Fálkinn - 15.03.1940, Blaðsíða 14

14
FÁLKINN
ÚR STRÍÐINU. Frh. af bls. 5
Starfsmenn flugvallarins-
Sjerhver deild flughersins iiefir
sinn eigin flugvöll, hver flugvöllur
hefir silt verkstœði og hvert slíkt
verkstæði hefir skrifstofu nieð símá:
..Fyrirskipun frá deildarforingjan-
um: Allar flugvjelar ferðbúnar
klukkan 8 i fyrramálið!“ Nú er
fjögur e. h. Verkstjórinn, sem hefir
tekið á móti jiessari „pöntun“, segir
við mig: „.læja, þetta verður þá aft-
ur skemtileg nótt!“
Þrem minútum síðar koma for-
menn vinnuflokkanna á skrifstofuna,
vinnunni er skift niður á l'lokkana.
Fyrst er farið yfir skrá, sem gefur
upplýsingar um allar þær bilanir,
sem hafa orðið á vjelunum, sem til-
lieyra þessum flugvelli. A einni vjel-
iii.ni þarf að skifta um hreyfil, af
þvi að hreyfill sá, sem fyrir er, er
búinn að starfa þá flugtíma, sem
honum voru ætlaðir. Á jjeirri næstu
þarf að gera við lendingarhjólin, á
|;eirri þriðju þarf að gera við hæð-
armælinn, og' þannig heldur röðin
áfram. Hver „fugl“ hefir sin veik-
indi, sem geta dregið úr öryggi á-
hafnarinnar og þar með getu henn-
ar og afreksmöguleikum, nema við-
gerðin eða athugunin fari -fram i
tæka tið.
„Og l^jer ætlið að komast yfir þetta
þangað til í fyrramálið?" spyr jeg
verkstjórann. „Auðvitað", svarar
hann, „einkunnarorð verkslæðis okk-
ar og liklegast flestra þeirra er: Alt
lil á tilsettum tíma og alt fyrsta
l'lokks vinna.“ Síðan förum við út i
sjálfa vinnusalina. Verkstjórinn seg-
ir: „Hjer getið þjer sjeð„ hvernig
okkar menn vinna. Þeir vita allir,
að ágæti flugsveitar „okkar“ eru kom-
in undir gæðum viðgerðanna, sem
þessir menn standa að, þó að tím-
inn sje oft naumur. Þeir vita, að
þcir bera þunga ábyrgð, ekki ein-
ungis á lifi sjálfra flugmannanná,
heldur einnig þúsunda manna ann-
arra, sem geta orðið fyrir lifs- og
eignamissi, ef loftvarnir okkar bregð
ast. Flaustursvinna er þessvegna
bannfærð.“
Meðal verkamanna þessara, er
vinna á slíku verkstæði, ríkir sam-
hugur og einlægni, ekki einungis
innbyrðis, heldur og við flugmenn
þessarar sveitar. Allir elska þeir
flugmenn „sína“ og fagna afrek-
um þeirra. Um verkamenn þessa
er alment lítið talað. Samt standa
þeir að baki svo mö'rgum flug- og
orustuafrekum, að það þýkir ekki
nema rjett, að geta þeirra við tæki-
færi.
Á göngu okkar um verkstæðið
komum við einnig í málningadeild-
ina. Þegar verkstjórinn hefir opnað
hurðina, staðnæmist hann alt í einu
og er aúðsjáanlega yfir sig hissa.
Jeg tek einnig eftir því, að hjer er
eitthvað á seiði og að verkamenn-
irnir eru allir einhvernveginn skritn-
ir og inn undir sig. Alt í einu sjáum
við, hvernig í þessu liggur. Hingað
og j)angað um verkstæðið eru inenn
að eiga við gamlar regnhlifar. Verk-
stjórinn var rjett byrjaður á skámma-
ræðu, er hann tekur eftir þvi, að
málararnir mála á regnlilífarnar orð-
in: „Mr. Chamberlain, sem vörn gegn
sprengjum okkar.“ Flugmennirnir
höfðu safnað þessum gripum og æll-
uðu að henda þeim niður daginn
eftir — á viðeigandi stað. Reiðikast
verkstjórans breyttist í hláturskast.
Áður en flugvjelin er aftur notuð
til baráttuflugs, er farin reynsluferð.
Flugmaðurinn stjórnar að vísu sjálf-
ur, en i stað fjelaga sinna tekur
hann l)á viðgerðarmennina með sjer,
svo að þeir geti rannsakað og skoð-
að alla vjelina á meðan liún er á
flugi. Þetta er sjerstaklega nauðsyn-
lcgt með tilliti til allra mæla og
öryggistækja vjelanna. Að reynslu-
fluginu loknu er verkstjóranum til-
kynt, að flugvjelin sje flughæf.
