Fálkinn - 27.06.1931, Blaðsíða 3

FÁLKINN
3
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM.
Ritstjórar:
Vilh. Finsen og Skúli Skúlason.
Framkvæmdastj.: Svavar Hjaltested.
Aðalskrifstofa:
Bankastræti 3, Reykjavík. Sími 2210.
Opin virka daga kl. 10—12 og 1—7.
Skrifstofa í Oslo:
Ant o n S ch j ö t h s g a d e 14.
Blaðið kemur út hvern laugardag.
Áskriftarverð er kr. 1.70 á mánuði;
kr. 5.00 á ársfjórSungi og 20 kr. árg.
Erlendis 24 kr.
Allar áskriftir greiðist fyrirfram.
Auglýsingaverð: 20 aura millimeter
Herbertsprent, Bankastræti 3.
Skraddaraþankar.
Benjamín Frankín sagSi aS þaS
væri ekki betra aS flytja þrisvar
sinnum en verSa fyrir húsbruna
einu sinni. Hann áleit, aS við flutn-
ingana ónýttist svo mikiS af búslóS-
inni, aS þegar þaS væri lagt sainan
þrisvar sinnum, yrSi það ekki minna
en hitt, sem forgörðum færi við
húsbrunann. ÞaS má vera aS þetta
þyki orSum aukið, þegar litiS er á
búslóSina eina, en i yfirgripsmeiri
merkingu er þaS hreinn sannleikur.
ViS þekkjum mennina, sem altaf
eru aS flytja. Bóndann, sem ekki
eirir á jörSinni sinni og flytur á
aSra og þaSan á enn aSra. Hversu
mikiS af lifsþreki hans fer ekki for-
görSum viS þessa flutninga. Hann
hefir þó altaf unniS eitthvaS þaS á
jörSinni sem hann skildi viS, sem
ekki verður flutt l'ardagaflutningi á
nýja staðinn. Svö byrjar hann frá
grunni á næsta staS og hyggur gott
til, þangaS til hann fer aS kynnast
jörSinni betur, þá koma í ljós gallar,
sem ómögulegt var aS kynnast nema
meS langri viSkynningu, og hann
fer að hugsa um nýja jörS.
Frá sálrænni hliS verður sami-
leikur þessarar kenningar Franklins
ekki minni. Sá sem stefnir aS á-
kveSnu marki flytur ekki. Hann lief-
ir sett sjer lög og breytir eftir þeim
lögum. Hann er kyr og hugsjón hans
sú sama. En sá sem vill hafa mörg
járn í eldinum, og helst sinn daginn
hýert, meS öðruin orSum hringland-
inn, hann er áltaf að flytja. Hann
kemur engu í framkvæmd, hann er
i'ótlaus og stýrislaus og villist sitt á
hvað. Ilann kemst aldrei í áfanga-
staðinn.
En er þá altaf rangt aS flytja? ÞaS
er aS vísu svo, aS náttúran segir og
sannar, aS því meiri sem róin sje,
því meiri þroskinn og vöxlurinn.
Vaxið trje, sem flult er úr staS hætt-
ii' ofi að þróast á nýja staSnum. En
reglurnar hafa undantekningar. ÞaS
er rangt að vera þar, sem maSur
finnur sig ekki heima. ÞaS er eðlis-
hvötin, sem á aS ráða þegar svona
her undir, og sá er gæfusamur, sem
þroskar eðlishvöt sína og lætur hana
i’áða sjer heilt. En eSIishvötin' qg
{hugboSiS lifir við illan kost nú á
tímum, þegar alt er aS kafna í kenh-
ingum, reglum og boðorðum, dg
menn eru farnir að gleyma að eSIis-
hvötin sje til, heldur skima jafnah
eftir hvaS aðrir geri eða þessi segi
,í þessu tilfellinu. Þetta er hættuleg
aðferð, því að þó tvö tilfelli sjeu
alveg eins, eru þó mennirnir aldrei
uins, sem að þeim standa.
Kosningagetraun Fálkans.
Um fimm hundruð svör bárust. — Aðeins tvö rjett.
Björn Konráðsson á Vífilsstöðum fjekk aðalverðiaunin
„Islendingar i Danmðrkn“
IJr. Jón Hedgason: JSLEND-
INGAR í DANMÖRKU, fyr og
síðar. Með l':H mannamynd-
um. íslandsdeild Dansk-ísl.
fjelagsins gaf út. — Reýkjavík
1931. --- Herbertsprent.
íslendingar í Ðanmörku! Mönnum
dettur ef til vill i hug, er þeir lesa
heiti bókarinnar, að hún segi frá
veru íslendinga í Danmörku alment
og leitist ViS að sýna áhrif útfluttn-
ingsins þangaS á danskt þjóðerni eða
áhrif sem þaðan sjeu komin út
hingaS, frá þeim, sem dvalið hafa
langvistúm þar. En svo er ekki. Efni
bólcarinnar er svó „persónúlegt",
sem frekast má verða, þvi aS hjer er
um að ræða æfiágrip þeirra manna
og kvenna, sem flust hafa hjeðan af
landi til Danmerkur og ílenst þar,
ásamt niðjatali þeirra, eftir því sem
frekast hafa náðst upplýsingar um.
