Fálkinn - 13.12.1930, Page 3

F Á L K I N N
S
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM.
Ritstjórar:
Vilh. Finscn og Skúli Skúlason.
Framkvæmclaslj.: Svavar Hjaltested.
Aðalskrifstofa:
Bankastræti 3, Reykjavík. Sími 2210.
Opin virka daga kl. 10—12 og 1—7.
Skrifstofa i Oslo:
A n t o n S c h j ö t h s g a d e 14.
Blaði'ð kemur út hvcrn laugardag.
Áskriftarverð er kr. 1.70 á mánuði;
kr. 5.00 á ársfjórðungi og 20 kr. árg.
Erlendis 24 kr.
Allar áskriftir greiðist fyrirfram.
Auglýsingaverð: 20 aura millimeter
Herbertsprent, Bankastræti 3.
Skraddaraþankar.
Eitt af aðaleinkennum einstak-
linga eru dómar þeirra á því, sem
þeir heyra og sjá. í þessum dómum
kemur fram skýr mynd af lífsskoð-
un þeirra sjálfra. Sumir eru svo gerð-
ir að þeir líta vinaraugum á alt;
aðrir reyna að finna að og troða
niður í skítinn.
Meðalmenninu líður misjafnlega vel
í návist þessara manna. Frá öðr-
um flokkinum kemur birta og ylur.
Dómur þeirra lýsir viðleitninni á
því, að gera alt betra en það er, hann
er bygður á forsendum og tekur
tillit til vanefnanna. Dómur hinna
ei kaldur og dimmur. Hann er kveð-
inn upp eftir nákvæma lúsaieit að
öllu því, sem fundið verður til for-
átlu, og miðaður við sjónarmið þess
alfullkomna.
En svo kemur það einkennilega:
Einmitt þeir menn, sem temja sjer
að kveða upp sleggjudómana, eru
tíðast miklu ófullkomnari sjálfir, en
hinir, sem mildir eru í dómum. Þeir,
sem mestar kröfur gera til annara
gera jafnaðarlega minstar kröfur til
sjálfra sin.
Þeir gleyma einni gullvægri reglu
og hún er þessi: Þegar þú dæmir um
verk annara, þá skaltu athuga, hvern
ig þjer hefði farist verkið, hefðir
þú átt að gera það sjálfur. Ef að
þessi regla er við höfð, sparast marg-
ir sleggjudómarnir, mörg óþægindin
og illindið, sem ávalt hlýtur að leiða
af þeim dómum, sem kveðnir eru
upp af kala, öfund eða öðru því líku.
Hinsvegar er bein hjálp að sann-
gjörnum dómurum. Þeir lyfta undir
viðleitni þeirra, sem njóta þeirra
og hjálpa þeim til að gera enn bet-
ur í næsta skifti. Það felst í þeim
orka, sem kemur að notum þeim, sem
fengið hefir dóminn. Hinsvegar
verða óbilgjarnir dómar tíðast til
þess að vekja úlfúð og hatur, en
hafa engan veginn þau áhrif, að sá,
sem fyrir þeim verður, geri betur
í næsta skifti.
Þessvegna er það vandi að kveða
upp dóm, sem aðfinslur eru fólgnar
í. Einmitt sá dómurinn, sem flytur
aðfinslur, verður að vera kveðinn
upp af sanngirni, ef hann á að hafa
áhrif. Annars verður hann ekki að
neinu gagni, heldur einungis að ó-
gagni.
En hlýju dómarnir gera ávalt gagn.
Þeir ná tilgangi sínum. Hinir dóm-
arnir hafa engan tilgang nema þann,
að spilla friði og ala hatur.
Brot lir sögu loftskipanna.
----X-----
Árið 1930 veitti enska þingið um
30 miljónir króna til þess að smiða
tvö loftskip, sem heita R. 100 og R.