Fyrsta flug- yfir Suður-Frakkand.
Hærra og hærra lyftist flugvjelin
upp í skýin, 4000—4500—5000 mtr.
hæð sýnir hæðarmælirinn. Flugfor-
inginn, sem situr við stýrið eða
„heldur á pinnanum“, eins og flug-
menn kalla það, lítur enn einu sinni
á landabrjefið: Hann á að fljúga yfir
Grerioble. Hann tekur stefnu og flýg-
ur nú bliridandi gegn um skýjahafið.
Veðurfregnirnar höfðu verið hag-
stæðar. Sólskin og hægur vin'dur
niðri á jörðu, þykkir skýjabólstrar í
3—7000 mtr. hæð, en fyrir ofan þá
glaða sólskin. Betra veður er ekki
hugsandi fyrir ungan flugforingja,
sem flýgur i fyrsta sinn yfir óvimr
lond.
Nú hefir vjelin hækkað sig í 0000
mtr. hæð. Um borð er alt í lagi, á-
höfnin í góðu skapi. Enginn þeirra
hafði áður tekið ])átt í ófriðarflugi,
en allir voru þeir ákveohir í að ljúka
þessu flugi eins og skipunin gerði
ráð fyrir: Fljúga yfir Grenoble, taka
niyndir af borginni — og koma
lieim með myndirnar.
Það er stefnt í suðvestur. Vjelin er
nú komin inn fyrir frönsku landa-
mærin, og enn hækkar fltigið: 7000
—7300—7500 mtr. „Velkomnir til
Frakklands“, kallar aðstoðarforing-
inn til fjelaga sinna. Leiðin til Gren-
oble er löng, en vjelin er í lagi, á-
höldin nýlega reynd, loftskeytasam-
band við flugvöllinn er enn óslitið
og súrefnisgjafarnir vinna lýtalaust.
Nú þarf ekki annað en að halda
stefnti eins nákvæmlega og unt er.
Yndislegt er útsýnið niður á skýja-
hafið. Samkyæmt klukkunni og
hraðamælinum ættu þeir nú að vera
að nálgast Rhónedalinn, ekki langt
frá Lyon. Fiugforinginn lækkar flug-
ið: 0000—500 mtr. Engin ský á þess-
ari hæð — og ekki eitt einasta á leið
þeirra næstu 60, 70 kílómetra. Nú
hljóta allar loftvarnarstöðvar á þeim
slóðum að taka eftir þeim — og gera
sinar ráðstafanir.
Það líður ekki á löngu þar til
loftskeytamaðurinn kallar: „Óvina
eltivjelar.“ Fyrst sjást ekki nema
tveir litlir deplar við sjóndeildar-
hringinn, en þeir stækka ört, um
leið og þeir nálgast og þekkjast sem
enskar flugvjelar. — Þær nálgast
með ofsa hraða, nú eru eklci nema
1000—500—300—150 mtr. til þeirra,
nú skilja þær, önnur flýgur til hægri,
hin til vinstri. — Þær hefja skothríð
að aftan og frá hliðunum. Loft-
skeytamaðuririn í þýsku vjelinni mið-
ar með vjelbyssu sinni, sjer aðra
ensku vjelina rjett fyrir aftan sig og
lætur skothriðina dynja. Enn einu
sinni, nú hittir hann; en hinir skjóta
lika — það er barist um tilveruna.
Brot og brestir í þýsku flugvjel-
inni. Brot úr ýmsum hlutum vjelar-
innar þjóta um andlit flugforingjans.
Rjett i þessu tekst loftskeytamann-
inum að hitta aðra ensku vjelina
hættulega. Hún legst á vinstri væng-
inn, hættir við frekari árás og hverf-
ur fljótt. Hin vjelin fylgir henni ■—
auðsjáanlega hafa báðir flugmenn-
irnir mist álmga fyrir lengri bar-
daga.
Þýska vjelin lætur enn að stjórn,
þrátt fyrir allmörg göt í skrokknum,
öðruin vængnum og stjclinu. Loft-
skeytamaðurinn hleður vjelbyssu
sína að riýju. Alt í einu kallar vjela-
maðurinn: „Hana nú, sjáið þið
hægri hreyfilinn!“ Skrúfan stansar
og fer ekki i gang aftur. Skotskemd-
ir hljóta að hafa eyðilagt hann. Á-
fram heldur flugið, einn hreyfill
verður að duga.
