Stúdentablaðið - 01.12.1983, Blaðsíða 11

STUDENTABLAÐIÐ
Elín Lýðsdóttir
Guðvarður Már og Tapani
Að þessu sinni var Nordiskt
ordförande möte (NOM) haldið i
Stokkhólmi dagana 12. og 13.
nóvember s.l. Upphaflega stóð til
aö NOM yrði haldið i byrjun okt-
óber en þar sem sum samtak-
anna áttu erfitt meö aö senda
fulltrúa þá, þá var NOMinu frestað
um rúman mánuð. Af þeim sökum
var nægur timi til undirbúnings.
Á dagskrá voru þrjú umræðu-
efni: staða og vandamál kvenna í
æðri menntun, aðgangur að æðri
menntun og samskipti norrænu
stúdentasamtakanna í framtið-
inni. Einnig átti framkvæmdastjóri
West European Student Informa-
tion Bureau (WESIB) að kynna
stofnun sina. Þar sem nægur timi
var til undirbúnings voru íslend-
ingar betur undirbúnir til að taka
þátt i umræðunum en oft áður.
Undirnefnd menntamálanefndar
haföi búiö til plagg um stöðu
kvenna í Hl og jafnframt haföi
menntamálanefnd rætt um að-
gangskerfið og stjórnin hafði tek-
ið samskiptin i framtiðinni til um-
ræðu. Ekki dreifðum viö þó neinu
nema plagginu um stöðu kvenna.
Frá Danmörku (DSF) komu 3
fulltrúar, frá Noregi (NSU) komu 2
fulltrúar, frá Finnlandi (SYL)
komu 3 fulltrúar og frá gestgjöf-
unum (SFS) tóku þátt i fundinum
6 fulltrúar á einn eða annan hátt.
Hvorki Færeyingar né Grænlend-
ingar sendu fulltrúa en hins vegar
sátu 3 áheyrnarfulltrúar frá ROK
(Sambandi finnskra stúdenta i
Sviþjóð) fundinn um lengri eða
skemmri tíma.
Staöa kvenna
Umræður á fundunum sjálfum
voru oftast góðar og markvissar,
var það ekki sist að þakka góðri
fundarstjórn. Fyrst var rætt um
stöðu og vandamál kvenna i æðri
’menntun. Formaður sænska jafn-
réttisráðsins („Sveriges Jám-
stálldhetsombudsman“) flutti
fyrst tölu um jafnrétti og jafnrétt-
isbaráttu i Sviþjóð. Var það hin
fróðlegasta ræða.
Við dreifðum greinargerð frá
menntamálanefnd SHI. I þeirri
greinargerð kom fram skipting
kynjanna eftir fögum i HÍ og þró-
unin undanfarin ár. Aukningin er
fyrst og fremst konum að þakka,
þarsem fjöldi kvenna hefuraukist
um 194%. En konur eru núna
46% stúdenta við Hl, en viö þurf-
um örugglega að biða lengi þar til
konur verða 46% i fögum eins og
verkfræði, eðlisfræöi, stæröfræði,
heimspeki, guðfræði og tann-
lækningum.
Einnig kom fram í greinargerð-
inni að konureru 17% allra kenn-
ara við Hl, en flestar þeirra eru
stundakennarar. Kvenkennurum
hefur fjölgað töluvert s.l. 12 ár en
ástæöan fyrir þeirri fjölgun er ekki
bara aukið jafnrétti heldur fyrst
og fremst sú aö tekin hefur verið
upp kennsla i hefðbundnum
kvennagreinum eins og hjúkrun-
arfræði og sjúkraþjálfun.
’l máli fulltrúa stúdentahreyfing-
anna kom fram að ástandið er
mjög svipaö i löndunum 5, hvað
varðar stööu og vandamál
kvenna i æðri menntun. Þó eru
konur meirihluti stúdenta alls
staðar nema á Íslandi. Finnarnir
bentu á að næstum allar náms-
bækur eru skrifaðar af körlum.
Svíarnir bentu á að þrátt fyrir um-
ræðu siðustu 10 ára heföi
ástandið ekkert batnað konum i
hag. Þeir bentu einnig á að i lyfja-
fræði í Svíþjóö væru konur um
80% nemenda, en fagið væri
„þröngt" á þann hátt að lyfja-
fræðingur getur yfirleitt ekki unn-
ið við annað en lyf, en hins vegar
er lögfræði „vítt“ fag, þ.e. lög-
fræðingar geta fengið vinnu víða,
en karlar eru í meirihluta i lög-
fræði. Sviarnir sögðu einnig að
þar sem karlar hafi farið i ein-
hverjum mæli inn í hefðbundin
kvennastörf i einhverju mæli að
þá hafi status starfsins hækkaö.