101. Áttu þetta að verða einskonar
fljúgandi gistihús, hafa rúm fyrir alt
að hundrað farþegum og verða i
förum milli Egyptalands og Ind-
lands. Næstu sex árin var unnið að
smíði þessara slcipa. R. 100 varð
fullgert fyrst. Það olli vonbrigðum:
reyndist vera of stutt og því slirt
í snúningum. R. 101 var fullgert i
ár og höfðu menn meiri trú á því.
Iíveld eitt í oktober ljet það í loft
frá flugvellinum í Cardington. En
sjö tímum siðar varð sprenging i
skipinu; það varð alelda á svip-
stundu og nokkrum minútum síðar
var ekki eftir af því annað en ónýtt
járnarusl.
Bættist þar eitt slysið enn ofan á
hin mörgu loftskipaslys, sem orðið
hafa.
Svona slys ganga eins og rauður
þráður gegn um hina stuttu sögu
loftskipanna. En eiginlega er erfitt
að skera úr hvenær sú saga byrjar.
Loftskipin eru afkvæmi loftbelgj-
anna, sem Frakkar byrjuðu að gera
snemma á 18. öld og fyltu ýmist
með vatnsefni, gasi eða heitu lofti.
Fyrstu loftbelgjasmiðirnir treystu
ekki vel smíðum sínum, þess vegna
var það sauður, hani og önd, sem
voru farþegar í loftbelg hugvits-
mannsins Charles, sem hann ljet
fljúga frá París árið 1783. En brátt
óx þeim hugur, og jafnvel þó að
sumir þeirra færust, þá komu jafnan
nýir menn í skarðið, og loftsigl-
ingar urðu fræg íþrótt. Flugmað-
urinn Britsay flaug í loftbelg sitj-
andi á hesti árið 1798, og hefir það
víst ekki verið leikið eftir siðan.
En loftbelgirnir voru háðir vind-
stöðunni og nú beindist hugur
manna að því, að smíða loftför, sem
l.ægt væri að stýra, jafnvel móti
vindi. En til þess þurfti aflgjafi að
vera um borð.
Hugvitsmennirnir fóru að glíma
við þetta. Einum þeirra, Gifford að
nafni varð vel ágengt; hann notaði
gufuvjel og flaug með henni 1852.
Aðrar tilraunir voru gerðar, loftskip
með rafmótor, með hreifanlegum
vængjum og með bensinmótor. Þessi
skip voru ekki hnöttótt heldur eins
og bjúga í laginu; með þvi móti varð
mótstaðan minni í loftinu og auð-
veldara að stýra.
Zeppelínskipin urðu til þess að
sýna og sanna, að loftskipin hafa
hagnýta þýðingu. En í styrjöldinni
voru þau litt notuð til hernaðar á
landi, því að þau sáust svo vel og
þoldu illa skothrið. En til njósna á
sjó reyndust þau ágætlega. Þau sáu
kafbátana þó að þeir væru neðan-
sjávar, gátu verið á lofti fimm sól-
arhringa og sent frá sjer loftskeyti,
en það gátu flugvjelar ekki þá. Eng-
lendingar notuðu hundruð af litlum
loftskipum, „Blimps“ svokölluðum
til þess að annast strandgæsluna og
athuga skipagöngur í Norðursjónum.
Loftskipin voru „augu flotans". í or-
ustunni við Jótland höfðu þjóðverj-
ar tiu loftskip á undan flota sinum
til þess að njósna um andstæðing-
ana.
Þjóðverjar notuðu einnig loftskip
sín til þess að varpa sprengjum yfir
borgir óvinalandanna. í september
1916 sendu þeir þrettán loftskip til
London til þess að varpa sprengjum.
