Fálkinn - 23.06.1939, Blaðsíða 6

6
F Á L K I N N
SJÓÐÞURÐ.
Smásaga eftir Jóhannes Jakobsen. . . .
Axel Holmvik, í hinu kunna kaup-
sýslufyrirtæki Bergre og Hoimvik
h/f, braut morgunblaðið vandlega
saman og lagði það frá sjer á skrif-
borðsbrúnina, þegar sameigandi hans
kom inn á skrifstofuna. Kristian
Bergre var hár og Iremur grann-
vaixnn. Andlitið svipmikið með sterk-
um dráttum og nefið ekki stórt en
beint. Hann var sköllóttur, svo að
ekki sá í liár, nema aftan við gagn-
augun og neðst í hnakkanum. Á að
giska um fimtugt. Bergre var ó-
kvæntur og bjó einn í stórum einka-
bústað fyrir utan borgina. Hann var
hinn eiginlegi framkvæmdastjóvi
firmans, en ijet Holmvik fjelaga sinn,
sem var mikils metinn starfsmaður
firmans, annast daglegar fram-
kvæmdir. Holmvik varð talsvert hisSa
á, að sjá Bergre þarna á þessum
tíma dags. Og honum varð ekki um
sel er hann sá, að Bergre var o-
venjulega alvarlegur á svipinn og leit
hvast á hann, um Ieið og hann sett-
ist andspænis honum við skrifborðið.
Hann skyldi þó aldrei .... Nci,
það náði ekki nokkurri átt, að láta
sjer detta þaff i hug. Enginn lifandi
sál hafði hugmynd um, að Holmvik
hafði tekið sjer bráðabirgðalán úr
sjóði fyrirtækisins. Það voru nokkur
þúsund krónur, sem hann ætlaði sjer
að endurgreiða smám saman.
Holmvik þurfti mikið til að lifa af,
og ekki hafði það minkað, er hann
l'yrir sjö árum kvæntist fallegustu
stúlkunni i bænum, Gettu, dóttur
Haraldsens konsúls. Getta var ljóm-
andi. Heillandi og laðandi og ljóm-
andi skapfjörug. Og það var eftir að
kröfur Gettu til þæginda lífsins fóru
að yfirstíga ónógar tekjur Holmviks,
að liann neyddist við og við til þess,
að gripa til sjóðsins — smálán, sem
aldrei voru borguð aftur og urðu
þessvegna með tímanum að stórri
fúlgu.
Bergre ræskti sig.
„Já kunningi, þú horfir svo á-
hyggjufullur á mig“, sagði hann.
„Jeg sje að þú munir skilja, hvers-
vegna jeg er hingað kominn. Jeg
verð að játa, að mjer varð bylt við,
þegar jeg fór heim með sumar bæk-
urnar í gærkvöldi og sá, að það vant-
aði í sjóðinn. Að því er jeg gat best
sjeð eru það tólf til fjórtán þúsund
krónur, sem um er að ræða.“
Holmvik fjekk krampadrætti. Hjart-
að hamaðist í brjóstinu á honum.
Svo að Bergre hafði þá komist að
þessu!
„Þú þarft ekki að segja meira,
Bergre,“ sagði hann hás. „Jeg sje
að þú veist alt.“
Hann strauk þreytulega um liárið
á sjer og þurkaði af sjer nokkra
roitadropa, sem höfðu komið fram
á enninu. Og svo kendi hann velgju
og ógleði. Svona átti þá æfiferli hans
að Ijúka, sem heiðarlegs og virts
borgara í bænum. Hann laut fram og
gróf andlitið í höndum sjer. Bergre
stóð upp og lagði hendina á öxlina
á honum.
„Mjer þykir þetta ákaflega leiðin-
legt, Holmvik,“ sagði hann, „en
það er skylda mín gagnvart firmanu,
að sjá um að sjóðþurðin verði
greidd.“ Hann rendi augunum á
dagatalið á þilinu.
„í dag er tuttugasti og þriðji,“
sagði hann. „Eftir tvo daga koma
endurskoðendurnir. Jeg get þess-
vegna ekki gefið þjer lengri frest,
þó jeg væri allur af vilja gerður.
Þú verður að útvega þjer þessa upp-
hæð innan tveggja daga. Hjá því
verður ekki komist. Og á meðan, þá
fá ekki aðrir en þú og jeg að vita
um þetta mál. Þú verður að gera það
sem þú getur. Jeg get því miður
ekki hjálpað þjer — jeg vona að
þú skiljir það.“
Holmvik stóð hægt upp, með mestu
erfiðismunum.
„Þakka þjer fyrir,“ sagði hann
slutt. Hann rjetti fram hendina.
Bergre ljet sem hann sæi það ekki.
