipti það engum togum, að rétt er
menn höfðu forðað sér, brauzt gufu-
strókurinn upp úr holunni, þeytti bor-
vélinni, pípum og grjóti hátt í loft
upp og gjöreyðilagði borturninn og
vélaútbúnaðinn umhverfis hann. Með
ærandi hávaða, sem heyrðist í margra
kílómetra fjarlægð, stóð síðan gufu-
strókurinn hátt upp í loftið. —
Mælingar leiddu í ljós, að gufuþrýst-
ingurinn var um 4 loftþyngdir við op
borholunnar og að hraði gufunnar
upp úr holunni var rúmlega 300 metr-
ar á sekúndu. Gufumagnið, sem fór
út um holuna á klukkustund taldist
mönnum til að væri um 200 tonn.
Ýmsir örðugleikar voru á því að beizla
gufustrókinn. Hitastigið við op hol-
unnar var um 140 gráður á Celsíus og
þurfti því að vinna alla vinnu úr hæfi-
legri fjarlægð. Var þungur járnhring-
ur fyrst soðinn við enda efstu pípunn-
ar í holunni. Ofan á hringinn var
komið greiningarsamskeytum með
lokum fyrir gufuna. Var þungi
samskeytastykkisins hafður nokkru
meiri en þrýstingur gufunriar í hol-
unni hafði verið áætlaður. Með því að
lyfta samskeytastykkinu í háum þrífæti
upp yfir járnhringinn og slaka því síð-
an niður á hringinn og sjóða það fast
við hann, tókst að koma gufustrókn-
um inn í hliðarleiðslurnar til ketilsins,
með því að loka fýrir efsta opið, en
opna fyrir hliðarálmurnar. Með dugn-
aði og hugkvæmni allra, sem að þessu
verki unnu, tókst með þessum hætti í
fyrsta sinn að beizla hveragufu til stór-
virkjunar. Hefur síðan með þeirri
reynslu, sem þarna fékkst, mörgum
borholum verið bætt við og þær virkj-
aðar. Auk orkuvinnslunnar er marg-
vísleg efnaiðja risin upp í Larderello,
sem nýtur góðs af hinni ódýru og
tryggu orku staðarins svo, að þar sem
fáir fengust til að vera áður, er nú ris-
in upp starfssöm iðnaðarborg, sem
sendir efnavörur sínar og orku til
annarra landshluta, og hver veit nema
það sama eigi eftir að ske hér á landi,
þar sem staðhættir eru fyrir hendi.
Lauslega endursagt eftir Prisma,
af S. Þ.
Frjálst viðskiptalif.
Nýlega er komin út í Svíþjóð athyglisverð
bók um tilgang samvinnustefnunnar og að-
ferðir þær, er hún beitir itl þess að ná tak-
marki sínu. Höfundur bókarinnar er Arnold
Aizsilniek. Sænska blaðið Dagens Nyheter
greinir þannig m. a. frá athugunum höfund-
ar á sambandi ríkisins og samvinnufélag-
anna:
— Frjálst viðskiptalff, án verulegra af-
skipta og fyrirskipana ríkisvaidsins, er
í rauninni höfuðskilyrði þess, að frjálst
samvinnustarf fái notið sín. Vissulega
hlýtur ríkisvaldið að sigra, ef til deilna
kemur, en höfundur telur, að vandamál
utanríkisverzlunarinnar sýni, að rfkið er
of óþjáll og byrokratískur risi til þess að
geta stjórnað viðskiptalífinu í öllum
greinum svo að vel fari. Ógeð manna á
frelsisskerðingum mun verða yfirsterk-
ara fræðilegum áhuga þeirra manna, sera
sjá lausn allra mála í skauti rfkisvalds-
ins.
21