Fálkinn - 22.09.1939, Blaðsíða 5

F Á L Ií I N N
5
til Spánar og ísabella drotning tek-
ur sjer tíðindin ákaflega nærri. Til
þess að rjettlæta sig gagnvart tengda-
foreldrunum lætur Filippus fríði
Martin de Moxica vin sinn halda dag-
bók, þar sem lýst er öllu hátterni
Jóhönnu. Er þessi dagbók ein sorg-
legasta hjúskaparlýsing, sem til er i
veröldinni. Þegar Filippus flýði undan
skömmunum og læsti sig inni í svefn-
herbergi sínu til þess að hafa nætur-
frið, fór Jóhanna í herbergið, sem
var beint uppi yfir, og barði þar með
staf í gólfið alla nóttina, til þess að
hann gæti ekki sofnað. Og þegar
liann fór svo í reiðí sinni á dýraveið-
ar daginn eftir, til þess að losna við
liana á meðan, settist liún niður og
skrifaði honum logandi ástai’brjef.
Loks var afbrýðissemi liennar kom-
in á það stig, að hún gat ekki vitað
nokkurn kvenmann í höllinni. Hirð-
meyjarnar voru allar reknar og því
næst aliar þernur og vinnukonur.
Ilún fjekk MáraS-ambáttir sunnan frá
Spáni til þess að ganga um beina hjá
sjer og afskræmdi þær í andlitinu,
svo að þær yrðu sem ferlegastar.
ísabella drotning dó árið 1504, að
því er sagt er af sorg yfir dóttur
sinni, og nú varð deila milli Filipp-
usar fríða og Ferdínands konungs
út af erfðum til spánska ríkisins. Eft-
ir langa ])vælu og eftir að aðals-
menn og stjettafulltrúar Kastiliu
höfðu liallast á sveif með Filippusi
og Jóhönnu, urðu sættir. Og nú hjelt
Jóhanna á ný til Spánar til þess að
láta hylla sig sém drotningu ríkisins.
Hún hjelt af stað ásamt fjölmennu
fylgdarliði á 40 skipum, sem nær öll-
um hlektist á i ofviðri á leiðinni.
Eldur kom upp i skipinu sém Jó-
hanna var í. Jóhanna lá á hnjánum
og hjelt um fætur mannsins síns og
beið þess, að þau fengi að ganga i
dauðann saman, en á síðustu stundu
var þeim bjargað við Englandsströnd.
Þau dvöldu við ensku liirðina þang-
að til í apríl og vakti það athygli
þar, að Jólianna skyldi engar hirð-
meyjar hafa með sjer. Hún vakti
þrásinnis hneyksli við ensku hirðina
í afbrýðisköstunum og Filippus var
eins og milli steins og sleggju.
í júni 1506 liittust þeir á ný Filipp-
us og Ferdínand konungur og gerðu
þá með sjer samning, sem trygði
Filippusi og Jóhönnu ríkið á Spáni
eftir daga Ferdínands. En samfara
þessum samningi gerðu þeir og leyni-
samning, að Jóhönnu óafvitandi, þar
sem þeir sverja við „guðs nafn, kross
Krists og guðspjöllin fjögur“, að Jó-
hanna skuli aldrei fá hlutdeild í
sljórn ríkisins. Bygðist þessi samn-
ingur á því, að þeir töldu hana ekki
með öllum mjalla.
Skömmu eftir að Jóhanna hafði
loks verið hylt sem drotning og henni
svarnir trúnaðareiðar, veiktist Fil-
ippus fríði skyndilega og dó eftir
nokkra daga. Ýmislegt bendir á, að
Ferdínand hafi látið byrla honum
eitur, en samtíðarmenn fullyrða, að
Filippus liafi bókstaflega verið orð-
inn að aumingja, eftir sambúðina
við konuna. Drotningin tók sjer lát
lians ákaflega nærri. Líkið var sniurt,
en drotningin leyfði ekki, að það
væri jarðað í Granada eins og hann
hafði óskað, lieldur ætlaði hún að
hafa það hjá sjer. Nú var ekki á-
stæða til afbrýðissemi framar, svo að
hún tók hirðmeyjar á ný, en ekki
leyfði hún þeim að sjá lík Filippus-
ar. Hún hafði það með sjer livert
sem hún fór og ferðaðist eingöngu
á næturþeli. Hafði hún þá með sjer
vopnaða munka, sem höfðu blys í
höndum, en sjálf sat hún í burðar-
stóli, sem borinn var við hliðina á
likkistunni. Á daginn var kistan lát-
in standa í klaustrum og hafður um
hana strangur vörður, svo að konur
gætu ekki sjeð líkið, og vitanlega
mátti kistan aldrei standa í nunnu-
klaustrum. Hvað eftir annað ljet hún
opna kistuna og kysti likið. Á einu
af þessum ferðalögum fæddi hún
dóttur, ísabellu eða Elísabet, sem síðar
giftist Kristjáni II. Danakonungi en
dó kornung.
Auðvitað sinnir hún engum rikis-
stjórnarstörfum á þessu skeiði og faðir
Iiennar stjórnar Kastilíu, sem var lienn
ar konungdæmi. En um sama leyti
gerir Hinrik VII. út menn til að biðja
Jóhönnu sjer fyrir konu. Hún bað um
umhugsunarfrest, en áður en hann
var liðinn sálaðist Hinrik og mátli
kalla hann heppinn. Jóhanna vildi
ekki skifta sjer neitt af stjórn Kast-
ilíu, en allur hugur hennar snerist
um liðið lik. Svo að Ferdínand tók
til sinna ráða, ljet taka hana höndum
og setja i gæslu í Tordesillas-kastala.
