Fálkinn - 04.07.1931, Blaðsíða 7

F Á L K I N N
7
O""lllllii" O •"1111111» O ""lllllii" O »«IIIIHi" O ""llllln"O ""llllliii'O »«1111111» »«1111111» .......... O '"IUIIi'"O »«1111111»O '"lllllii"O •"'llllli'" o
P A T
Eftir LJÓTUNN
o
o
ö
Jeg, Pjetur Ásgeirsson, og vinur
minli James Cameron, höfðum lesið
náttúrufræði við háskólann i Cam-
hrigde í full fjögur ár, er saga sú,
sem lijer fer á eftir gerðist.
Þegar á fyrsta árinu, sem við dvöld-
um við skólann, liófst vinátta oklc-
ar, sem grundvallaðist vafalaust á
þvi hve líkir við vorum að skap-
fcrli og skoðunum.
Við höfðum báðir afar ríkt hug-
myndaflug, leitt af sterkum vilja, og
vorum þessvegna meðal hinna fremslu
í liópi samdeildarmanna okkar. Báð-
ir vorum við efnishyggjumeenn. —
— Þó ekki í þeim skilningi, að við
neituðum möguleikum fyrir fram-
haldslífi. En það var okkar bjarg-
fasta trú, að mannssálin væri efni,
sem stjórnaðist að miklu leyti af
samskonar lögmálum og hinn sýnilegi
efnisheimur. En livort sálin glataði
einstaklingsvitund sinni við dauðann,
og rynni saman við efnishéiminn, án
skilyrða til þesss að vakna upp á ný,
sem einstaklingur, með minningar og
þrár þess liðna, höfðum við ekki
myndað okkur neina ákveðna skoðun
um.
Þegar við höfðum verið um tvö ár
við háskólann, byrjaði jeg fyrir al-
vöru að hugsa þessa spurningu, um
framhaldslíf sálarinnar, eftir að hafa
lilýtt á fyrirlestur eins frægasta pró-
fessors aldarinnar í lífeðlisfræði. Jeg
varði til þess öllum þeim tífna, sem
jeg gat, að afla mjer fræðslu um
rannsóknir er gerðar hefðu vérið á
þessu sviði. James vinur minn að-
stoðaði mig eftir bestu getu, en bó
var hann ekki líkt því eins ákafur
°í? jeg, því jeg gat bókstaflega ekki
um annað hugsað. Jafnvel hún Pat,
sem jeg var búin að vera trúlofaður
í sex mánuði þegar þessi hugmynd
gagntók mig, megnaði ekki að draga
huga minn frá þessu viðfangsefni, þó
hún gerði alt sem hún gat til þess.
Eftir að hafa lesið og hugsað um
þetta efni af nærri vitfirringslegum
fjálgleik í hálft annað ár, hafði jeg
myndað mjer skoðun, sem er í aðal-
alriðunum á þessa leið:
Alheimurin ræður yfir ákveðnu
magni af efni — sýnilegu og ósýni-
legu — sem hvorki vex nje gengur
til þurðar. En þar er sífeld breyling,
frá upplausn til nýmyndunar og
upplausnar á ný. Sdlin er efni, sem
felst i líkamanum — ekki frekar ein-
uin stað en öðrum. Með orðinu sál
á jeg þó ekki við neinn persónuleika.
Allar lifverur — frá liinni minstu
ódeilisögn til hinar æðslu lífveru
þurfa — og liafa — því ekkert er
raunverulega dautt, víst magn af
Jiessu efni til þess að geta lifað og
slarfað. Lífið, sem við sjáum á yfir-
horðinu, er ekkert annað en niður-
staðan af bindingu efnanna og þvi
samræmi, sem ódeilis agnir efnisins
starfa í hver við aðra. Maðurinn, til
dæmis, er miljónaþjóðfjelag — ef jeg
mætli komast svo að orði — af ör-
smáum lífverum, sem eru háðar hver
annari. Þú hefir tilfinningu, sjón og
alt annað vegna þess, að þessar lif-
verur hafa myndað þessa heildar
lögun og innbyrðis afstöðu.
Dauðinn er því ekkert annað en
röslum þessa samræmis. Þú deyrð
ekki raunverulega, lieldur er heild-
armiðstöðinni — meðvitund — lokið
við röskunina.
Jeg þóttist því fullviss um, að lífi
ininu, sem einstaklings í hinum mikla
alheimi, væri lokið eftir dauðann.
