Fálkinn - 26.09.1936, Blaðsíða 6

6
F Á L K I N N
P. Lykke-Seest:
Happdrættissaga.
Við sátuni saman lijerna um kvöld-
ið og vorum að borða krabba, Lind
heildsali og jeg. Lind lieildsali er
verulegur krabbavinur. Hann kann
þessi frumlegu þrjú handbrögð, sem
þarf til þess að losa skelina af, og
liann segir ekkert annað meðan á
atliöfninni stendur en þetta eina
.orð: skál! í st'uttu hljeunum milli at-
laganna að varnarlausum skeldýrun-
um. Svo að það er eiginlega engin
ánægja fyrir viðvaning að et krabba
með hortuiri.
En þegar við loksins höfðum tæmt
fatið (þrjár tylftir af stólpakröbb-
um), hallaði Lind heildsali sér mak-
indalega aftur á bak í sófanum og
brosti ánægjulega, kumraði værðar-
lega og leit yfir veitingasalinn með
fyrirgefandi og náðarsamlegu augna-
ráði.
— Þú ert enginn krabbavinur,
sagði hann.
— Nei, samsinti jeg.
— Og þú verður það heldur aldrei,
sagði hann í meðaumkunartón.
— Nei, jeg hefi enga trú á því,
sagði jeg.
— Þú hefðir heldur átt að fá þjer
kjúkling, sagði hann.
— Já, það hefði jeg lieldur kosið,
sagði jeg.
Og svo fengum við kjúklingasteik.
Og meðan við vorum að nasla liana,
þá fjekk jeg eina af sögunum lians.
Lind heildsali á heilt forðabúr af
sögunr, munnlegum sögum, í vina-
hóp, hann hefir reynt að skrásetja
þær, en það hefir aldrei farið vel,
þá hafa sögurna á einhvern undar-
samlegan hátt hjaðnað og orðið að
verra en engu. Hann hefir líka reynt
að taia þær í grannnófón, en árang-
urinn orðið sá sami. Það er aðeins
þegar hann situr með kunningjunimi,
að sögurnar fá þann eiginlega per-
sónlega blæ, sem gefur þeim gildi og
gerir þær skemtilegar — sambland
af lygi og skreyti.
— Tókstu eftir þessum hrokkin-
baus, sem gekk hjerna framhjá og
beilsaði? spurði hann.
— Fyrir hálftíma eða svo, er það
hann' sém þú átt við?
— Já, fyrir nokkurri stundu. Jeg
mátti ekki vera að því að tala ein-
mitt þá, en nú iskai jeg segja þjer
sogu. Jæja, hrokkinhausinn sem
gekk hjerna framhjá og heilsaði ....
liann skuldaði mjer peninga, nálægt
átján hundruð krónur, fyrir ýmsar
vörur. Skuldin var ekki fyrnd, en
jeg hafði samt skrifað hana á taps-
Iistann ásamt ýmsum öðrum úti-
standandi skuldum, þvi að það var
ekkert af manninum að hafa. Hann
rak svolitla ávaxtabúð og átti ekki
einu sinni svo mikið til, að það væri
hægt að gera hann gjaldþrota.
En hjerna í veur, rjett eftir jólin,
fjekk jeg, mjer til stórrar undrunar
brjef frá honum, með tilmælum um
að koma í verslunina til hans á
ákveðinni stundu, útaf skuldinni.
Hann ætlaði að bera undir mig til-
lögii.
Jeg fór þangað fremur af forvitni
en að jeg gerði mjer von um að fá
peningana og þegar jeg kom í ávaxta-
búðina skömmu seinna voru þar sam-
an komnir átta—tiu aðrir kröfuhafar,
þar á meðal Gyðingurinn Silberstein,
sem rekur verslun með appelsínur
fyrir trúbræður sína í Palestínu,
maður sem ekki er hægðarleikur að
snúa á. Hann var reiður og augu lians
skutu neistum bak við gleraugun.
Um leið og jeg kom inn heyrði jeg
rödd hans og högg i diskinn: Nei,
jeg tek það ekki i mál. Jeg vii hafa
mina peninga. Jeg vil fá hvern eyri!
Þeir höfðu beðið eftir mjer, jeg
var síðasti kröfuhafinn og nú lagði
Hrokkinhaus til að setja fundinn.
