Fálkinn - 17.11.1939, Blaðsíða 6

6
F Á L K I N N
Mark Hellinger:
ÞÁ ERUM VIÐ KVITTIR
tOHN WATSON barði á skrifstofu-
J hurðina hjá Paul Markham. Svo
fór hann inn og vinirnir tveir lieils-
uöust innilega og sögðu báðir i senn:
„Nei, en hvað það er langt síðan
Þeir settust og röbbuðu saman —
forðuðust hvor um sig að látast taka
eftir, hve gamall hinn væri orðinn
i sjón.
Svo sagði Watson og andvarpaði:
„Jeg þarf að biðja þig fyrirgefn-
ingar, Paul.“ Og svo dró hann upp
úr vasabókinni sinni marga seðla og
rjetti vini sínum þá: „Jeg get ekki
lýst þvi, hve mikið samviskubit jeg
hefi haft út af þessu, en nú — nú
erum við þá loksins kvittir."
ar. Hann sagði við vin sinn um
kvöldið:
„Jeg á frænda í New York, skal
jeg segja l>jer, og hann hefir ágæt
sambönd. Jeg fjekk nýlega brjef frá
honum og hann segir, að ef jeg komi
þangað þá skuli hann útvega mjer
nóg að gera.“
„Gerðu það,“ sagði Paul.
„Vitanlega,“ svaraði John. „En það
er sá galli á gjöf Njarðar, að jeg get
ekki komið þangað eins og hver ann-
ar betlari. Jeg verð að minsta kosti
að útvega mjer peninga fyrir fötum,
farmiðanum og uppihaldi fyrstu vik-
una. Jeg á, segi og skrifa hundrað
dollara, og jeg get bjargast af, ef jeg
fæ tvö hundruð í viðbót. Þröskuldur-
hraut þegar John læddist á tánum út
úr herberginu um morguninn, með
ferðatösku í hendinni.
Fyrsta árið sem John Watson dvaldi
i New York hafði hann sannast að
segja úr litlu að spila. En loks fór
frændi hans að gerast lionum hjálp-
legur. Hann fjekk skjólstæðinga —
sem borguðu! Hefðarfólk, ríka menn
— hann fjekk orð á sig sem mála-
flutningsmaður. Árið 1928 græddi
hann rúma 20.000 dollara og helm-
ingi meira árið eftir. En þá kom dá-
lítið sem hann hafði ekki búist við:
sainviskubit. Iðrun. Sjálfsásakanir
Hin nistandi tilhugsun um, að hann
liefði sýnt þeim manni þorparabragð,
sem hafði lijálpað honum svo oft.
Hann gat ekki varist sinni eigin
samvisku og loks fór svo að hann
sendi fornvini sínum Paul Markham
200 dollara og brjef með, þar sem
hann bað fyrirgefningar. En hvort-
tveggja var endursent með árituninni:
Finst ekki hjer!
Nú greip iðrunin John Watson svo
að um munaði. Hann skrifaði kunn-
ingjum sinum frá fornu fari og spuröi
um heimilisfang Pauls. Enginn vissi
um það. Hann reyndi að friða sam-
visku sína með þvi, að hann hefði
gert það sem hann gat til að finna
Paul — ekki var það lionum að
kenna, þótt hann hefði flutt búferl-
um? En það stoðaði ekki. Þetta
kvaldi hann meir og meir. Hver
vissi nema Paul þyrfti einmitt nauð-
synlega á þessum peningum að halda,
kanske gæti það hjálpað honum i
augnabliks vandræðum .... Þegar
samviska manna vaknar á annað
borð, getur hún gert þá hamslausa
og rekið þá út í örvænting. John
leigði njósnara til þess að leita vin-
inn uppi.... Þessir 200 dollarar
kostuðu hann orðið þúsundir dollara.
En Paul fanst hvergi.
Svo liðu níu ár. Jolin Watson setti
auglýsingar i blöðin og hjet verð-
launum þeim, sem gætu gefið upp-
lýsingar um Paul Markham.
John Watson náði sambandi við
allar eftirgrenslunarstofnanir i borg-
inni. John Watson gerði sjer ferð
í litla þorpið, þar sem hann hafði
búið með vini sínum forðum, ef
ske kynni að1 hann gæti fengið ein-
hverjar upplýsingar. Og i níu ár leið
John Watson verstu kvalir, sem
nokkur maður getur liðið — að geta
ekki bætt fyrir brot sín.
Og svo, einn góðan veðurdag —
fann hann Paul Markham.
Þó skömm sje frá að segja átti hann
heima ekki meira en tiu mílna leið
frá þorpinu. — Og — eins og jeg
skýrði frá áður — þá labbaði hann
beint inn á skrifstofuna hans til þess
að biðja afsökunar og endurgreiða
þessa bansetta 200 dollara.
Áður en við höldum þessu samtali
lengra áfram verðum við að bregða
okkur sem snöggvast aftur i fortiðina.
Ellefu ár, nánar tiltekið. í þann mund
var John Walson ungur og nýbakað-
ur málaflutningsmaður.
Paul Markham var hinsvegar kaup-
sýslumaður, en John Watson var vin-
ur hans. Hann hafði skrifstofu í
Main Street — á þeirri skrifstofu var
skrifpúlt og einn stóll. Watson leyfði
Paul að setja annað skrifborð og
og annan stól inn í stofuna. Og John
setti nafnið sitt með gullletri út i
annan gluggan. Til þess aö spara alt
sem mest leigðu þeir sjer íbúð sam-
an. Og eiginlega gekk þeim vel, þeg-
ar frá er skilið, að skjólstæðingar
Johns borguðu sjaldan nokkra þókn-
un? John varð að taka alt sem bauðst
— og þó einkennilegt megi virðast
valdist eingöngu til hans fólk, sem
ekki gat borgað.