Jeg skýrði James vini minum, frá
niðurstöðu minni, því liann var fyr-
ir all-löngu síðan, liættur að skifta
sjer af þessum lilraunum mínum, og
meira að segja lagði ofl fast að mjer
að liætta, þvi jeg myndi eyðileggja
heilsu mína með þvi að halda áfram
eins og jeg hefði gert. Við ræddum
þetta fram og aftur dálitla stund, og
auðvitað skýrði jeg skoðanir minar
nánar fyrir honum en jeg geri hjer.
Mjer fanst hann taka eitthvað
dauflega í þetta hjá mjer — ekki eins
og hans var vani áður, ef jeg bar
undir liann nýja hugmynd eða skoð-
un.
Að 'lokum stóð hann upp, gekk til
min, ltlappaði á öxl mjer, og sagði
eitthvað á þá leið, að nú gæti jeg þó
tekið mjer livíld úr því jeg væri kom-
inn að niðurslöðu í viðfangsefni
mínu. Hvort hann ætti að ganga með
mjer áleiðis til herbergja minna, því
mjer myndi hest að sofna sem fyrst
þar sem jeg hafði haft margar vöku-
nætur undanfarið. Jeg hjelt nú ekki.
Nú fyrst byrjaði aðal starfið, en það
væri að finna lykilinn að því, livern-
ig hægt væri að gera manninn ó-
dauðlegan. Það væri svo sem auð-
vitað, hjelt jeg áfram, að lausn væri
til við þeirri gátu, og jeg væri álcveð-
inn í að gera það að æfistarfi mínu
nú þegar að leysa þessa gátu. Vinur
minn starði á mig með undrun. „Jeg
hefi þegar liugsað mjer fyrsta skref-
ið í þessa átt“, sagði jeg í hálfum
hljóðum. ,,Jeg æt',la að skapa mann“,
hvíslaði jeg og gekk fast uppað vini
mínumjþar sem liann stóð fyrir fram-
an arininn. „Skapa mann! Hvað
meinarðUjPjetur; ertu ekki með öllu
ráði“, sagði vinur minn og greip
þjetlingsfast í brjóst mjer. „Rólegur,
rólegur“, sagði jeg; „Þetta er ofur'
einfall mál. Þessi vatnskanna er
smíðuð í einhverri verksmiðju, , til
þess að lialda vatni“, sagði jeg, og
benti á glerkönnu, sem stóð á borð-
inu. „Hversvegna gelur vatnið hald-
ist í könnunni? Það er vegna þess,
að smiðurinn batt efnið til þessa eins,
]>að er þella, sem jeg ætla að gera,
þótt það sje auðvitað meiri erfið-
leikum bundið, en smíða vatnskönn-
urnar“.
Vinur minn horfði á mig með skelf-
inar svip. Jeg lijelt áfram ofur ró-
legur, og skýrði þetta fyrir honum
eins vel og mjer var framast auðið.
Þegar jeg liafði skapað manninn, ætl-
aði jeg að gcra margvíslegar tilraun-
ir við hann, til þess að komast fyrir
eðli og orsakir sjúkdóma.
II.
Jeg hafði starfað að tilraunum mín-
um, til þess áð skapa mann, i sex
mánuð hætti jeg að sækja skólann,
liætti öllu samneyti við fjelaga mína,
og sem sagt lifði eins afskiftalaus af
umheiminum og lifandi manni er
mögulegt.
Að vísu átti það svo að lieita, að
við Pat væruni ennþá trúlofuð, en
jeg hafði þó ekki sjéð hana siðast-
liðnar fjórar vikúr, og hafði engar
áhyggjur af því, í raun og veru hugs-
aði jeg ekki um annað en þetta mikla
áhugamál mitt. Jeg hafði umturnað
setustofu minni i nokkurskonar efna-
rannsóknarstofu og voru þar saman-
komin mörg liin furðulegustu tæki
og yfir höfuð alt, sem jeg gat liugstað
mjer, að yrði að notum við þetta
verk mitt. Og þarna eyddi jeg tim-
anum, daga og nætur; svaf lítið,
borðaði sama og ekkert, og fór al-
drei út fyrir hússins dyr, nema jeg
væri til neyddur, til þess að afla ein-
hvers, sem jeg áleit nauðsynlegt við
verk mitt.
Jeg hafði skapað mann. Jeg sá
hvar þokukendur, nakinn mannslík-
ami kom líðandi yfir gólfið í áttina
til min, og stáðnæmdist fyrir framan
mig þar sem jeg sat við verk mitt.
