Fálkinn - 16.11.1929, Blaðsíða 7

F A L K I N N
7
H'ÖSVITJDNHf STEHi I STEimÓRSSOK
Á norð.Tnveröu fslandi er lijerað
liað seni Hornstrandir lieitir, eða
eins oj' það í daglegu tali er nefnt,
Strandirnar. Margar kynjasögur ganga
|>aðan, bæði sannar og lognar, en vist
er uni það að óviða mun fólk vera
eins einkennilegt og forneskjulegt scm
])ar; en samfara þessu er það að jafn-
aði ágætum gúfuin gætt og í raun og
veru besta fólk öllum ]ieim, er komast
í kynni við ]iað, fastheldið er hað ú-
reiðanlega, fastheldið á fornar venj-
ur og til að byrja með nokkuð ]iurt
á manninn.
— En sú ófjetis ófærð, — ]iað var
rjera Knútur i Kúavík sem hreytti
þessum ástúðlegu orðum út úr sjer
um leið og hann Jierraði svitann af
enni sjer. Að Imnn sagði þetta við
sjálfan sig liefði engum getað dottið
i hug að efast um, því hann var al-
cinn á ferð og drjúgur spölur til næsta
bæjar. Hann liægði á sjer og litaðist
um til beggja handa, en alstaðar gat
að lita endalausa fannbreiðuna, krist-
alperiur snjósins glitruðu dásamlega
i sólskininu. — En sú dýrð og feg-
urð, Jiessi fannbreiðu-möttull er full-
komnasta ímynd hreinleikans og
sakleysisins. — Einnig þessi orð sagði
sjera Knútur við sjálfun sig. Hann
liorfði nokkur augnablik kringum sig
i draumkendri leiðslu og hól’ svo
göngu sína að nýju. Fyrir sjera Knút
var þetta engan veginn skemtiganga,
hann ]>óttist sjá úrslitin í liendi sjer.
Að visu var liann að húsvitja, en svo
var annað meira, sem einnig átti sinn
þátt í þessari för. Það var engin á-
stæða fyrir sjera Ifnút að vera i iiá-
tíðarskapi, því allir lcunnugir vissu
það vel, að ekki var við lamhið að
leika sjer þar sem Bótólfur í Fells-
öxl var annan veginn, því hann var
maður, sem ekki skeytti sjerlega mik-
ið um nýmæli eða breytingar. En á
lians fund var för sjera Knúts lieitið
og iiafði prestur fylstu ástæðu til að
ætla, að erindi sitt myndi elcki vera
Bótólfi sjerlega kærkomið.
Bótólfur i Fellsöxl gekk fram og
aftur um gólfið jöfnum skrefum. Það
var ekki ólíkt því að fætur hans væru
í mjög nánu sambandi við hreifingar
gömlu stundaklukkunnar, sem lijekk
á veggnum; hann var þungbúinn á
svip og myndi fæstuin hafa þótt hann
árennjlegur. — Bótólfur var rösklega
meðalmaður á liæð og álcaflegn þrek-
vaxinn, enda var liann einnig alment
álitinn vera afburða-karlmenni á
yngri árum sínum og sveitungar hans
sögðu, að i þaiin tíma hefði liann
verið óspar á að gefa mönnum vel úti
iátinn löðrung ef þvi var að skifta.
Hann var breiðleitur og brúnaþung-
m’, liúrið var farið að grána að mikl-
um mun, en þó vandalaust að sjá að
það liafði verið dökt að lit; ennið
var fremur lágt og elcki sjerlega
gáfulegt. Auðun voru skarpleg og
virtust ljómandi falleg.
Þessi maður var höfðingi sveitar
sinnar, hann var ráðhollur og lijálp-
samur, en ráðrikur að sama skapi;
sveitungar hans virtu hann ef til vill
af þessari ástæðu og höfðu jafnvel
lieig af honuin. Enda var nnumast
möguJegt að fá menn þar i sveitinni
lil nokkurs, nema þeir hefðu í.ður
ráðfært sig við Bótólf gamla. Um
þetta var sira Knúti kunnugt og þess-
vegna Iiafði liann einsatt sjer að levsa
erindi sitt við Bótólf gamla um leið
og liann húsvitjaði.
