Stúdentablaðið - 01.12.1983, Blaðsíða 9

STÚDENTABLAÐIÐ
ALBERT
IVÐ DRÍFA í AÐ
ÞETTA!
hús og leikritun
hópur en þeim hópi kynntist ég
aldrei enda varla vaxinn upp úr
Kardemommubænum i þá daga.
Poppléikurinn Öli er gott dæmi
um þær hræringar sem voru í leik-
húsi fyrir rúmum áratug. Leikhús
sem spratt upp af neyö því allir
þátttakendur voru ungir atvinnu-
lausir leikarar sem áttu ekki inn-
gengt i ófrjótt sæluástand at-
vinnuleikhúsanna. Fátækt leik-
hús sem haföi ekki efni á starfs-
liði og uröu því leikarar aö gera
allt sjálfir hanna búninga leik-
mynd og selja miða. Leikmyndin
var ódýr nokkrir vinnupallar og
fátæklegur en vandlega nýttur
Ijósabúnaður. Leikinn sömdu
leikstjórar, leikarar og rokkhljóm-
sveitin Oömenn i sameiningu og
útkoman varö beinskeytt bráö-
skemmtileg ádeila á skólakerfi,
foreldravald og hernaöarbrölt svo
nokkuð sé nefnt. Þriðja dæmiö
sem ég vil nefna er Inúkhópurinn
svonefndi. Sá hópur vann i sam-
vinnu viö rithöfund ádeiluverk um
meöferð hvitra manna á eski-
móum. Þessi leikur var sýndur í
Þjóðleikhúskjallaranum en geröi
síðan viöreist um lönd. Viðtökur
þær sem sá leikur fékk sýndi
glögglega aö getan varfyrirhendi
en áhuga og kjark hefur senni-
lega vantað. Dæmi eru til um is-
lendinga sem hafa starfrækt eöa
starfað í frjálsum leikhópum er-
lendis en þau dæmi ætla ég ekki
aö tiunda.
Reyndi hiö hefðbundna leikhús
ekkert aö koma til móts viö til-
raunaleikhúsiö? Sáralitið? Ég hef
nefnt ínúkhópinn en segja má aö
hann hafi starfað undir handar-
jaöri Þjóðleikhússins þó hann lyti
öllum lögmálum hins frjálsa leik-
hóps. Eitt dæmi lofsvert verö ég
þó aö nefna þó þaö sé reyndar
um persónu eins manns aö
ræöa fremur en hlut leikhússins.
Jökull Jakobsson vann gjarna á
þann hátt aö æfingar á verki voru
hafnar áöur en hann haföi aö fullu
lokið ritun þess. Siöan umritaði
hann verkiö og lauk þvi jafnóðum,
ölluheldur mótaöi þaö á sviðinu.
Sannarlega lofsverö vinnubrögö
og lífvænlegri heldur en allur sá
skúffuskáldskapur sem nú veöur
uppi.
Flest islensk verk eru af þeirri
tegund leikhúss sem nefnast
vandamálaverk oft titluö skandin-
avisk af þeim sem leiöast þau.
Þessi tegund verka er undan-
renna frá tilraunum frjálsu leik-
hópanna til aö segja eitthvað nýtt
deila á sem mótvægi viö hefð-
bundna leikhúsið sem endurtók
þaö sem búiö var að segja. End-
uöu slikir leikir gjarna á þvi aö
fram fóru umræöur milli leikara og
áhorfenda um efni verksins og
voru sem slik skemmtileg til að
skapa umræöu og til skoðana-
myndunar.
Nú á dögum hafa frjálsir leik-
hópar aflagt þessa aöferö þeir
hafa hana i mesta lagi til hliðsjón-
ar. Þaö eru helst pólitiskir hópar
eða hagsmunahópar minnihluta
sem nota hana i baráttu sinni:
konur, hommar og lesbiur i jafn-
réttisbaráttu sinni, friðarhreyfing-
ar eöa kynþáttaminnihlutar og
fatlaðir.
Nú þegar hiö eiginlega vanda-
málaverk er dautt taka hefö-
bundna leikhúsið og leikrita-
skáldin vandamálaverkiö uppá
sína arma. Gráu sellurnar hranna
upp vandamálunum upp ófrjóum
samræöum í sófum eöa viö eld-
húsborö mér og öllum þeim til
ama sem ætlast til að sjónleikir
höföi beint til tilfinninganna til
hláturs eöa gráturs en ekki til
sligaöra heilastööva okkar nú-
timamanna. Allt er krufiö brotiö til
mergjar afhjúpaö afklætt ekkert
rúm fyrir imyndunarafliö fyrir upp-
lifunina grár hversdagsleikinn
birtist okkur á svióinu holdi
klæddur eins og viö fáum ekki
nóg af honum i daglega lifinu.
Leikhús er ekki bókmenntir.
Leikhús er myndir úr lifinu og
spurningin er hvernig segjum viö
söguna? Grátbrosleg mynd Dario
Fos af normum samfélagsins
segja mér meira en tveggja
tíma rövl grámenna i sófum um
diallektiska efnishyggju enda er
hláturinn eöa álíka sterk tilfinning
liklegri til aö koma boðskapnum
til skila.
Vandamálaverkiö er dautt en
afturgöngurnar svífa um salina.
Hérog nú!
