Samvinnan - 01.11.1948, Síða 23

Svipir samtíðarmanna:
Costello
ekur ekki seglum
eftir vindi
ASÍÐASTLIÐNU ári skipti Eire á löng-
um, renglulegum, heimsfrægum forsætis-
ráðherra, sem eyddi tómstundum sínum í
vangaveltur yfir geysiflóknum stærðfræðifor-
múlum, fyrir lágvaxinn, herðibreiðan lög-
fræðing, lítt kunnan utan heimalandsins, en
orðlagðan í Dublin fyrir lögspeki, og kunna
þó margir þar í borg góð skil á lögum og
rétti.
Þegar hinir sundurleitu flokkar írlands
sem sjaldan voru sammála um neitt nema
það, að vinna gegn De Valera og Fianna
Fail flokki hans, svipuðust eftir eftirmanni,
sem allir gætu sætt sig við, eftir kosningar-
nar í fyrra, náðist fljótlega samkomulag ura
John A. Costello. Þeir, sem gamlir voru í
hettunni, mundu gjörla þjó'nustu hans í
ráðuneyti Cosgraves á árunum 1922 — 1932,
þegar Costello hækkaði úr venjulegum lög-
fræðingi í dómsmálaráðherra árið 1926.
Yngri mennirnir mundu vel hlutdeild hans
í Dail Eireann (þinginu) á árunum 1932 —
1943. Og allir þekktu hin snjalla lögfræðing
af orðspori.
„Hæfileikamaður“ var dómur, er hann
fékk hjá írsku blöðunum, er það vitnaðist
að hann hefði verið valinn til þess að mynda
ríkisstjórn. Kunnugt var, að hann var krist-
inn maður, og margir þóttust merkja einurð
og stöðuglyndi í skapgerð hans er telft var
um grundvallaratriði. Því hefur verið spáð,
að það muni ekki verða stjórnarhættir á Ir-
landi, að aka seglum eftir vindi, meðan hans
nýtur við í forsætisráðherrastóli.
TVENNA merkjasteina á lífsleið Costello
liafa margir írar gaman af að sjalla um
Annar þeirra er tengdur sögu og lífsmögu-
leikum lýðveldisins. Costello var mikill
áhrifamaður á ráðstefnu þeirri í London,
sem fjallaði um aðstöðu samveldislandanna
innan heimsveldisins, er það var þessi ráð-
stefna, sem batt endahnútinn á sjálfstæðis-
baráttu íra eftir fyrri heimsstyrjöldina. Hinn
merkjasteinninn er orðstír sá, sem hann hef-
ur í lögbókasafninu í Dublin. Þar hittast að
jafnaði fremstu lögspekingar landsins, og þar
er sá háttur jafnan á hafður, að sýna yngri
mönnum og óreyndum fyllstu tillitssemi og
kurteisi. Lögfræðingur, sem er að undirbúa
fyrsta mál sitt, getur gjarnan gengið á fund
hvers þess lögfræðings, sem hann lystir þar,
og spurt hann ráða.
Þessi tengsl Costello við þessa virðulegu
stofnun og orðstír hans þar, forðuðu þvi þeg-
ar, að nokkur undraðist það, að þegar að
því kom að velja ráðherra í nýju ríkisstjórn-
ina, festi hann augun á allmörgum gömlum
félögum frá lögbókasafninu og gerði þá að
ráðherrum. Fara þeir sumir með hin vanda-
sömustu mál ríkisins, svo sem dómsmál, fjár-
mál og utanríkismál. Costello lét ekki á sér
standa að gefa þjóðinni skýrslu um, hvert
yrði viðhorf ríkisins til alþjóðamálanna, er
hann hafði tekið við embætti. Hann sagði
þá m. a. þetta: „Það voru góð forlög, sem
forðuðu landi voru frá ófriðnum, en ekki
herra De Valera. Þessi staðreynd leggur oss
á lierðar þá siðferðislegu skyldu, að rétta
þeim þjóðum hjálarhönd, sem harðast urðu
úti. Vér erum smáþjóð, sem höfum byggt
upp ríki vort á kristilegum grundvelli, og
oss ber skylda til að rannsaka gaumgæfilega,
hvert liðsinni vér getum veitt til þess að
jafna alþjóðleg deilumál og rótfesta sann-
kristinn frið í milli [íjóðanna. Vér getum
ekki birgt þjóðirnar að vopnum, en vér get-
um miðlað {teim anda vorum."
