Fálkinn - 22.04.1933, Blaðsíða 7

FÁLKINN
7
fjekk Hindenburg hreinan
meirihluta, 19.358.642 atkv.
enda þótt Hitler bætti við sig
atkvæðum. En við prússnesku
landþingiskosningarnar hálfum
mánuði seinna vann Hitler
stórsigur. Hann liafði aðeins
hafl 7 menn i þinginu fyrir
kosningar en 162 eftir. Var
]>etta /þó ekki breinn meiri-
liluti
í lok maí sagði svo Brúning
kanslari af sjer, rjett áður en
ráðstefnan í Lausanne átti að
r*.
hefjast*, og þjóðernissinninn
von Papen var skipáður kansl-
ari. Má segjamð i reyndinni
liafi lýðræði ekki verið siðan í
Þýskaitindi. Forsetinn íeysti
npp þingið 2. júní án þess að
það væri kallað saman og rjeðn
þeir nú öjlu Hindenhurg, von
Papen og Sehleicher hervarn-
arráðherra, mesti járnkarl
þjóðernissinna. Fyrsta verk
st jórnarinnar var að leggja
nýja skatta á þjóðina og lækka
styrkin'n til atvinnuláusra. Og
15. júní feldi Ilindenburg úr
gildi hann það, er hann liafði
sett nazistaherinn í tveimur
mánúðum áður.
Laiisannefunduririn liófst 16.
júni og var liinn frægi samn-
ingur, sem í raun og' veru lækn-
aði hernaðarskaðabætur Þjóð-
verja ofan í smáræði, undir-
skrifaður af stórveldunum 9
júlí. Unnu friðarvinir i I’ýska-
landi nýjan stórsigur í því máli.
En meðan á fundinum stóð
var alt í uppnámi í landinu,
h'nrl von Sclileicher fyrv. kanslari.
hardagar á götum úti milli
stjórnmálaandstæðinga inn-
bvrðis eða milli æsingamanna
og lögregluliðsins. Hófst nú
undirbúningur undir kosning-
arnar, sem áttu að fara fram
31. júlí. Vegna óeirðanna, sem
orðið höfðu voru öll fundahöld
úti hönnuð og eigi hléypt inn
á fundi öðrum en þeim, sem
höfðu aðgöngumða. 20. júlí
var Berlín lýst i umsátursá-
standi og herlög látin ganga í
gildi. Og von Papen gerðisl um
sama leyti einvaldur í Prúss-
landi og sett stjórnina af, með
úrskurði forsetans, og var
henni gefið að sök, að hún
hefði látið kommúnista vaða
uppi í landinu. Ljetu Þjóðverj-
ar jafnan ófriðlega í utanríkis-
málum. hótuðu að rifa sundur
Versalasamningaiian og' á af-
vopnunarfundinum í Genf neit-
•'öi fulltrúi þeirra öllu sam-
komulagi.
Við kosningarnar 31. júlí
vann Hitler stórsigur. Fjekk
230 þingsæti, eða rúmlega
helmingi eii 1930 og var flokk-
ur hans nú orðinn stærstur
allra í þinginu. Sosialistar
fengu 133, kommúnistar 89,
miðflokkurinn 75 og þjóðernis-
flokkurinn 37. Þingsætin voru
alls 607, svo að enn höf'ðu naz-
istar og þjóðernissinnar ekki
meirihluta í þinginu. Hafði
Hitler fengið 13.Í miljón at-
kvæði eða álíka og við síðari
forsetakos'ningarnar i fyrravor.
En þó voru kosningarar þeim
vonbrigði, því að þeir höfðu
talað digurharkalega um, að
þeir fengi hreinán meiri hluta.
Flokkur Papens gekk saman, en
þó hjelt hann áfram stjórninni.
Mögnuðust óeirðirnar þá enn,
svo að Hindenhurg gaf út lög
um dauðarefsing við ýmsum
stjórnmálaócíirðum, en þau
dugðu lítið.