Meö jöfnu millibili skjóta óháö
leikhús eöa leikhópar upp koll-
inum. Hér er um aö ræöa atvinnu-
lausa leikara þá sem ekki komast
aö hjá leikhúsunum, hagsmuna-
hópa eöa leikfólk meö brennandi
áhuga. Ég nefni til: Alþýöuleik-
húsið, Garöaleikhúsiö, Revíuleik-
húsið, Breiðholtsleikhúsið,
Kvennaleikhúsiö, Stúdentaleik-
húsið, Svart og sykurlaust og þá
blómlegu leiklistarstarfsemi sem
fram fer í framhaldsskólum. Gam-
an væri aö fjalla ítarlega um
þessa hópa spyrja hver sé metn-
aður þeirra ætla þeir aö troöa nýj-
ar slóöir eöa apa þær gömlu? I
þessari grein veröur fariö yfir á
hundavaði.
Grófar alhæf ingar: Ævi þessara
hópa er fremur stutt. Fjárhags-
staöa þeirra er slæm og þeir
þiggja sjaldnast styrk frá rikinu.
Þörfin fyrir þá viröist mikil vegna
þess hve margir leikarar mennt-
aöir sem ómenntaöir ganga um
verkefnalausir. I verkefnavali
kennir ýmsra grasa þó mest beri
á þýddum erlendum verkum.
Æfingar fara fram í frístundum.
Húsnæðisleysi háir starfsemi
þeirra.
Alþýöuleikhúsiö er líklega
gagnmerkast þessara hópa og
sá lifseigasti. Þaö setti metnað
sinn i aö bæta viö einu atvinnu-
leikhúsi i borginni sem gekk ekki
vel vegna fjárskorts og húsnæö-
ishraks. Þegar hópurinn fékk inni
i Hafnarbiói kom upp skemmtilegt
rekstrarform sem er til eftir-
breytni. Stofnaöir voru hópar sem
sinntu vissu verkefni og starfaði
hver hópur án afskipta hinna án
neinnar yfirstjórnar i listrænum
efnum en hóparnir sameinuðust
um rekstur hússins og fram-
kvæmdastjórn. Gæti slikt sam-
starf orðið framtíðarlausn á vand-
ræðum frjálsra leikhópa? Davið
áttu ekki tóma skemmu sem
hægt væri aö breyta i leikhús?
Svart og sykurlaust hópurinn
varö til uppúr götuleikhúsi sem
stofnað var til aö vekja athygli á
húsnæöisleysi frjálsu leikhóp-
anna þegar Hafnarbío var rifiö.
Hópurinn liföi góöu lífi stutt is-
lenskt sumar og er ástæða til aö
taka ofan fyrirfólki sem heldur úti
götuleikhúsi á okkar kalda kalda
landi og reyndir að bera lit i okkar
gráu borg.
Þar sem þetta er ritaö fyrir blað
stúdenta þykir mér ástæöa til aö
geta Stúdentaleikhússins. Þaö er
rekið eftir svipaöri formúlu og Al-
þýöuleikhúsiö sem lýst er hér aö
framan og er kaffileikhús þ.e.
gestir geta notið veitinga á meö-
an á sýningu stendur. Hér er um
brautryðjendastarf að ræöa en nú
hefur Revíuleikhúsið fetaö i
fótsporin og er von min að fram-
hald veröi á jafnvel meö ekta
reviu i gamla góöa stílnum eða
kabarettsýningum þvi aldrei er of
mikiö af leikhúsi hvunndagsins
þessum spéspegli sem gerir okk-
ur kleift aö skoöa þessa undar-
legu tegund mannskepnuna frá
nýju sjónarhorni. Stúdentaleik-
húsiö hefur ekki sinnt islenskri
leikritun sem slíkri né sýnt neinn
metnáð i þá átt en leikgerðir þess
á Ijóöum og skáldverkum hafa
veriö firnaskemmtilegar. Ekki
mun af veita aö finna nýjan vett-
vang fyrir Ijóðið sem nú hvilir mest
i bókaskápnum. Önnur starfsemi
leikhússins hefur veriö kynningar
á litt þekktum erlendum höfund-
um og er þaö góöra gjalda vert.
Kannski dálítill nefiöuppiloftiö-
keimur af því en allt i lagi. Leik-
húsið er enn mjög ungt og vetrar-
starfsemi þess á eftir aö skera úr
um stefnuna. Leikarar eru
skemmtilegt sambland af at-
vinnu- og áhugaleikurum sem
margir hverjir koma úr sýningum
framhaldsskólanna en skemmti-
legustu sýningar sem ég hef séö
hin síðari ár eru einmitt mennta-
skólasýningar.
Aö lokum vil ég geta einnar
skemmtilegrar heföar i islensku
leikhúslifi. Siðasta verkefni Nem-
endaleikhússins á leikári semur
íslenskur höfundur sérstaklega
fyrir og í samvinnu við hópinn.
Þessar sýningar eru þær athygl-
isverðustu sem fram hafa Komið
hin síðari ár og vil ég sérstaklega
geta hlutar Sigurðar Pálssonar
aö góöu. Meira af slíku.
Frá mínum bæjardyrum séð er
gróskan ekki í íslenskri leikritun
heldur hjá ungu áhugafólki um
leiklist.
The show must go on!
Benóný Ægisson