Hann ætlaði að draga niður glugga-
tjöldin og læsa hurðinni, en Silber-
stein barðist gegn því með oddi og
ecg. Hann var auðsjáanlega hræddur
um, að það ætti að veiða liann i ein-
liverja gildru.
Þá brosti Hrokkinhaus og lagði til
að við kæmum inn í geymsluna. Það
mundi vekja athygli, ef svona marg-
ir menn sæust í búðinni samtímis.
Við gengum allir fylktu liði inn i
geymsluna, sem reyndist að vera
eldliús inn af búðinni, fult af tóm-
um kössum og öðru rusli, og þar
settumst við á kassana og biðum
þess, sem Hrokkinhaus hefði fram
að bera. Silberstein stóð einn frammi
við dyr og virtist hræddur um að
eitthvað hræðilegt væri i aðsigi. Aug-
un bans virtu i snatri verðleysi þess
sem þarna fyrirfanst og komu
drættir kringum munninn, líkt og á
úrillum hesti, sein ætlar að fara að
bita stallbróður sinn.
— Kallið þjer þetta vöru-upplag?
spurði liann hæðnislega og urraði.
— Já, svaraði Hrokkinhaus og
brosti, ■— þetta er vöru-upplagið hjá
mjer, eins og stendur, núna eftir
jóla-annirnar.
— Jæja, komið þjer nú með er-
indið, sagði Silberstein óþolinmóður,
— við skulum ljúka þessu af, jeg
má ekki eyða tíma í þetta.
— Herrar mínir, hóf Hrokkinhaus
máls, — jeg skulda ykkur, sem hjer
eruð saman komnir niu þúsund þrju
hundruð og áttatíu krónur, fjörutíu
og fimm aura, annað er jeg ekki
skuldugur. Og lijerna — hann tók á
jakkavasanum sínum — hefi jeg rjett-
ar þúsund krónur, sem jeg hefi eftir
jólaverslunina. Viljið þið ganga að
því, að skifta þessum þúsund krón-
um á milli ykkar, að rjettri tiltölu
og gefa svo eftir skuldina að öðru
leyti? Jeg óska að fá svar við þess-
ari spurningu nú þegar, þvi ef svarið
verður neitandi, ætla jeg að halda
peningunum sjálfur og fá mjer at-
vinnu sem sölumaður, — jeg liefi til •
boð um stöðuna.
— Ha—ha—lia! Hláturinn ískraði
í Silberstein. — Mikil er ósvífnin.
En jeg læt ekki vaða ofan i mig, jeg
heimta mínar þrjú þúsund og fjögur
hundruð krónur og ekki eyri minna.
Þá gef jeg yður vextina og vaxta-
vextina.
— Jæja, sagði Hrokkinliaus og leil
á okkur hina, — þá verð jeg að
bætta við það og taka stöðuna.
— Jeg hjelt ekki að þjer væruð
þorpari, fnæsti Silberstein.
Við hinir höfðum ekki sagt eití
einasta orð, en nú var það að epla-
sali einn ræksti sig og sagði: — Tíu
krónur eru meira en ekki neitt. (:g
að því er mjer skilst, er ekkert hjerna
sem hægt er að taka lögtaki.
— Við förum til lögreglunnar!
sagði Silberstein. — Þetta eru bein
fjársvik og prettir. Þarna stendur
maðurinn, og i vasanum er hann
með þúsund krónur, sem við eigu*T\
Þetta er þjófnaður. Hreinn og beinn
þjófnaður!
En eplasalanum fanst lítið betra
en ekki neitt. Og einn liinna gerði
þá tillögu, að við skyldum greiða at-
kvæði um tilboðið og beygja okk".-
fyrir meirihlutanum. Loksins varð
Silberstein að láta undan og við
greidditm atkvæði. Tilboðið var sam-
þykt og einn af gestunum tók að sjer
að reikna bve mikið liver og einn
ætti að fá. En Hrokkinhaus hafði
þegar gert þetta og dró upp lista; út-
lilutunin varð eitthvað kringum tíu
af hundraði af kröfunum. Jeg liefi
orðið ver úti en þetta við skifti
þrotabúa.
En svo kom dálítið, eins og þruma
úr heiðskiru lofti.