Flestir Lundúnabúar muna aðfara-
nótt 3. september; þá tókst að skjóta
eitt Zeppelinskipið niður og fjell
það til jarðar í borginni. Það var
eins og silfurblýantur að sjá, þegar
kastljósin fjellu á það. Var enskur
fuglmaður sendur á móti því og
skaut það niður með hríðskotabyssu
sinni. Sprenging varð i skipinu og
steyptist það logandi niður á jörð i
Cuffley, einu af norðurhverfunum
í London. Flugmaðurinn, sem unnið
hafði afrekið varð svo kátur að hann
steypti vjelinni marga kollhnísa.
Vegna nota loftskipanna í striðinu
var haldið áfram að smíða þau eftir
1918. Englendingar bygðu loftskipið
R. 34 sem ljet i loft frá Edinborg
2. júlí áleiðis til New York og kom
þangað eftir fáa daga. Var sú ferð
einsdæmi í þá daga og hafði skipið
fengiÖ versta veður á leiðinni. Storm-
ur beint á móti og rigning, enda lá
við að eldsneytið þryti og skipshöfn-
in var mjög þrekuð þegar vestur
kom.
Sama ár smíðuðu Þjóðverjar
,.Bodensee“, flauð það frá Berlín til
Stockhólms.
Árið eftir fórst enska loftskipiö
R 38 i reynsluför. Það sprakk yfir
Humberfljóti og af 48 manna áhöfn
fórust 44.
Ameríkumenn vildu ekki vera eft-
irbótar hinna og ljetu þýska verk-
fræðinga smíða loftskipið „Los An-
geles“ fyrir sig. Sjálfir smiðuðu þeir
„Shenandoah“ sem fórst skömniu
siðar.
Árið 1926 flaug Roald Amundsen
yfir Norðurheimsskautið með loft-
skipinu „Norge“ og var Nobile í
])eirri för. Hún tókst svo vel að
Nobile vildi reyna sjálfur og gerði
það, 1928, á loflskipinu „ftalía".
Hann komst á norðurheimsskautið
en lenti í ofviðri í bakaleiðinni.
Skipið lenti á ísnum og annað far-
rýinið slitnaði frá, en belgurinn
flaug áfram með hitt farrýmið og
skiftust leiðangursmenn því i tvo
flokka og tókst sænska flugmannin-
um Lundborg að bjarga öðrum — en
Amundsen, sem hóf leit að Nobilc i
flugvjelinni „Latham" hvarf og hefir
ekki spurst til hans síðan.
Árið 1929 fór Þjóðverjinn Eckener
fjölda ferða á „Graf Zeppelin“, t. d.
yfir Atlantshaf og kringum hnöttinn.
Þessu skipi hefir hlekst á stöku sinn-
um. — Loftskipin eru hætluleg enn-
þá.
Loftskipið „Deutschland“, sem
smíðað var 1897 vakti mikla athygli,
það komst upp í 850 metra hæð, en
svo hátt hafði aldrei verið fiogið
áður. Eii það brann sama ár.
Um aldamótin kom fram á sjónar-
sviðið sá maður, sem mest hefir unn-
ið að endurbótum loftskipanna:
Zcppelin greifi.
Fram að hans tíma höfðu öll loft-
skip verið „lin“, þ. e. a. s. grindar-
laus. En Zeppelin smíðaöi fyrstur
manna loftskip með grind úr málmi,
einkum alúminium, og innan í henni
kom hann fyrir mörguin smábelgj-
um er liann fylti með vatnsefni. Var
mikið öryggi að því að hafa belg-
ina marga, því að ekki kom það að
sök þó einn tæmdist. En hinsvegar
vóg málmgrindin svo mikið, að nú
varð að smiða skipin miklu slærri
en áður. Zeppelin-skipin voru 100—
200 metrar á lengd.
í fyrstu eltu sifeld óliöpp þessi
loftskip. Fyrsta loftskipið, sem smið-
að var 1900 var ekki nema 17 mín-
útur á lofti samtals, næsta skipið
fórst í ofviðri, en hið þriðja varð
langlift. Nr. 4 fórst við Echtérhingen
og þegar hjer var komið sögunni
var Zeppelin orðinn eignarlaus mað-
ur og hefði orðið að leggja árar i
bát, ef fjársöfnun hefði ekki verið
hafin um land alt honum til hjálpar.