Sviarnir sögöust vera hræddir um
að ástandið ætti eftir að versna,
konum i óhag, vegna deildavals i
framhaldsskólum, en deildirfram-
haldsskólanna verða sífellt sér-
hæfðari svo unglingar verða að
velja mjög ungir (15—17 ára), sbr.
orð jafnréttisráðsformannsins um
að unglingar (16—17 ára) væru
mjög meðvitaðir um kyn sitt.
Norðmenn sögðu að færri konur
tækju námslán en karlar sem
kæmi fram í þvi að margar konur
ynnu hlutastarf með námi. Sögð-
ustu Norðmennirnir vera hræddir
um að ástandið ætti eftir aö
versna fyrir konum með auknu at-
vinnuleysi. En norskar konur eru
af einhverjum ástæðum hræddari
en karlar við að taka námslán.
Ástæðan hlýtur aö liggja i endur-
greiðslum, að þvi er við komumst
næst.
„Kvinnepolitik"
Sunnudagurinn hófst á um-
ræðu utan dagskrár um „Nordisk
seminar om kvinners situasjon
pá universitetet". Á NOMi i Finn-
landi í vor var rætt um slikt sem-
inar og ákveðið að NSU skyldi
hefja undirbúning að slikri ráð-
stefnu en SYL skyldi athuga fjár-
málahliöina. Fulltrúar NSU til-
kynntu aö það stæði til að halda
ráðstefnuna miösvæðis, eða i
Danmörku eða Sviþjóð!!! næsta
haust. Jafnframt var ákveöið að
þetta yröi rætt nánar á Islandi i
vor. Ákveöið var að einungis kon-
ur fengju að taka þátt i ráðstefn-
unni. Á ráðstefnunni á aö ræða
stöðu og vandamál kvenna og
„kvinnepolitik" en ekki jafnrétti
kynjanna sem slíkt.
Næst kom framkvæmdastjóri
WESIB og kynnti stofnun sína,
markmið og starf. Nú eru 8 sam-
tökaðilaraðWESIB.
Aögangur að háskólum
Þvi næst var farið að ræða að-
gang að æðri menntun. Þar sögð-
um við frá þeim reglum sem gilda
hérlendis. I fyrsta lagi að almennt
séð er stúdentspróf krafa til aö
komast inn i Hl, þó kröfur um sér-
stakt stúdentspróf inn i verk-
fræði- og raunvisindadeild og
lyfjafræði lyfsala og að fjöldatak-
markanir væru i læknisfræði,
tannlæknisfræði og sjúkraþjálfun.
Jafnframt aö SHI væri á móti öll-
um fjöldatakmörkunum á fors-
endum jafnréttis til náms og frels-
is. Einnig sögðum við frá frekari
hugmyndum um fjöldatakmark-
anir. Þó SHÍ sé ekki fulltrúi ann-
arra námsmanna en háskóla-
stúdenta sögðum við einnig frá
takmörkunum og inntökuskilyrö-
um i Kennaraháskóla Islands,
Tækniskóla íslands (tæknibraut-
ir) og Búnaðarskólann á Hvann-
eyri (búvísindadeildl.
Samkvæmt þvi sem fulltrúar
annarra stúdentahreyfinga
sögðu þá virðist það vera svo að
fjöldatakmarkanir eru regla en
ekki undantekning á Norðurlönd-
unum.
I dönskum lögum frá 1976 er
kveðið á um að i hverri grein sé
einungis til ákveðinn fjöldi plássa
fyrir stúdenta og jafnframt hvern-
ig eigi að velja fólk ef umsækj-
endur eru fleiri en plássin. Að-
gangi er svo stýrt af rikinu i formi
fjárveitinga. Sú hugsun er rikjandi
að mest eftirspurn úti i þjóðfélag-
inu sé eftir hagfræði- og tækni-
menntuðu fólki svo fjárveitingar i
þær greinar hefur verið riflegri en
aðrar.
Reynt var að reikna út hve
marga stúdenta samfélagið hefði
ráð á að mennta og einnig var
reynt að reikna út þörf samfé-
lagsins fyrir menntamenn.
Takmarkanir hafa leitt af sér
atvinnuleysi fyrir ungt fólk. Árið
1977 var um 4000 ungmennum
visað frá námi i háskólum og
1983 var um 10100 ungmennum
vísað frá. Þó var 10% fleiri hleypt
inn i skólana 1983 en 1982.
Ástæðan er ekki góður árangur af
baráttu stúdentasamtakanna
gegn fjöldatakmörkunum heldur
líklega vegna þess að rikisvaldið
virðist hafa áttað sig á þvi að það
er ódýrara að hafa ungt fólk í
skólum en á atvinnuleysisbótum.