Bótólfur gamli hætti alt í -einu að
ganga um gólf og leit úl um glugg-
an; stóð hann þannig i fáein augna-
lilik þar til Iiann alt i einu segir í
óviðfeldum kulda-tón: — Hver kem-
ur þarna utan túnið? Litlu síðar bæt-
ir hann við: — Jeg get ekki lietur
sjeð en það sje liann síra Knútur í
Kúavik; mjer þyltir það dálítið kyn-
legt að hann skuli vera að koma
hingað til mín með kaupfjelagsflug-
una i kollinum og þá lijelt jeg nú
ekki að jeg hefði tekið honum svo
vel að liann að ástæðulausu vitjaði
ininna lieimkynna; jeg iðraðist þess
nú lika liálfvegis á eftir að jeg skyldi
láta geðvonskuna fara með mig í gön-
ur, en mjer kom þessi hugmynd lians
svo algerlega á óvart og svo gat jeg
ekki liúist við þvi, að þessum unga ó-
reynda og ókunnuga manni gæti dott-
ið nokkuð ]iað i hug, sem okkur gæti
orðið beinn peningahagnaður að. —
Aldrei var blessunin liann sira Björn
sálugi með þessi nýmæli. — En sjerðu
nú til kella mín, sagði hann og sett-
ist á rúmið lijá Guðbjörgu konu
sinni; það fór alveg eins og prestur-
inn sagði mjer, að verslunin myndi
eklii greiða nema sáralítið verð fyrir
ullina okkar í ár; þó sagðist hann
vera búinn að kynna sjer málið til
hlitar og kvaðst vera þess fullviss, að
ullarverðið ætti frekar að hækka en
lækka að þessu sinni ef alt væri með
feldu.
— Já, og fyrir þetta og annað eins
steinhættir þú að fara til kirkju og
máttir ekki heyr.u blessaðan prestinn
okkar nefndan, liann, sem prjedikar
]ió svo Ijómandi fallega guðsorð okk-
ur til sáluhjálpar, sagði Guðbjörg
húsfreyja, sem hafði kvatt sjer hljóðs.
— Já, en mjer fanst hann vera of
slórhuga og heldur fljótfær; enda
hafði jcg ávalt komist að sæmilegum
kjörum við verslunina, en nú hafa
augu mín opnast og jeg segi „hver
vcit hversu mikið Iiún er ranglega bú-
in að liafa af mjer og sveitungum
minum?“
A meðan Bótólfur hafði látið dæl-
una ganga var sira Knútur kominn
alla leið lieim að hænum og harði
rösklega 3 högg á útidyrnar. Bótólfur
ljet einn liúskarla sinna gnnga til
dvra og skipaði honum að leiða klerk
til haðstofu. Þeir prestur og Bótólfur
heilsuðust freinur þurlega, en þó ekki
óvingjarnlcga; leiddi svo Bótólfur
prest til sætis og spurði almennra tið-
iiida, en prestur greindi nákvæmlega
frá öllum þeim viðburðum, er komið
liöfðu fyrir og nokkurs ]>ótti varða.
— Mætti jeg eklu biðja blessaðan
prestinn nð veita þessu heimili þá á-
nægju og sýna því þann sóma að vera
lijer i nótt, spurði Guðbjörg liús-
freyja.
„Þar sem dimma tekur og degi liall-
ar, en nóttin fer í hönd og för minni
að þessu sinni var ekki heitið til
annars áfangastaðar en liingað, tel jeg
mjer skylt að þakka yður ástsamlcga
fyrir boðið.
— Ó, eklii vantar lítillætið lijá
lilessuðum prestinum okkar, sagði
liúsfreyja.
— Hvernig er það góða min, ætlar
þú ekki að láta okkur fá dálítinn
kaffisopa til að lilýja okkur á, sagði
bóndi.
— Hún Sigga er að hita á katlinum
og svo fcr jeg bráðlega fram að sækja
sopann, sagði liúsfreyja.