Ský taka við að nýju. „Eins og í
])vottahúsi“, hugsa þeir allir. For-
inginn ber saman klukkuna, hraða-
mælirinn og landabrjefið —- nú
bljóta þeir að vera yfir Grenoble —
niður úr skýjunum, þarna er þá
borgin. Þeir fljúga einn hring, eng-
in óvinaflugvjel, ekki einu sinni loft-
varnarbyssur — hjer hefir cnginn
búist við jiýskri flugvjel. Ilálfan
hring í viðbót — þá er aðstoðar-
maður flugforingjans búinn að taka
myndirnar, sem þeir áttu að ná i.
Löng fanst öllum þessi mínúta
en nú er liún liðin.
Foringinn liækkar flugið eins fljótt
og eins mikið og unt er með öðrum
hreyflinum. Skýin hylja vjelina að
nýju — en 760 klm. löng er leiðin
heim til flugvallarins. Hreyfillinn bil
ar ekki, djúpt og róandi er liið
drynjandi vjelahljóð, er tryggir þess-
um fjórum fjelögum l'jör og frelsi
eftir að hafa framkvæmt skipunina.
Á þýskum kafbát innan breskrar
landhelgi-
Fleiri vikur hefir báturinn nú ver-
ið á verði skamt undan Englands-
ströndum. Hjer hafa kafbátsmenn-
irnir á svæði einu, sem þeim var
ætlað, haft eftirlit með vöruflutn-
inga- og hcrskipum óvinaþjóðanna.
Erfitt og þreytandi er þetta eftirlits-
starf fyrir alla þá menn, sem eru
um borð í kafbátnum. Frá hvirfli íil
ilja eru þeir, sem standa í turni báts-
ins bundnir við handriðið, klæddir
sjóklæðum, en inni i bátnum er loft-
ið heitt, rakt og kveljandi. Allir eru
þeir ávalt í hættu fyrir herskipum
og flugvjelum Breta og völduni
storms og hafsins.
1 allar ]iessar vikur hefir löng röð
enskra varðskipa gert kafbátafor-
ingjanum lifið erfitt. Stöðu þeirra
hafði hann getað fnudið eftir loft-
skeytasendingum þeirra. Með ýtrustu
varkárni og nærgætni tókst kafbáts-
foringjanum að sleppa aftur og :ift-
ur úr klóm þessara óvina sinna,
með þvi að kafa undir eins og nokk-
ur varðbátur nálgaðist.
Nú var tímabil það, sem kafbáta-
foringinn átti að halda sjer á þess-
um slóðum, á enda og hann ákvað
að sökkva öllum varðskipunum, sem
hann gat náð i. Hann nálgast fljótt
bið fyrsta og skipar því með skoti
beint fyrir stafninn að stöðva. Há-
setarnir eru ekki lengi að setja út
bátana. Kafbáturinn fer nú alveg
upp að varðskipinu og eyðileggur
það. Fimm sinnum endurtekur þessi
saga sig: Viðvörunarskot — bátsferð
skipverjanna — eyðilegging skips
þeirra.
Við fimta og siðasta skipið skeði ó-
vænt alvik. Áhöfnin hafði þegar.yfir-
gefið skipið í 2 björgunarbátum, og
var komin alllangt frá því, er skyndi-
lega skaut upp einum manni á þessu
„mannlausa" skipi. Hann var ekki
klæddur nema í skyrtu og buxum og
skimaði í áttina á eftir björgUnarbátn
um, auðsjáanlega nærri því að verða
örvinglaður af þessari snöggu breyt-
ingu tilveru sinnar.
Lífsviljinn var þó sterkari en all-
ur óttinn, hann fór að leysa flothylki,
sem lá á þilfarinu, en þegar hann
ætlaði að setja það út, eyðilagði brot-
sjór það, svo að segja í höndunum á
honum. Þó að atvik þetta væri alt
annað en hlægilegt og haettain fyrir
kafbátinn aldrei meiri en einmitt nú
eftir að varðskipin eru búin að til-
kynna það sem skeð liefir, gátu
mennirnir, sem stóðu í turni bátsins,
ekki varist hlátri. — Þessi snögg-
klæddi náungi þarna, nýskriðinn út
úr kojunni, var í alt of mikilli mót-
setningu við hið ógnandi haf og all-
ar áhættur stríðsins!