„Nú fer jeg,“ sagði hann. „Ef þú
þarft eitthvað að tala við mig í dag,
skaltu hringja. Við tölum saman á
inorgun.“
Þegar hurðin lokaðist á eftir hon-
um, gekk Holmvik út að glugganum
og horfði út á götuna, á umferðina
og götulífið. í hvert skifti sem stóru
almenningsvagnarnir fóru hjá, fann
hann að gólfið nötraði undir fótun-
um á honum. Og taugarnir i honum
nötruðu alveg eins, þessa stundina.
Ilann varð að stilla sig, að hníga
ekki út af.
Hann tók whisky og sódavatn úr
Iitlum skáp á þilinu og helti í glas
og svolgraði úr því. Höndin skalf
svo mikið, að hann skvetti úr glas-
inu á borðið. Hann varð að reyna
að liájrka af sjer.
En tilhugsunin um sjóðþurðina
gagntók hann á nýjan leik, ennþá
ákafar en áður, þyrmdi yfir hann
og dró úr lionum allan mátt. Holm-
vik vissi svo mæta vel sjálfur, að
hann gæti ekki útvegað þessar tólf
þúsund krónur innan tveggja daga
— það var óhugsandi.
Hann sá í huga sjer, hvernig mál-
inu mundi vinda fram. Það mundi
berast út um bæinn, að hann —
mikilsvirtur og vel metinn kaupmað-
urinn og fyrverandi bæjarfulltrúi,
Axel Holmvik, hefði stolið úr eigin
hendi — svo kæniu nærgöngular
blaðagreinar og kveljandi i-jettar-
höld. Auðvitað mundi Getta heimta
skdnað. Getta, já, sem hann hafði
gert alt fyrir — líka það að grípa til
sjóðsins. Hún mundi vafalaust verða
fyrst allra til þess að snúa við hon-
um bakinu. Hann vænti einskis stuðn-
ings af henni.
Hann vatt sjer við þegar barið var
á dyrnar. Það var sendillinn sem
kom inn með nokkur brjef, er hann
hafði sótt í pósthólfið.
„Gerið þjer svo vel!“ Drengur-
inn lagði brjefin gætilega á borðið.
„Þökk fyrir. Það er víst ekki
fieira að gera í dag,“ sagði Holm-
vik utan við sig og góndi út í blá-
inn. „Þú mátt fara.“
„Þakka yður fyrir!“ Drengurinn
hneigði sig og fór út.
Holmvik var alveg óhræddur við
endurskoðendurna. Gömlu karlarnir
Iveir, sem voru vanir að líta yfir
fcækurnar höfðu aldrei rekið sig á
neinar villur i reikningunum áð-
ur, svo að það var ósennilegt, að
þeii mundu gera það fremur nú.
Nei, hann var hræddari við Berg-
re, nú mundi hann ekki þora að
trevsta honum framar, eins og liann
hafði gert hingað til. Bergre hafði
fengið höggstað á honum og þurfti
ckki annað en reiða öxina. Hann
hafði upp fyrir sjer orðin, sem hann
hafði sagt:
„Jeg get því miður ekki hjálpað
þjer. Vona að þú skiljir það!“
Já — hann skildi það.
Bergre var eini maðurinn, sem
vissi um þetta. Bara að það gæti nú
eitthvað komið fyrir hann ■— slys
eða þvíumlíkt! Nei — var hann
brjálaður, að hugsa svona?
Holmvik lieyrði bifreið staðnæm-
ast á götunni, rjett fyrir utan glugg-
ann. Hann gekk út að glugganum
og leit út. Fölur eins og nár og
skjálfandi frá hvirfli til ilja, stóð
hann jiarna og horfði á manninn.
Það var lögregluþjónn, sem snar-
aðist út úr bifreiðinni, sagði eitt-
hvað við bifreiðarstjórann og
þrammaði svo yfir gangstjettina, að
dyrunum.
Svo að lögreglan var komin íd
að sækja hann! Bergre hafði þá
þrátt fyrir alt kært hann fyrir lög-
reglunni. En — þeir skyldu ekki
taka hann lifandi. Ekki lifandi —-
ekki lifandi! Orðin hljómuðu hvað
eftir annað í huga hans.
Hann skjögraði að skrifborðinú'*
og settist. Þreifaði í jakkavasa sin-
um og tók upp lítinn lykil. Með
rökum höndum lauk hann upp
skúffu, sem altaf var læst og tók
upp skammbyssu. Hún var hlaðin
þremur skotum.
Nú heyrði hann Iögreglumann-
inn i stiganum. Holmvik miðaði
hlaupinu á hægra gagnaugað og
hleypti af. Hvellurinn af skotinu
var svo mikill, að veggirnir nötruðu
um stund, eins og þeir ætluðu að
hrynja.