IANNARRI ræðu sagði Costello m. a.
þetta: „írland stendur nú nær Bandaríkj-
um Norður-Ameríku en nokkru sinni fyrr.
Það er staðreynd, að land vort liggur mitt
í milli gamla og nýja heimsins, og aðeins í
nokkurra klukkustunda flugs fjarlægð frá
Bandaríkjunum. í þessari landfræðilegu af-
stöðu er skýrð nauðsyn þess, að vér ástund-
um sérstakt vinfengi við Bandaríkjaþjóðina
og viljum eiga við liana samvinnu til þess
að tryggja öryggi vort fyrir hugsanlegum
árásum. En vér óttumst ekki árásir. Vér er-
um þess fullvissir, að Bandaríkjaþjóðin mun
sjá svo um, að engum takist að nota latid
vort sem flugvélamóðurskip í styrjöldum
framtíðarinnar." Þessar tilvitnanir í ræður
hins írska stjórnmálaforingja gefa nokkra
hugmynd um stöðu hans og stjórnar hans til
alþjóðamála.
AÐ verður ekki sagt, að Costello hafi
hagnast á því persónulega að taka við
stjórn ríkisins. Laun þau, er Eire greiðir for-
sætisráðherra sínum, eru sem svarar GO þús-
und íslenzkum krónum á ári. Kunnugir segja,
að málafærsla Costello hafi fært honum þá
uphæð tvöfalda á ári hverju. Aðal „hobby“
hans er golfleikur, og nú saknar hann þess,
að sjaldnar gefst tækifæri til þess að stunda
þá íþrótt en áður var. Tómstundimar eru
færri. Síðustu vikurnar hafa þær þar
að auki verið með fæsta móti. Utanríkisráð-
herra Costello, Sean McBride, var sendur til
London til viðræðna við brezka ráðherra. Svo
er að sjá, sem ætlun Costello-stjórnarinnar
sé að slíta síðustu tengslin við brezka heims-
veldið og brezku krúnuna. Verði sú raunin
á, hefur Costetto rekið smiðshöggið á það
verk, sem hann átti mikinn þátt í að hefja
með samningunum i London, er fullveldi
Eire var fyrst viðurkennt. írskir þjóðernis-
sinnar munu þó telja, að enn skorti nokkuð
á, að hægt sé að nefna smiðshögg í þessu
sambandi. Norður-írland lýtur Bretum enn,
og er það þyrnir í augum fjölmargra íra. Vel
má vera, að Costello hugsi sér að hreyfa
einnig því viðkvæma máli. En um það hefur
ekkert verið sagt ennþá. John Costello er var-
færinn maður, sem ekki færist of mikið í
fang í senn. En hann hefur heldur ekki hlot-
ið orð fyrir einurð og stöðuglyndi að ástæðu-
lausu. Vel má svo fara, að þetta viðkvæma
deilumál komizt á dagskrá að hans tilhlutan
áður en valdasól hans gengur til viðar.
SÝNISHORN RÖKVÍSI.
Blöð kaupsýslumanna hafa nú hafið
herferð mikla til þess að koma tvöföld-
um skatti á samvinnumenn. Morgun-
blaðið hefur farið fyrir liðinu, en
minni spámennirnir komið í humátt
á eftir. Málið er flutt meira af kappi en
forsjá og stundum lítt gætt hófs í rök-
semdafærzlunni. Sýnishorn rökvísinn-
ar og sanngirninnar er að finna í tíma-
ritinu „Frjáls verzlun“, sem naumast
stendur undir nafni. Þar segir svo ný-
lega:
„Að það sé ekki sanngjarnt og æski-
legt, að kaupfélögin greiði skatt af
þeim arði, sem þau endurgreiða félög-
um sínum, er álíka og ef lilutafélag
greiðir hluthöfum arð, en þarf engan
skatt að greiða af þeirri upphæð, er til
arðútborgunar kemur. ..."
23