ViS samningu bókar sem þessarar
var um tvær leiðir að velja: Önnur
var sú að gera bókina að einskonar
„lexikoni“, en með því móti, hefði
ekki orðið um neinn ættþráð a'ð
ræða. Höfundur hefir valið hinn
kostinn, að rekja á sama stað niðja
þess manns, sem fyrstur gerðist bú-
settur i Danmörku og skiftir útflytj-
endunum í níu flokka, eftir lifsstöðu
þeirra, en tíunda flokkinn skipa
konur þær islenskar, sem hafa flust
hjeðan og sest að í Danmörku. Viti
menn urn ættföSurinn og hvað hann
stundaði, er auðgert að finna hann
í bókinni. En þó að menn viti ekki
nema nafniS eitt á þeim, sem þeir
leita að, þá er það auðfundið,. jiví
að fullkomin nafnaskrá fylgir bók-
inni, og er með þessu sjeð fyrir
kostum þeim, sem „lexikonið“ veitir.
En einmitt við lestur þessarar
bókar verða manni ljós þau hlunn-
indi, sem samfara eru því, að lesa
um ættbálk í samhengi, í stað þess
að lesa nöfn í stafrófsröð, með þurr-
iim upplýsingum aftan við; teknum
í sömu röð og án allrar frásagnar.
Enginn tekur alfræðisorðabók og les
hana í beinu áframhaldi og ekki
heldur ættarregistur. En bók dr.
Jóns Helgasonar biskups er hvort-
tveggja i senn, fræðibók og skemti-
leg bók, sem þeir, er hafa snefil af
viðleitni til þess að kynnast ættum,
lesa með áhuga. Frásögnin er lif-
andi og lipur, ártalaupptalningar
svo litlar sem komist verður af með,
en í stað þess uplýsingar, sem í fá-
um orSum geta lýst manninum, er
i hlut á, betur en Jangar lýsingar.
Mannlýsingar í venjulegri merkingu
þess orðs, eru nauða fáar í bókinni,
en hinsvegár oft sagt frá atvikum,
sem i einni línu lýsa manninum bet-
ur, en hægt liefði orðið ella, i löngu
ináli.
Eigi gefur það síst bókinni gildi,
auk hins almenna og ættfræðislega,
að þar má fá vitneskjú um ýmsa
þjóðkunna menn, sem menn þekkja
nafn á og deili að nokkru, en vita
annars nauðá lítið um. HvaS margir
þekkja lil uppruna Þórmóðs Torfa-
sonar, hins fræga sagnfræðings,
Jóns Eiríkssonar, Skúla Thoj-lacius
og fleiri slíkra manna, eða til af-
komenda þeirra? Og hvað niargir
vita um, að fjöldi danskra inanna,
sem þeir sjá oft getið, eru afkom-
endur islenskra forfeðra? Bókin leys-
ir úr flestuin slíkra spurninga og
gefur ávált eitthvað í ofanálag við
það, sem menn gátu gert sjer vonir
um að finna.
Höfundurinn hefir áður sýnt það
í mörgu, að honum er manna best
lagið, að segja svo frá, að menn
hlýði á sjer til ununar. Flestir munu
hafa kynst þeirri gáfu hans af bók-
inni „Þegar Reykjayík var 14 yetra“,
sem lcoin út fyrir allmörgum árum,
þvi að þótt sömu hæfileika gæti i
kirkjusögum höfundarins, þá eru þeir
Á þriðjudaginn var voru opnuð
svör lesenda Fálkans við kosn-
ingagetrauninni i 23. blaði. Hafði
ritstjórnin fengið aðstoð eins
manns úr hverjum stjórnmála-
flokki, þeirra er frambjóðendur
liöfðu í kjöri við kosningamar
12. júní, þeirra Gísla Guðmunds-
sonar ritstjóra, Gísla Indriðason-
ar blaðamanns, Sigurðar Krist-
jánssonar ritstjóra og Vilhjálms
S. Villijábnssonar blaðamanns
og mynduðu þeir „kjörstjórn“ á-
sgmt einum manni frá Fálkan-
um.
Alls höfðu borist 473 brjef á
tilsettum tima, en i sumum brjef-
unum voru fleiri ráðningar en
ein, svo að alls voru ráðningarn-
ar um 500. Úr öllum þessum
ráðningum voru teknar frá þær
sem höfðu 34 þingmenn rjetta
eða þar yfir. En brátt kom það
í ljós, að svo mörgum hafði skeik
að um aðeins einn mann, að
þeir sem böfðu getið upp á tveim
skökkum, gátu ekki komið til
mála við úthlutun verðlaunanna.
Tvö svörin voru alveg rjett.
Annað var frá Birni Konráðssyni
á Vifilsstöðum en hitt frá Hann-
esi Jónssyni á Undirfelli. Var
dregið um hvor þeirra skildi
hljóta aðalverðlaunin og hvor 1.
aukaverðlaun. Úrslitin urðu þau,
að .