Þetta gamla skuggavigi hafði staðið
autt öldum saman og lilýtur að hafa
verið óvistlegur dvalarstaður ekkju,
sem var aðeins 27 ára.
Hjer sat liún í haldi i 48 óendan-
lega löng ár og vitglóran í henni
smáfjaraði út. Lik Filippusar friða
slóð í kastalakapellunni, þannig að
Jólianna gat sjeð það úr glugganum
hjá sjer. Hún sat við gluggann frá
morgni til kvölds og stai;ði á líkið,
en stundum æddi hún um stofuna
veinandi og kveinandi, eins og rán-
dýr í búri. Sjö árum eftir að hún
hafði verið sett i gæslu dó Ferdínand
konungur, en ekki var liún látin vita
af því. Veit lnin ekki annað, mörgum
árum síðar, en að liann sje enn á
lifi og muni vernda hana gegn illri
meðferð af fangavarðanna liálfu.
Haustið 1517 kemur Karl sonur lienn-
ar til liennar, eftir að hann hefir
verið gerður konungur Aragoníu og
Kataloníu, og á að ríkja i hennar
nafni. Fær liann undirskrift liennar
og umboð. En eftir það lieimsótti
hann hana atdrei. Þegar hún sjer 17
ára piltinn, sem hún hefir ekki sjeð
síðan hann var fimm ára, segir hún:
„En l)vað þú ert orðinn stór á ekki
lengri tíma“. Hafa sagnfræðingar tal-
ið þetta vott þess, að liún muni um
þessar mundir hafa verið orðin geð-
veik, en annars er varlega á því að
byggja, því að fólk, sem lokað er
inni í fangelsi, á erfitt með að gera
sjer grein fyrir livað timanum tíður.
Henni liafði verið leyft að hafa
Katarínu dóttur sína, sem lnin elsk-
aði mest allra barna sinna, hjá sjer
í fangelsinu. En Karli V. fanst þetta
ill meðferð á barninu og ljet nema
hana á burt á laun En svo sár var
harmur móðurinnar yfir missirilím,
að hún fjekk Katarínu aftur um
stundarsakir.
Siðustu árin neitaði lnin að hafa
nærfataskifti eða láta þvo sjer. Hlóðst
liún þá kýlum og kaunum af óþrifn-
aði og varð svo ferteg, að varðmenn-
irnir reyndu að komast hjá að sjá
hana.
En síðustu dagana sem hún lifði
bráði af lienni. Og hún dó að morgni
föstudagsins tanga árið 1555, nær 76
ára gömul. Lik hennar var grafið i
Santa Clara-klaustri, en árið 1574
ljet Filippus II. sonarsonur hennar
flytja það til Granada og jarða það
við hlið Filippusar fríða, en lik lians
var komið þangað löngu áður.
Tíu þúsund manns við hanskagerð.
Á síðustu tuttugu árum hefir
franski smábærinn Milliau í Suður-
Frakklandi orðið mesti hanskagerð-
arbær heimsins og farið fram úr
Grenoble, sem er gamalfrægur fyrir
hanska sína. En Milliau liefir öld-
um saman verið mikill sútunarbær.
— Milliau er í Aveyronfylki, þar
sem mest er búið til af roquefortost-
inum, eða gráðaostinum. Eru tengsli
á milli atvinnugreinanna. Þarna er
nefnilega fært frá ánum, til þess að
nota mjólkina í ostana, en tömbin
drepin mánaðargömul. Þá eru skinn-
in mátulega þykk í hanska. Á hverju
sumri er tugum þúsunda af fráfæru-
lömbum slátrað í Aveyronfylki og
skinnin fara öll til sútaranna i Mill-
au og þaðan til hanskagerðanna.
Hanskagerð hefir verið stunduð
þarna síðan á 16. öld, en það var
ekki fyr en upp úr styrjöldinni,
sem framleiðslan færist i aukana.
Og þarna eru gerðar ýmsar tegund-
ir af hönskum, sem engum hefir
tekist að eftirlikja. Enda er vandað
tit alls'. Lærlingarnir verða að vinna
kauplaust i tvö ár, og svo mörg ár
í viðbót, þangað til þeir fá sveins-
brjef.
Stærstu hanskagerðirnar i Milliau
súta og lita skinnin sjálf, en hinar
minni kaupa þau tilbúin. Alls hafa
10.000 manns atvinnu við hanskagerð-
ina — sútarar, litarar, sníðarar og
sauinastúlkur, þar af 6.000 úr sjálf-
um bænum, en 4.000 úr nágrenninu.
Á siðasta ári voru 40.000 tylftir af
hönskum saumaðar i Milliau og var
söluverð 120 nriljón frankar. Auk
þess voru seld þaðan 50.000 tylftir
af lambsskinnum, fyrir 25 miljón
franka.
Væri ekki hægt að gera eitthvað
svipað við dilkaskinnin lijerna, þó
að lömbin sjeu eldri, í stað þess að
selja þau stöðugt óhrein til útlanda?