Þokukendulr segi jeg, þvi myndin
dofnaði og skýrðist á víxl, eins og
hún væri að berjast til lífs. Það
greip mig feikna æsing. Jeg starði á
vofuna, sem flakti eins og ljós í vindi
með því líkri eftirvæntingu, að ekki
verður með orðum lýst. Alt i einu
skýrðist liún, og líf sýndist fara um
liana alla. Fyrir framan mig stóð
naknn, iturvaxinn karlmaður.
Iljer verð jeg að taka þáð fram, að
þegar jeg segi Jeg lijer eftir, þá er
er það bundið við minn upprunalega
líkama. En hvað var það? Var það
mögulegt að þetta væri jeg?
Jeg sá sjálfan mig standa fyrir
framan — já hvað á jeg að segja ■—
sjálfan mig, eða þennan nýskapaða
mann. Jeg sá með augum þessa manns
og skynjaði ineð heila hans. Já, það
var greinilegt, því jeg sá vegginn að
baki mjer yfir mína eigin öxl, í gegn-
um augu þessa manns. Þáð sló niður
í huga minn eins og eldingu, að þessi
Hkamningur hefði hlotið liluta af sál
minni, sem þó ekki væri að fullu
skilin í tvent, þar sem skynjan min
væri sú sama og lians. Lesendur mín-
ir geta ímyndað sjer, hvernig mjer
hefir verið innanbrjósts eftir að liafa
uppgötvað þetta.
Maðurinn hrosti svo að skein i
fallegar, mjallhvítar tennurnar, gekk
að borðinu til mín og mælti:
„Þú liefir vakið mig ttl lífs, svo
að óskir þínar hafa ræst, hvað það
snertir. En jeg er ekki hingað kom-
inn, til þess að taka hinn minsta þáttt
í tilraunum þínum. Jeg er lijer, til
þess áð lifa lífinu í samræmi við ósk-
ir mínar og þrár. Það eru þær þrár,
sem þú lagðir lil liliðar, er þú hófst
það starf, sem hratt mjer fram úr ó-
skapnaðinum". Jeg svaraði honum,
að þær óskir væru einskisverðar, i
sanianburði við það mikla ætlunar-
verk, sem jeg hefði, að gera dauðann
úllægan af jarðríki. „Mig varðar ekk-
ert um ætlunarverk þín. Jeg tilbið líf-
ið eins og þáð birtist í dag og á
morgun, og skal ineð gleði hugsa ttil
hins eilífa svefns í dufti jarðarinnar,
eftir langt og faðurt líf.
Jeg fann það á svipstundu, að það
var ekki á mínu færi, að sveigja
skoðanir þessa manns, þvi það var
eins og einhver annarlegur kraftur
leiftraði úr hverju orði. Jeg gerði
því það eina skynsamlega, sem jeg
gat gert, eftir að hafa þvælt við hann
nokkra stund án árangurs, og þáð var
að fá honum föt til þess að hylja
með nekt sína. Okkur kom saman
um, að hann skyldi heita Jim Fowles,
og vera verzlunarerindreki frá Suð-
ur-Ameríku.
Og nú byrjuðu þeir hræðilegustu
dagar, sem jeg liefi nokkurntíma lif-
að. Jeg kynti Jim fyrir fjelögum mín-
um, sem jeg auðvitað þurfti ekki, þvi
liann þekti þá alla upp á sina tíu fing-
ur. Hann varð brátt yndi og eftirlæti
allra, því hann var hið mesta glæsi-
menni, fullur fyndni og lifsþróttar,
Sjerstaklega var hann þó dáður af
kvenþjóðinni, og var Pat, unnusta
min, ein af þeim. Og þegar mánuður
var Íiðinn frá þessu viðbúrðarríka
kvöldi, var svo máhun komið milli
Pat og hans, að þau voru saman öll-
um þeim slundum, sem þau gátu við
koinið.
Jeg skynjaði hvert orð og atlot sem
þeim fór á milli, og lá margar nætur
andvaka heima i rúmi mínu, og hlust-
aði á ástarorðin, sem þau hvísluðu
milli heitra kossanna. Jeg fann ekki
hið minsta til þessa, því allar tilfinn-
ingar minar gagnvart henni, —- og
öllu kvenfólki ■— voru ekki þess eðlis,
að þær gætu vakið afbrýðissemi lijá
mjer. Jeg einungis aumkaði sjálfan
mig fyrir að vera heitbundinn slíkri
konu, og liana fyrir tvöfeldni sína.