í ófriðarbyrjun 1914 áttu Þjóð-
verjar fleiri Ioftskip en nokkur þjóð
önnur í heimi — og 6 stór Zeppelin-
skip láu tilbúin á Bodenvatni. Og
það kom brátt í ljós að hjer var um
þörf hernaðartæki að ræða.
Aðfaranótt 20. jan. 1915 gerðu
Þjóðverjar fyrstu loftárásina á
London; sprengjurnar gerðu að visu
ekki mikið tjón — að eins eitt hús
hrundi og stræti skemdust sumstað-
ar — en geigur mikill kom i fólkið.
Og enska herstjórnin ákvað að smíða
loftskip. — Ensku flugmennirnir
lærðu að fljúga að nóttu til og fengu
hriðskotabyssur og fóru að taka á
móti Zeppelinsdrekunum. í maí 1915
tókst enskum flugmanni að skjóta
niður loftskipið L. Z. 37 yfir Gent;
það datt logandi niður á gamalt
klaustur. ASeins einn maður komst
af; hann datt gegnum gat á þakinu
og lenti í uppbúnu rúmi.
DoIIaraprins essan,
sem var numin á burt
í Bandarikjunum er altaf verið að
nema fólk á burt. Það litur meira
að segja út fyrir að það sje að færast
í vöxt, enda gengur aðalstarf lög-
reglunnar út að elta smyglara og
liirðir hún þvi ekki eins um að ann-
ast öryggi fólks.
Sem stendur er allt í uppnámi í
Greenfield, Missouri, yfir því að frú
Anna NVilson Mc Kinley, dóttir oliu-
auðkýfingsins Bent Wilson, var num-
in burt fyrir nokkru. Fjöldinn allur
af leynilögreglumönnum hefir verið
gerður út til að komast fyrir um
þorparana. Á öllum vegum eru verð-
ir. Það er uppvíst að maður sá,
sem stóð fyrir verkinu" var lítill og
og grimuklæddur. Hann braust inn
á heimili foreldra hennar þar sem
hún var af tilviljun stödd og nam
hana burtu með valdi. Hún er nú
aftur komin i leitirnar en .......
Eftir því sem móöir konunnar seg-
ir frá, braust grímuklæddur maður
inn i húsið með vopn í höndum og
miðaði byssunni á konurnar og
sagði:
— Komið strax með alla þá pen-
inga sem til eru í húsinu — og verið
ekki lengi! Báðar konurnar stóðu á
því fastara en fótunum að þær ættu
sama og enga peninga á reiðum
höndum, þá sneri bófinn sjer að
yr.gri konunni og sagði við hana:
— Þá verðið þjer að koma með
mjer!
Frú Wilson fór að kalla á þjón-
ustufólk sitt, en maðurinn hótaði
þá að skjóta hana og skipaði henni
að setjast á stól sem hann benti á.
Batt hann hana síðan og tróð vasa-
klút upp í hana. AS svo mæltu beindi
liann byssunni að dótturinni og skip-
aði henni að stíga inn í einn af bíl-
um Wilsons, sein stóð á bak við hús-
ið.
Sást svo ekki meira til frú Kinley
fyr en daginn eftir að hún kom aftur.
Fjölskyldan lofaði nú strax 2000
dollara verðlaunum þeim til handa,
sem haft bæti upp á bófanum.
Daginn eftir kom frúin aftur heil
á húfi, en hún var utan við sig af
reiði. Sagðist hafa orðið að hafast
við úti í skógi með manninum um
nóttina í kulda og stormi og hefði
hann ekki viljað sleppa sjer nema
hún lofaði að greiða honum 10.000
dollara í lausnarfje. Lögreglan og
fjöldi leynilögreglumanna leitar nú
nótt og nýtan dag að þorparanum.