— Já, ávalt getur maður nú þáð
kaffisopan, sagði prestur.
Svo fór húsfreyja fram í eldhús að
útliúa kaffið og Bótólfur gekk snöggv-
ast út; á meðan gafst presti tóm til
,nð hugsa um það með sjálfum sjer,
hvernig liann ætti að koma orðum að
áhugamáli sínu, eða leitt það inn á
þá hraut, sem heppilegust myndi reyn-
ast. Prestur þóttist viss um að bónda
grunaði ekki neitt, lieldur teldi vist,
að liann væri einvörðungu kominn
sem kirkjunnar l)jónn til ]>ess að hús-
vitja. Hann fann að visu að í sinn
garð var allmiliill breyting orðin sið-
an hann var hjer siðast á ferðinni,
en livort sú breyting var til varan-
legra bóta gat hann ekki gert sjer í
hugarlund; en sennilega var þessi
vinsemd, sem honum var sýnd ein-
göngu sprottin af því að hann var
kirkjunnar maður og væri koininn í
hennar erindagjörðum, eða þá ekki
ómögulegt, þar eð liann liafði reynst
svo sannspár um ullarmálið, að hjón-
in hefðu tekið aðra afstöðu gagnvart
honum og treystu honum betur eftir
en áður.
Nú gafst honum ekki lengur næði
til að hugsa um þetta, þvi nú var
kaffið Iiorið á borð og litlu síðar kom
Bótólfur bóndi inn. — Þetta er mesti
harðiinla vetur, sagði hóndi, — jeg
held jeg muni varla eftir jafn sam-
feldum jarðbönnum og frosti tins og
í vetur, en saint er oftast nær þessi
blessunarlega veðurblíða, logn og
hreinviðri“.
— Já, l>að má nú segja, sagði prest-
ur og bætti svo við: —- Jeg fekk i
sumar með póstski))inu nokkur dönsk
blöð og tímarit, en í þeim sá jeg að í
fvrra vetur voru óvenjulega mikil
liarðindi hæði i Danmörku og Noregi
svo að mjer kom það alls eigi á óvart
]ió ]>au lieimsæktu okkur nú i vctur.
— Já, ]>að er gamalla manna mál, að
þegar hörkur ganga yfir Norðurlönd,
þá muni verða harður vetur hjer úr-
ið eftir, sagði Bótólfur. — Jeg man
eftir þvi, að síra Björn sálugi sagði
mjer einu sinni frá þessu fyrir mörg-
um árum síðan.
Síra Knútur var fullveg ánægður
ineð sjálfum sjer yfir stefnu þeirri,
er umræðurnar liöfðu tekið; honum
fanst tækifærið. ganga sjer í greipar
og hann var ekki sá maður, að liann
ljeti það ónotað. — Mikið hefur mjer
fundist það vera tilfinnanlegur skort-
ur, að hafa ekki dálítið bókasafn lijer
í sókninni. Mjer finnst það myndi
geta gjört okkur afskekta útnesja-
menn að samlöndum og samborgur-
um umheimsins; það ætti að geta
lyft okkur upp i annað veldi — betra
og fullkomnara menningarstig, — það
ætti að geta látið ljós vitsmuna og
vísinda signa sálir okkar, gert lieim-
ili okkar björt og hlý þegar liams-
laus skammdegisliriðin æðir fyrir ut-
an gluggan okkar. Það œtti að geta
gjört kvöldvökuna að sælustu stuud-
um lieimilislífsins þar sem einn læsi
öðrum til skcmtunar og fróðleiks og
tilheyrendurnir myndu stunda iðju
sina af enn meira kappi en áður. Alt
þetta gætum vjcr fengið fyrir litil
fjárhagsleg úfgjöld, ef aðeins samtök
og samúð fengju að taka saman hönd-
um og lirinda þessu máli i fram-
kvæmd. Afgrciðsla safnsins ætti að
geta verið á kirkjustaðnum og þá
myndi fólk fremur sækja kirkju.