Kafbátsforinginn tók kallarann og
kallaði til skipverjanna í öðrum
björgunarbátnum, sem höfou hætt að
róa eftir að þeir urðu varir við
strandaglópinn sinn. Þeir sneru við
og tóku manninn um borð. Kafbáts-
foringinn kallaði til liðsforingja eins,
sem var i þessum bál, og spurði hvort
nú hefðu áreiðanlega allir menn yf-
irgefið skipið. — „Já, alt í lagi — og
kærar þakkir!“ —
Þannig lauk þessu friðsamlega at-
viki milli óvinanna. Björgunarbátarn-
ir fjarlægðust nú ört. Skot nokkur
hittu skip þeirra og sendu það á hafs-
botn. Svipur kafbátsmannanna var
aftur orðinn kaldur og harður eins
og starf þeirra. En ávalt þegar minst
var Bretans, sem liafði sofið svo vært
„fram á síðustu sekúndu", leiftruðu
augu þeirra og sáust smávegis bros í
skeggjuðum andlitum þeirra.
FRANZ LEHAR.
Frh. af bls. 3.
Hann er ákaflega mikils metinn
heinia fyrir, sem fjölhæfur tónlista-
maður, en heimsfrægur vorð hann
fyrir óperetturnar. Mun hann hafa
samið um 30 slíkra leiksviðs-tón-
smíðaflokka og má eflaust telja hann
merkastan og fágaðastan núlifandi
óperettuhöfunda.
Hin eiginlega frumraun hans var
raunar söngleikur (ópéra), sem leik-
in var fyrst í Leipzig 1896 (Ku-
kuschká) og aðra óperu hefir hann
samið (Rodrigo). En hvorug þeirra
hefir fengið verulega áheyrn. Hann
náði ekki „hylli lýðsins“ strax,
fremur en margir aðrir, og fátl
ljetu menn sjer finnasl uin fyrslu
óperetturnar hans. En með „Die
lustige Witwe“ eða „Ljettlynda ekkj-
an“ náði hann sjer niðri. Þeirri
óperu var tekið ákaflega vel og með
hcnni varð hans heimsfrægur. Kom
svo um langt skeið nýtt verk á
hverju ári, sem leikhúsin báðumeg-
ir. Atlantshafs keptust um að tryggja
sjer, og eru höfð i miklum hávegum.
Jeg hefi hjer að framan lýst aðal-
einkennum þessara leiksviðsverka
Lehárs í stórum dráttum, og tók
„Brosandi Iand“ (Das Land des
Lchelms) sem dæmi, vegria þess, að
því liafa menn nú kynst lijer, og er
litlu við að bæta. Það er hægt að
segja, að Lehár hafi tekið við, þar
scm Strauss (Joh.) endaði, og að
hann hafi göfgað og fullkomnað stíl
hins fræga Vínar-valsa kompónista.
Þó er óperettústíll Lehárs raunar
alveg sjálfstæður og tónsmíðarnar
oft með þjóðlegu ívafi (í „Brosandi
land“ er ívafið Austurlanda-ómar
og hljómar).
Af þeim óperettum Lehárs, sem
mest hafa verið „í gangi“, auk „Ljett
Iyndu ekkjunnar“, má nefna, Der
Mann mit den drei Frauen, Der Gruf
von Luxemburtj, Eva, Xigeunerliebe
— og svo auðvitað Brosandi land.
Theodór Árnason.
UM STURLUNGAÖLD. Fr'h. af bls. 3.
Qss, síðari tíma mönnum, geng-
tir ofl illa að setja oss í spor
löngu liðinna kynslóða, að skilja
manninn og sálarlíf hans undir
öðrum aðstæðum en vjer sjálfir
eigum við að búa, á sama llátt
og vjer, þegnar dvergrikjanna,
eigum tíðuin örðugl með að
skilja stjórnmálalegt hugarfar
stórveldaþegnanna, þótt samtíð-
armenn vorir sjeu.
Viðfangsefni dr. Einars i fyrir-
lestrum þessum er því eins og
áður er sagt: hugarfar Sturlunga-
aldar, maðurinn sjálfur og til-
finningar lians. Hann hyggir
skoðanir og ályktanir á nákvæm-
tiin tilvitnunum til þeirra sögu-
íita, er um þetta tímabil fjalla.
Sturlunga er ekki greiðfært
rit við fyrstu yfirferð. Hún
streymir frani sem breið elfa
með mörgum krókóttum hliðar-
kvíslum og óteljandi brotum og
strengjum, og viðvaningi veitisl
stundum örðugt að þræða vöðin.
í sögunni úir og grúir af auka-
persónum og atburðum, og er
ol't villugjarnt í þeim myrkviði.