Hrokkinhaus kvaddi sjer hljóðs:
— Því miður hafði liann ekki peu-
ingana í bankaseðlum, heldur seðla.
sem kanske væru miklu betri. Hann
liafði sem sje keypt tvö hundruð
seðla í Happdrættinu fyrir þessai
þúsund krónur. Svo að við yrðum
að skifta happdrættisseðlunum á
milli okkar, á þann liátt sem okkur
kæmi saman um, eða þá að ger i
spilafjelag úr þeim.
Við gátum ekki annað en hlegið
— allir nema Silberstein, sein fjekk
æðiskast.
— Glæpamaður og fábjáni! hrópaði
hann. — Fleygja góðum og gildum
þúsund krónum í happdrættisseðla.
Mjer dettur ekki í hug, að láta fleka
mig út í fjárhættuspil, jeg spila al-
drei upp á peninga, jeg vil fá minn
hluta í beinhörðum peningum! Hann
baðaði út höndunum og hoppaði
upp af vonsku. Sagðist mundu far.i
beint til lögreglunnar og kæra mann-
inn fyrir ólöglega meðferð á stolnu
fje, og viðhafði ægilegan munnsöfnuó.
Til þess að einhver botn kæmist i
þetta bauðst jeg til að taka á mig
áhættuna af happdrættisseðlimum og
borgaði þúsund krónur út í hÖnd.
Þessu var tekið með fögnuði, jeg
fjekk happdrættisseðlana og upphæ -
inni sem jeg greiddi, var skift milli
okkar, eftir því sem kröfuhæðin sagði
til. Og síðan undirskrifuðum við a.I-
ir skjal, sem Hrokkinhaus hafði til-
búið, að við kvittuðum fyrir aliri
skuldinni með hinni mótteknu
greiðslu.
Og þar með var þetta mál úr sög-
unni. Jeg liafði fengið 10% af verð-
lausri kröfu og átti tvö liundruð
hálfseðla i happdrættinu. Jeg var
með öðrum orðum orðinn spilari i
stórum stil.
Hrokkinhaus hafði gert ágælis
verslun. Og nú byrjaði hann sem
skuldlaus maður nýja verslun við
umferðarmikla götu og keypti sjer
straumlínubíl af nýjustu gerð og ók
með stúlku við hliðina á sjer á
sunnudögum; jeg mæti honum ofi
og hann lieilsar mjer ennþá, með
glettni í augnakróknum, eins og við
værum fjelagsmenn um fyrirtækið.
Hann er óneitanlega sjeður náungi,
sem eflaust kemst ofarlega í mann-
fjelagsstiganum með tímanum. Yfir-
leitt — hrokkinliærðir menn — það
má vara sig á þeim. Jæja, en sagan
er ekki búin.
Tveim til þreni dögum siöar, rjett
áður en drátturinn átti að fara fram
i Happdrættinu fjekk jeg heimsókn.
Það var hvorki minna nje mjórra en
Silberstein, sem jeg hafði aldrei haft
nein skifti við áður, hvorki í kaup-
sýslu eða einkalífinu. Hann kom inn
buktandi og brosandi og var einstak-
lega alúðlegur. Honum bafði dottið í
bug, að það væri rjettast, að har.n
tæki að sjer happadrættismiðana, nr
því að liann hefði verið stærsti kröfu
bafinn á Hrokkinliaus?
—Æ, nei, verið þjer ekki að gera
yður rellu út af því, sagði jeg. --
Þetta er afgert mál, og ekki nema
um smáræði að gera.
Hann vildi gjarnan taka við liapp-
drættismiðunum samt. Hann liafði
komist að þeirri niðurstöðu, að hon-
um stæði það næst. Hvort jeg vildi
afhenda honuni seðlana, fyrir þessar
þúsund krónur, sem jeg liefði greitt
fyrir þá?
— Nei, sagði jeg, — mig langar
ekkert til þess, jeg hefi gengist undir
áhættuna, og svo ætla jeg að sjá
hvernig fer.
En Silberstein gafst ekki upp. Hann
sagðist gjarnan vilja borga dálítið
meira.
— Blessaðir verið þjer, sagði jeg.