Og svo var það einn góðan veður-
dag, að hann afrjeð að taka sig upp
frá þorpinu og fara til New York og
reyna að grípa gullgæsina annarsstað-
iiin milli mín og New York og upp-
gripanna þar, er sem sje skitnir 200
dollarar. Getur þú lánað mjer þá?“
Paul brosti.
„Ertu bandvitlaus?" sagði hann.
„Hverjum ætti jeg að geta stolið 200
dollurum frá? Annars þakka jeg þjer
fyrir traustið ....“
Svo var það eitt kvöld, þremur
dögum seinna.
John sát á rúmstokknum og var
niðursokkinn í bollaleggingar.
Hann vantaði enn þessa 200 dollara
og varð að verða sjer úti um þá,
hverju sem tautaði.
Nálægt klukkan þrjú um nóttina
lcom Paul slagandi inn úr dyrunum.
Hann hafði verið í samáti sjúkrasjóðs
verslunarfjelagsins og var vægast tal-
að — þreyttur.
John liáttaði hann og lagði hann
til í rúminu. Um leið og liann liengdi
smokingjakkann hans í klæðaskápinn,
datt veskið úr vasanum á gólfið. John
tók það upp — og það voru 200 doll-
arar í því. John lagði veskið í vasa
Pauls en peningana í sinn vasa. Paul
svaf svefni hinna rjettlátu. Hann
Paul góndj á seðlana, sem liann
lijelt á í hendinni:
„Mjer þykir gott að við.erum kvitt-
ir, en hvað erum við eiginlega að
kvitla?“
„Daginn sem jeg strauk frá þjer
til New York,“ sagði John mæddur,
„stal jeg 200 doljurum úr vasabók-
innj þinni, Paul. Þú getur ekki geri
þjer í hugarlund, hve þetta hefir
kvalið mig, í öll þessi ár.
Paul Markham linyklaöi brúnirnar
og hristi höfuðið — en loks rann
ljós upp fyrir honum:
„Æ, þessir 200 dollarar!“ sagði
hann, „jeg hafði ekki hugmynd um.
að þú hefðir hnuplað þeim! Jeg hjelt
sannast að segja, að jeg liefði fengið
þjer þá, þarna um nóttina, þegar jeg
kom fullur heim. Sjáðu nú til. —
Johnson, sem var í veislunni, bað
mig fyrir þá til þín — manstu ekk>
að þú vanst mál út af bifreiðar-
árekstri fyrir hann? Hann sagðist
hafa skuldað þjer þessa tvö hundruð
dollara svo lengji, að hann væri far-
inn að skammast sín fyrir það?“
— Bdö samtíöapinnar: —
Sir Nevile Henderson.
Þegar enski sendiherrann í Berlin
fór á fund Hitlers með orðsendingu
frá stjórn sinni föstudaginn 25. ágúst
í sumar, segir sagan, að Hitler hafi
varla getað stjórnað sjer fyrir reiði
og hreytt í sendáherrann þessum orð-
um: „Komið þjer vitinu fyrir Pól-
verja, þá fáið þið friðinn, sem þið
eruð að nauða um“. Sendilierrann
sem fjekk þetta i nefið var sir Nevile
Henderson. Hann ljet sjer hvergi
bregða. Og morguninn eftir boðaði
Hitler liann á fund sinn og sir Nevile
flaug síðan til London til þess að
flytja stjórninni skilaboð lians og fór
samdægurs með svarið til baka. Og
allur heimurinn stóð á öndinni og
spurði: Hvernig eru skilaboðin, sem
Henderson er með? Á því valt hvort
strið yrði eða friður.
Þessa daga valt meira á honum en
sjálfum utanríkisráðherranum, meira
en á nokkrum öðrum stjórnmála-
manni í veröldinni. Hann sat í ágúst
í vandasamasta stjórnarerindreka-sæti
heimsins. Smám saman hafði hann
þokast upp í þenna sess, en hann
hefir verið 34 ár á leiðinni þangað.
Sir Nevile er höfðingjasonur og
fjekk uppeldi sitt i Eton, Oxford og
Cambridge og sýndi þá þegar, að
hann var fljótur að finna merg hvaða
máls sem var og liafði gott vit
á stjórnmálum. Fyrir það fjekk hann
viðurnefriið „Quick“ lijá skólabræðr-
um sínum. Að loknu námi gerðisl
liann undirtylla í utanríkisráðuneyt-
inu og fjekk kaup, sem entist fyrir
flibbum og hálshnýtum. En 1905 var
liann fyrst sendur út af örkinni og
fór þá í ensku sendisvedtina í St.
Pjetursborg og var nýkominn þang-
að þegar byltingin varð í borginni.
Þar var liann í þrjú ár en var nú
sendur til Japan og síðan hefir hann
verið stjórnarerindreki i flestum
löndum hins gamla heims. Frá Japan
fór hann til Róm og þaðan til Tyrk-
lands, en á heimsstyrjaldarárunum
var hann í Petrograd. Eftir friðarsamn
ingana i Varsailles var hann sendur
til Suður-Ameríku til þess að athuga
hinn vaxandi undirróður nasista þar.
Síðustu árin hefir hann verið í tíerlín.
fyrst sem sendiráð og síðan sem
sendiherra.
Sir Nevile Henderson hefir kynt
sig vel i Berlín og stundum hefir
honunv verið borið á brýn, að hann
væri heillaður af nasismanum meira
en góðu hófi gegndi. En það viður-
kenna allir nú, að hann hafi staðið
vel á hinum vandasama verði, sem
þjóð hans hefir sett hann á.