DSF er á móti fjöldatakmörk-
unum. Það er álit DSF að það eigi
aö vera frjáls aðgangur að há-
skólum og að nám eigi að vera
réttur en ekki forréttindi.
I Finnlandi útskrifast 27000
stúdentar árlega en ekki nema
12—13000 eru teknir inn i há-
skólana, það er að segja það eru
fjöldatakmarkanir alls staðar.
menn eru valdir inn eftir prófskírt-
einum þar sem reynsla af vinnu-
markaði og herþjónusta geta gef-
ið aukastig. Inntökupróf eru einn-
ig algeng eða blanda af inntöku-
prófi og mati á skirteini.
STL virðist ekki vera á móti
fjöldatakmörkunum en SYL er á
móti þvi að herþjónusta gefi
aukastig, það er ekkert jafnrétti i
þvi.
I Noregi eru takmarkanir viðast
hvar. Stúdentspróf ér hin venju-
lega krafa um inngöngu i háskóla
en að sjálfsögðu er sums staðar
gerðar kröfur um sérstakt stúd-
entspróf.
i Sviþjóð eru almenn skilyrði til
inngöngu i háskóla þau að nem-
andi hafi lokið a.m.k. tveggja ára
framhaldsskólanámi eða sé orð-
inn 25 ára gamall og hafi unnið
a.m.k. 4 ár á hinum almenna
vinnumarkaði (barnauppeldi og
herþjónusta flokkast hér með).
Viðast hvar eru gerðar meiri kröf-
uren þetta.
Öll æðri menntun er takmörk-
uð, það er ákveðinn fjöldi plássa i
hverri grein við hverja stofnun.
Valið er eftir skirteini og reynslu á
vinnumarkaði. Þar sem ásókn er
mikil er kvótakerfi, þ.e. ákveðinn
fjöldi 25 ára og eldri kemst inn
o.s.frv.
Helst virðist vera deilt um hvort
hvernig eigi að meta atvinnulífs-
reynsluna, þ.e. hvort krefjast eigi
almennrar reynslu eöa reynslu í
vinnu í sérhæfðu starfi.
Næsta NOM
Að lokum var rætt um sam-
skipti norrænna stúdentahreyf-
inga i framtiðinni og næsta NOM.
Ekki var mikið rætt um sam-
skiptin i framtíðinni þar sem tölu-
verður tími fór í að skamma
Svíana fyrir ógestrisni. Fór svo að
ákveðið var að í framtiðinni
skyldu gestir borga fargjald, en
gestgjafi uppihald fyrir allt að 3
fulltrúa frá hverju sambandi þá
daga sem NOM stendur. Einnig
var ákveðið að gestgjafi sendi frá
sér stutta skýrslu um NOMið
strax eftir fundinn. Að öðru leyti
var upræðunni um samskiptin
frestað til næsta NOMs.
Mikiö var rætt um næsta NOM,
en þar sem okkur þótti 2 daga of
stuttur timi til að ræða allt sem
ræða þurfti i Stokkhólmi, buð-
umst við til að halda þriggja daga
NOM i Reykjavík. Ekki var endan-
lega gengið frá efni næsta NOMs
þar eö sitt sýndist hverjum en
örugglega fer einn dagur í að
ræða það sem er efst á baugi í
hverju landi fyrir sig, samskiptin í
framtiðinni og kvennaráðstefn-
una. Einnig var ákveðið að eyða
um þaö bil hálfum degi i umræður
um alþjóðleg samskipti norrænna
stúdentahreyfinga, sérstaklega
samskipti og aöstoö stúdenta-
hreyfingar í þróunarrikjunum.
Aðalmál NOMsins (einn og
hálfur dagur) verður svo líklega
niðurskurður til háskóla/mennta-
mála, menntastefna, áhrif og
áhugi stjórnmálamanna og rikis-
valds á háskólum og afleiðingar
niðurskurðarins fyrir samfélag
framtiðarinnar.
Við sögðumst stefna að þvi að
halda NOMið í Reykjavík í júní
1984.
Nokkur orð frá eigin brjósti.
Ögestrisni Svíanna var nánast
ófyrirgefanleg. Hins vegar voru
umræður oft góðar og markvissar
og var ástæðan m.a. fólgin í góðri
fundarstjórn og einnig því að á
þessu NOMi voru margir er höfðu
tekið þátt i NOMi áður og voru
orðnir hagvanir. Á hinn bóginn var
litill sem enginn tími til umræðna
utan fundanna, en slikar umræð-
ur eru oft mjög gagnlegár.
I heildina séð vel heppnað
NOM.
Elín og Guðvarður
í STOKKHÓLMI