— Mikið segist yður, prcstur góð-
ur, sagði Bótólfur. — Jeg fæ nú ekki
sjeð að þörfin fyrir þetta bók.asafn sje
eins mikil og þjer virðist vera láta;
jeg á ekki lil margar bækur, en ])ó er
þaö nóg fyrir okkur hjer á heimil-
inu, við gjörum okkur fyllilega ánægð
mcð það og þörfnumst einskis frekar.
Til skeintilesturs höfum við Andra-
rimur og nokkur blöð úr Þjóðsögun-
um og ])að nægir okkur.
— Margt fleira þarf nú að kynna
sjer, t. d. bækur guðfræðilegs efnis og
svo eru það landsmálin, sem allir
þurfa að liafa hugan við, sagði prest-
ur. —
— Ó, blessaður verið þjer, jeg á
bæði Jónsbók og Bibliuna og betri
guðsorðabækur getið þjer víst ekki
bent mjer á, sagði Bótólfur. — Svo á
jeg nokkra árganga af Nýjum-fjelags-
ritum og ])egar jeg les i þeim fæ jeg
greint inn i hina fáránlegustu af-
kima stjórnmálaviðburðanna.
— Já, en samt finst mjer, að þjer
ættuð ag gjörast forgöngumaður þessa
máls með mjer, Bótólfur minn, sagði
jirestur. En auðheyrt var á röddinni,'
að liann var nærri búinn að missa
trúna á þvi að honum að þessu sinni
myndi takast að komast nokkru nær
takmarkinu.
— Þjer verðið nú um kyrt hjá
okkur í nólt og þá gefst mjer timi
til að átta mig betur á þessu, sagði
Bótólfur.
Svo vair kvöldverður framreiddur
og menn fóru að rabba samanum
hitt og þetta; auðvitað var ávalt leit-
að álits prestsins i öllum málum.
Hann var sökum þekkingar sinnar og
kunnáttu sjálfsagður sein einskonar
hæstirjettur i öllu þvi, sem bar á
góma.
Þeg.ur kvöldverði var lokið gekk
hver til vinnu sinnar; karlar settust
ýmist við ]>óf eða fóru að tægja
lirosshár og enn aðrir fóru að fljetta
reipi. Iíonur gengu einnig til sinna
starfa; sumar settust við tóvinnu, aðr-
ar tóku til prjóna sinna og loks tóku
sumar sjer nál i liönd og fóru að gera
við flikur húskarlanna.
— Þarna sjáið þjer hvernig við af-
dalamenn eyðum aldri okkar. Vinn-
an er fylgja okkar frá vöggunni til
grafarinnar. Til vinnunnar fæðumst
við og frá henni deyjum við, sagði
Bótólfur gamli.
— Það er satt að þið afdalamenn
eruð liin ósviluiasta grein á kynstofni
íslensks ætternis; ])ið fæðið og fóstr-
ið upp okkar bestu menn, þið eruð
kjölfesta þjóðarskútunnar á kapp-
siglingunni til frama og dáða“.
— Mikið talar blessaður presturinn
fallega, skaut Guðbjörg húsfreyja
iim í.
— Já, það má nú segja, vel segist
yður, prestur góður, sagði Kótólfur
og var ckki lítið upp með sjer af orð-
um klerksins. — En mjer finst fyrst
við erum svo lieppin að hafa svona
tiginn gest, að við ættuin að biðja
prestinn um að segja okkur til skemt-
unar og fróðleiks einliverja sögu frá
iitlöndum.
Presturinn kinkaði kolli og brosti
góðlátlega, svo hugsaði liann sig um
dálitla stund áður h.ann lióf frásögn
sína. Hann sagði margar kátlegar
sögur frá stúdentum á Garði og
framkomu þeirra; liann sagði skemti-
Iega frá og svo skilmerkilega að allir
gátu skilið sögur linns og ljeku á als
oddi nf ánægju, en kátastur allra var
])ó Bótólfur bóndi sjálfur. Lengi á
eftir var þessari kvöldvöku brugðið
við og enginn var í efa um að lnín
var sú skemtilegasta, sem Fellsaxlnr-
fólkið mundi eftir.
Daginn eftir var bjart og besta
veður og þá liugði sjera Knútur til
Frli. á bls. 14.