En samt sem áður voru þetta
liræðilegir dagar fyrir mig. Jeg lifði
tvöföldu lífi, því að jeg skynjáði all-
ar hugsanir Jims, eins og fyr segir,
nema jeg beindi liuganum sterkt að
einhverju vissu efni, sem jeg átti þó
ekki svo gott með, þvi að liann virt-
ist hafa geysimikið vald yfir liugsun-
um mínum. Jeg fann, að jeg var glat-
aður maður, ef þessu hjeldi áfram.
Jeg varð að fá einhvern enda á þetta.
Og svo var það eina nótt, eftir að
liafa hugsað um þetta aflur á bak og
áfram, að jeg sofnaði með þann á-
setning að myrða Jim. Þáð var sú
eina leið, sem jeg sá.
Um morguninn, þegar jeg vaknaði,
sat Jim á stól fyrir framan rúmið
mitt, reykjandi cigarettu. Hann brosti
til mín, bauð góðan dag og sagði of-
ur rólega: „Svo þú ert að hugsa um
að myrða mig. Auðvitað vissi hann
það. Dæmalaus asni gat jeg verið, að
liugsa ekki út í það fyr“.
„Jeg er nú samt að liugsa um að
verða á undan þjer, því þetta tvö-
falda líf er óþolandi“, sagði hann,
dró skammbyssu upp úr vasa sínum
og skaut kúlu gegn um höfuðið á
mjer.
Og nú, lesari góður, verð jeg að
taka það fram, að þegar jeg segi Jeg
lijer effir, þá meina jeg Jim Fowles,
því að liann varð við dauða minn
ekkert annað en Pjetur Ásgeirsson
eins og hann var áður en Jim varð
til, einungsis í nýjum likama.
Þáð var úrskurðað af tilheyrandi
yfirvöldum, að Pjetur Ásgeirsson
hefði framið sjálfsmorð, því hann
fanst dauður í rúmi sínu með skamm-
byssu í hendinni.
En nú gerðist það einkennilega.
Jeg logaði af afbrýði yfir öllum þeim
atlotum og loforðum, sem Pat hafði
gefið mjer áður en jeg myrti Pjetur
unnusta hénnar. Áður átti jeg ekkerl
annað en viltar taumlausar óskir.
Nú kvaldist jeg öllum þeim kvölum,
sem Pjetur myndi hafa kvalist, þeg-
ar hann hlustaði á eiða okkar og at-
lot, ef alt hefði verið með feldu,
Voðalegri hugsun laust niður i sál
mína. Jeg fór þangað sem hún átti
heima og gerði boð fyrir liana. Hún
kom til mín glöð og hlæjandi að
vanda, flaug upp um hálsinn á mjer,
og var ekki að sjá, að liinn skyndi-
legi dauði unnusta hennar liefði liaft
liin minstu áhrif á liana. Það var eins
og tekið væri mn hjarta mitt. En jeg
stilti mig samt.
„Jeg kom hingað vina mín til þess
að spyrja þig að hvort þú vildir gift-
ast mjer að viku liðinni", sagði jeg og
reyndi að hafa vald á rödd minni.
Það var auðsótt mál, og skyldum við
með það.
Vígsludagurinn rann upp. Pat hafði
aldrei verið eins falleg eins og í dag
fanst mjer; en áfram skal, liugsaði
jeg með mjer; hún er djöfull. Vígslan
gekk eins og í sögu. Við sórum hvort
öðru ástir og trygð fyrir altari
drottins, og fóruin að því loknu heim.
Dagurinn leið og kvöldið kom. Við
vorum i svefnherbergi okkar. Jeg tók
hana i fang mjer, vafði hana örnium
og kysti liana marga brennandi kossa,
sem hún endurgalt með sínum venju-
lega hita. Jeg livíslaði i eyra hennar:
„Ertu ekki fengin að Pjetur skuli
vera dauður“. Jeg beið i voðalegri
eftirvæntingu eftir svarinu.
Hún hjúfrað sig að barmi minum
með allri þeirri blíðu, sem lnin átti,
og hvíslaði: „Jú“.
„Djöfull!“ hrópaði jeg, og skamm-
byssuskot rauf kyrðina.
Jeg vaknaði við það, að jeg grenj-
aði upp yfir mig. Jeg liafði sofnað úl
frá tilraunum mínum kvöldið áður,
og sofið fram á bjartan dag. Pat stóð
í dyrunum og bauð góðan dag. Það
var víst ekki fallegt augnaráð, sem
jeg sendi henni..
^OðÍDIl* er bestl teikniblýanturlnn