— Þjer sögðust aldrei spila í liapp-
drætti. Ef jeg man rjett þá skjmm-
uðuð þjer manngarminn og kölltiðuð
bann fábjána. Hvernig á jeg að finna
samræmið í þessu — eruð þjer alt í
einu fariiin að hafa gamatt af áliætt-
unni?
— Nei, nei! Ilann baðaði liönd-
unum, eins og hann reyndi að verj i
sig. — Jeg er enginn spilari, jeg
spila aldrei, aldrei. Þetta hjerna væri
alveg sjerstaks eðlis, en hann gæti
ekki skýrt mjer frá því; hinsvegar
vildi hann fúslega greiða mjer tvö
þúsund krónur fyrir seðlana.- — Það
hlyti þó að þykja vel boðið.
— Já, sagði jeg. — Það er mjög
vel boðið. Og betri er smár fenginn
en stór enginn. En .... jeg hafði nú
lceypt þessa seðla og mig langaði til
að sjá, hver árangurinn yrði. Ef hann
langaði til að spila i happdrættinu
gæti hann keypt sjer tvö hundruð
hálfseðla sjálfur.
Hann virtist vera í öngum sínum
og starði beint fram undari sjer.
Loksins stóð hánrt upp. Jæja, úr því
að jeg væri ófáanlegur til þess að
taka boðinu, þá væri ekkert við þvi
að gera. En — hann mundi vilja
borga þrjú þúslind fyrir miðana.
Jeg áttaði mig sannast að segja
ekkert á ]iessu í bili og botnaði ekki
i neinu. Vissi maðurinn eittlivað um
hvernig happdrættinu mundi ljúka,
eða .... liafði hann komist að ein-
liverju leyndarmáli. Nei, þegar jeg
liugsaði betur um þetta þá varð jeg
að viðurkenna, að alt slíkt væri ger-
samlega ó'hugsandi, ekki síst af því
að jeg vissi, að Silberstein hafði
ekki hugmynd um númerin á þess-
um seðlum, sem jeg hafði fengið.
Þetta lilaut að vera einhver mein-
loka hjá honum. Og til þess að losna
við gyðinginn sagði jeg honum, stutt
og ákveðið, að jeg seldi ekki miðána
fyrir minna en fiirim þúsund krónur,
i reiðu fje. Það dró á eftir sjer að
bann fjekk veits-dans í andlitið og
flýtti sjer til dyra, emjandi og stynj-
andi. Jeg hjelt blátt áfram að mað-
urinn væri orðinn vitlaus. En eftir
stundarfjórðung kom hann aftur og
sagðist vera fús til að ganga að boð-
inu — borga fimm þúsund krónur
fyrir happdrættisseðlana.
Eiginlega datt mjer lielst í hug að
reka hann út, því að mig langaði nú
orðið til þess, að láta skeika að
sköpuðu og lofa Iukkunni að ráða,
— atferli Silbersteins hafði gert mig
forvitinn. Því að gyðingurinn Silber-
stein var ekki sá maður, sem fleygði
fimm þúsund krónum á glæinn eða í
óvissa spákaupmensku. Hann vildi
ekki hætta fiinm þúsund aurum og
því síður fimm þúsund krónurn. En
jeg hafði gert honum tilboð. eða
sagt til um mitt lágmarksverð, og
mjer fanst jeg ekki geta gengið á
bak orða minria.
—■ Jæja, sagði jeg, — við skulum
þá gera þetta, En þá verðið þjer að
segja mjer, hversvegna þjer eruð
svona iðinn við kolann og fórnið
svona miklu, til þess að ná í bapp-
drættismiðana.
Og það sagði hann mjer líka, undir
eins og við vorum búnir að gera út
um verslunina, og hann liafði stung-
ið öllum miðunum í vasann.
— Einn af þessum miðum, sagði
hann brosandi, — verður dreginn út
með tíu þúsund króna vinningi, ])
e. a. s. fimm þúsund á hálfan miða.
Og þá hefi jeg eitt liundrað niutíu og
níu miða ókeypis.
—■ En hvernig í ósköpunum getið
þjer verið svona vissir um það?
— Það skal jeg segja yður. Kon-
una mína liefir dreymt um; það, og
það bregst aldrei, sem hana dreymir
fyrir.
Framh. á bls. 8,