Um mi'ðjan ágúst fór Hitler
á fund von Papens og kraf'ðist
þess, a'ð harin viki úr emhætti
og' fengi sjer kanslaravöldin,
auk þess sem ýmsir af fvlgis-
mönnum hans skvldi fá áríð-
andi ráðherrastöðu. Papen hau'ð
honum að verða varakanslari
og forsætisráðherra í Prúss-
landi, en Ilitler hafnaði þvi og
kvað kosningar sýna, að þjóð-
in vildi hafa hann fvrir kansl-
ara og minna ekki. Fór Hitler
þá til Hindenhurgs sama erindis,
en hann spurði hvort Hitler
fengist til að mynda samsteypu-
stjórn með von Papen, en því
svaraði Hitler, að þá vrði hann
að fá mest völdin sjálfur. Ilind-
enburg tilkvnti þá Hitler, að ef
hann reyndi að ná völdum með
ofheldi, mun'di hann senda rikis-
herinn móti nazistum. Þannig
liafði Hitler lent tvisvar saman
við Hindenburg á fáum m'ánuð-
um, fyrst við forsetakosningarn-
ar og siðan út af kanslaraem-
hættinu :—■ 'og beðið lægra hlut
i bæði skiftin.
Hinn 30. ágúst var þingið
loks kvatt saman og var Gör-
ing, hægri hönd Hitlers, kosinn
forseti. Von Papen hafði umboð
Hindenburgs til þess að rjúfa
þingið strax ef þörf gerðist, en
þá náðist samkomulag milli
nazista og miðflokksins um að
koma sjer lijá þingrofi i bráð.
En þingið var alveg óstarfshæft.
í byrjun september bar stjórnin
fram kröfur um, að Þjóðverj-
um levfðist óhindraður vigbún-
a'ður til jafns við aðrar þjóðir
og um sama leyti hjeldu „Stál-
hjálmafjelögin" 150.000 manna
hersýningu í Berlin og hyltu Vil-
hjálm keisarason og bræður
lians. \Tar þetta stærsta hersýn-
ing, sem sjest hafði í Berlín sið-
an 1913, og átti að sýna að von
Papen væri hvergi hræddur við
her Hitlers nje við það að sýna
lmg sinn til endurreisnar keis-
aradæmisins.
Xæst kom svo þingið saman
12. september. Lá þar lyrir van-
traustsyfirlýsing á von Papen.
En hann liafði þiíigrofsskjal frá
Hindenburg upp á vasann. fen
áður en lokið væri lestri þess
höfðu andstæðingarnir komi'ð á
alkvæðagreiðslu um mál, sem
fól í sjer vantraust og var það
samþykt með 512 atkvæðum
gégn 32, Þannig lauk þessu
þingi, sem kosið var 31. júli.
Það hafði aðeins haldið tvo
fundi, 30. ág. og 12. septemher.
Enn var efnt til nýrra kosn-
inga og fóru þær fram 6. nóv-
ember. Svo er að sjá sem Hitler
liafi tapað fylgi vegna ósigranna
fyrir Hindenburg, því að nú
fjekk flokkur lians ekki nema
196 þingsæti (í stað 230), sósíal-
istar mistu 12 þingsæti en kom-
múnistar unnu 11 og þjóðernis-
sinnar 14. En 17. nóv. bað von
Paþen um lausn. Sneri Hinden-
hurg sjer þá, í fyrsta skifti, lil
Hitlers og bað hann um að
rannsaka hvort hann gæti
mvndað stjórn á þingræðisleg-
um grundvelli og varð hann að
gefast upp við það og tilkvnti
það forsetanum 24. nóv. Hinn
3. desember skipar Hindenburg
svo v. Schleicher hershöfðingja
sem kanslara, en Schleicher var
alment talinn harðvítugastur
þjóðernissinna og líklegastur til
þess að geta kúgað andstæðing-
ana með vopnum. Báðuneytið
var að öðru leyti óbreytt, nema
að nýr innanríkisráðherra var
skipaður.
Ofan á þennan ósigur Hitlers
bjuggust vist margir við, að
Schleicher mundi verða langlíf-
ur i sessi og' að sókn nazista
væri hiluð í bráð. En þetta fór
á annan veg. Stjórnarstörfin
urðu honum ofurefli, eins og í
haginn var búið, og loks kom
að því, að Hindenburg varð að
veita honum lausn og gera það,
sem hánn hafði neitað Ilitler
um að gera í haust; að láta
hann mvnda samstevpuráðu-
neyti með þjóðernissinnum.
Jafnframt var efnt til nýrra
kosninga 5. mars. í næsta blaði
verður sagt frá þeim, og þvi
sem skeð hefir síðan.
„Xendeck" höll Hindenburgs forseto, þar sem Hitler og von Papeh
ræddu vió' forsetann nm kröfur Ilitlers um ad verða kanslari. Til
vinstri sjest Hindenbnrg en tit hivgri von Papen,