Lögreglujijónninn hratt upp dyr-
unum i fáti en hörfaði ósjálfrátt
skref til baka, er hann sá Holm-
vik liggja á grúfu á gólfinu með
rjúkandi skamiiibyssuna liggjandi
hjá sjer.
Fólk kom þjótandi að af næstu
hæðum til þess að sjá hvað gersl
hefði. — Lítill máður fullorðinn,
kringluleitur í andliti með gull-
spangargleraugu, tók i handlegginn
á lögreglumanninu.
„Var eitthvað að athuga við Holm-
vik, úr því að þetta skyldi koma
fyrir? Jeg meina — komuð þjer i
þeim erindum að taka hann fast-
an?“ bætti liann við.
• „Nei, öðru nær!“ Lögregluþjónn-
inn hristi höfuðið. „Jeg kom til
þess, að tilkynna honum,“ sagði
hann hægt, „að fjelagi hans, Krist-
jan Bergre hefir orðið fyrir slysi.
Það ók vörubifreið á hann áðan,
þegar hann var á leiðinni hjeðan,
og hann dó að vörmu spori.“
NÝTÍSKU ROBOT.
Enskur verkfræðingur hefir búið til
robot eða vjelamann úr gömlum bif-
reiðahlulum. — Getur hann staðið
upp af stól, gengið um gólf og
talað, eftir þráðlausum fyrirskipun-
um. Hugvitsmaðurinn er að láta
gasgrímu á piltinn, svo honum sje
óhætt.
□ rekkið Egils-öl
Edvard Benes.
Þegar stórveldin fórnuðu Tjekkó-
slóvakíu fyrir friðinn síðastliðið 1
haust, kostaði sú fórn Edvard Benes
forsetatignina. Því að það var fyrst
og fremst stefna hans, sem beið ó-
sigur við það tækfæri. Hann miðaði *
framtíð landsins við bandalag og
vináttu Frakka og Breta og það sásl
þcgar á reyndi, hve sú vinátta
reyndist mikils virði af þeirra hálfu.
Þessvegna varð hann að fara, og
byrja nýja útgerð og verri en hann
hafði fyrir stríðið, því að þá átli
hann alt að vinna. Nú ekkert.
Edvard Benes var tíunda barn
foreldra sinna, sem voru fátæk, en
tókst þó að koma börnunum til
menta. Á skólaárum sínum hafði
liann mestan áhuga fyrir knatt-
spyrnu og knattspyrnunni átti hann
að þakka, að hann þurfti ekki að
gegna herþjónustu í liði Austurrikis.
Hann meiddist sem sje svo á fæti,
að hann var ekki talinn jijónustu-
fær. Hann kyntist Masaryk fyrst,
sem kennara sínum við háskólann
í Prag og bundust þeir órjúfandi
vináttu. Rúmlega tvitugur fór hann
til Parisar til framhaldsnáms og lielsti
ferðastyrkurinn var samskotafje, sem
Alliance Francaise hafði gefið hon-
um. Átti hann 60 austurrískar krón-
urn, þegar hann kom til Parísar. Þar
svalt liann nokkur ár, en skrifaði
l'itlsisgreinar um framtíð Tjekka,
hvar sem hann kom þvi við. Þegar
stríðið hófst þótti Masaryk sem nú
væri kominn tími til að láta til skar-
ar skríða og á stríðsárunum stofn-
uðu þeir Benes einskonar byltingar-
nefnd í París, sem varð undanfari
hinnar nýju stjórnar Tjekkóslóvakíu.
Þegar Tjekkóslóvakía varð sjálfstætl
riki, 28. okt. 1918, varð Benes ut-
anrikisráðherra og síðan forsætis-
ráðherra, þangað til hann var kjör-
inn forseti eftir Masaryk, árið 1934.
Hann var jafnan aðalfulltrúi Tékkó-
stóvakíu í ráði og á þingum alþjóða-
sambandsins, og er sá inaður, sem
þar hefir átt lengst sæti. Og það ma
segja, að alþjóðasambandið færi i
gröfina um leið og Benes hröklaðist
frá Tékkóslóvakíu. Svo magnlaust
var það orðið, þegar deilan reis í
fyrrahaust, að það var ekki eina
sinni spurt ráða. ,
Benes er enn maður á besta aldri,
aðeins 55 ára, þó að hann liafi lang-
an stjórnmálaferil að baki sjer. Nú
er hann á fyrirlestrarferð um Banda-
ríkin, og segir sagan, að hann muni
taka að sjer prófessorsembætti þar.
Sje svo, er hann fyrsti fyrverandi
forseti, sem verður prófessor.
Fálkinn
er fjSlbrejrttasta blaðið.