Aðalverðlaunin, allar íslend-
ingasögurnar í bandi ásamt Edd-
um og Sturlungu fjekk
Björn Konráðsson á Vífilsst. en
1. aukaverðlaun, ljóðmæli
Jóns Thoroddsen i chagrinbandi
fjekk
miklu færri, sem þær hafa lesið. í
þessari nýju bók hefir höfundur
unnið það þrekvirki, að gera ætt-
fræði skemtilega aflestrar, jafnvel
þeim, sem hafa andúð á slíkum
fræðum.
En lesandinn undrast eitt. Og það
er það, hvernig höfundurinn hefir
getað annað þessu verki. Því það er
mikið. Að semja úr engu, „skapa“
bók þessarar tegundar, er ekkert
áhlaupaverk, jafnvel þótt höfundur-
inn héfði engu öðru að sinna. Nú
er það vitanlegt, að samning bókar-
innar getur ekki hafa verið nema tóm-
stundaverk. En hinsvegar er það
kunnugt af eldri ritum biskupsins,
að hann hlýtur að vera mjög hneigð-
ur fyrir ættsögu, og að hann vinnur
ekki verk sem þetta á skamri stundu.
Líklegt er að bókin „íslendingar i
Danmörku sje árangur af margra
áratuga starfsemi manns, sem átti
víða áhugamál, en gleymdi þó aldrei
hinu minna fyrir hinu meira.
Höfundurinn getur þess, i formála
bókarinnar, að mikið bresti á, að
„hægt sje að rekja spor nema lítils
hluta þeirra allra, er þar (þ. e. i
Danmörku) báru beinin“. Og vitan-
lega verður ekki til þess ætlast i
svona bók, að efnið sje tæmt í botn,
því að fjöldi íslenskra karla og
kvenna hefir fyr og síðar flust til
Danmerkur og horfið þar meðal
fjöldans áður en varði. En það má
Hannes Jónsson á UndirfeUi.
Fjórtán keppendur höfu getið
upp á 35 rjettum þingmönnum
og voru þessi nöfn dregin út og
hreptu 2.—5. aukaverðlaun.
2. áukaverðlaun, bækurnar
Skúli landfógeti og Dagrenning
eftir Jón Aðils prófessor, báðar
í bandi fjekk
Loflur Árnason, Frakkastíg 7.
3. aukaverðlaun, „Maður og
kona“ eftir Jón Thoroddsen
fjekk
Jónas Kristjánsson, Póshólf 447,
Reykjavík.
4. aukaverðlaun, ljóðmæli
Steingríms Thorsteinsson fjekk
Jón Kristmundsson, Sjúkrahús-
inu á ísafirði og
5. aukaverðlaun, ljóðmæli
Jóns Þorlákssonar fjekk
Eysteinn Jónsson skattstjóri,
Ásvallargötu 5.
25 keppendur liöfðu getið upp
á 34 rjettum þingmönnum og
fjöldinn allur upp á 33 rjettum
Flestum þeirra 14, sem gátu upp
á 35 rjettum skeikaði á Hafnar-
f j arðarþingmanninum.
Fálkinn óskar vinnendunum til
hamingju og biður Björn á Vif-
ilsstöðum og innanbæjarmenn,
sem unnu, að vitja verðlauna
sinna á afgreiðslu Fálkans,
Bankastræti 3. Hin verðlaunin
verða send i pósti. Þá þakkar
hann öllum hinum mörgu kepp-
endum fyrir þáttökuna og „kjör-
stjórninni“ fyrir hjálpina.
lieita þrekvirki, að hafa náð saman
svo fullkonmu manntali íslendinga
í Danmörku, sem gert er í þessari
bók, og mundi naumast á færi nokk-
urs núlifandi manns, annars en dr.
J. H.
í bókinni eru myndir af 148 ís-
lenskum útflytjendum og meðal
þeirra myndir ýmsra inanna, sem
flestir mundu trúa, að engin mynd
væri fáanleg af. Sýnir það m, a.
elju höfundar að hafa getað orðið
sjer úti um svo margar myndir, sem
þarna koma fram á sjónarsviðið,
nýjar almenningi.
Frásögnin tekur yfir um það bil
þrjár aldir síðastliðnar, og má nærri
geta, að eigi er orðinn smáræðis
ættbálkur frá suinum hinna íslensku
ættfeðra fólks, sem nú telur sig al-
danskt. Að vísu er lítið um ættir
hinna elstu útflytjenda, en fyrir
rúmri öld flytjast út til Danmierkur
afkomendur frægra islenskra manna
og auka niðjatal sitt svo, að riú er
sennilegt, að afkomendur ættarinn-
ar sjeu fleiri í Danmörku en á' ís-
landi. Má þar t. d. nefna afkomend-
ur Hennesar biskups Finnssonar og
Steingrims biskups Jónssonar.
Höfundurinn á innilegar þakkir
allra fróðleiksfúsra lesenda fyrir
þetta góða rit, sem allir munu lesa
sjer til meiri ánægju en þeir höfðu
búist við, — þó að þeir hefðu við
góðu búist.