Fálkinn - 18.07.1941, Blaðsíða 4
4
F Á L K 1 N N
NÆTURÁRÁS Á LONDON
Um miðjan apríl gerðu Þjóðverjar eina af sínum stór-
árásum á London, eyðilögðu hús og kveiktu afarvíða í
borginni. Það er lýsing íslendings sem nákunnugur er í
London, Hslga Zoéga kaupmanns, sem fer hjer á eftir.
Eins og sjá má af hinni einkar fróðlegu grein hans var
hann sjálfur sjónarvcttur að því, sem hann lýsir. — En
aftan við greinina er hnýtt ofur stuttu viðtali við Helga
um daglegt líf í Englandi. Hann dvaldi í London er
styrjöldin hófst og hefir síðan dvalið þar öllu meira en
hjer á landi, m. a nær allan síðastliðinn vetur.
Nóttin niilli 10. og 17. apríl 1 vor
mun ætíð verða mjer minnisstæð og
ætla jeg að reyna að gefa dálitla
lýsingu á þessari nótt, þó jeg viti að
mjer er það ofurefli. Enginn orð
geta, að mínum dómi, lýst þvi til
fullnustu, sem fram fór þá.
Hinn l(i. apríl um morguninn
liafði jeg tal af skrifstofu íslenska
sendiherrans i London og talaði þar
við Hilmar Foss sendiráðsritara.
Eftir að jeg hafði lokið erindi mínu
þarna bauð jeg hoiluin að horða með
mjer um kvöldið. Mæltum við okkur
mót og hittmnst á tilteknum tíma á
gistihúsi því, sem jeg dvaldi á.
Eftir að við liöfðum snætt kvöld-
verð, rabbað „um daginn og veginn“
eins og útvarpið kallar það og dáðst
að því hve góðan mat er hægt að
fá fyrir sanngjarnt verð í London á
þessum tínnim, gengum við út okk-
ur til hressingar, því veður var gott
og stjörnubjart, — annars var varla
hægt að fara út á kvöldin þvi all-
staðar var svartamyrkur nema rjett
þegar blessað tunglið skín. Stórborg-
in var sveipuð sviirtu húmi og vart
ljósglætu að sjá af mannavöldum
þegar hið skerandi og vælandi við-
vörunarmerki loftvarnanna rauf
kyrðina og tilkynti okkur að óvina-
flugvjelar væru að nálgast, og kvaddi
jafnframt á vettvang loftvarnarlið,
lögreglusveitir og slökkvilið. Brátt
þrumuðu loftvarnarbyssurnar sinu
alkunna hvella, ögrunarmáli Lund-
únaborgar gegn þýsku flugmönnun-
uni, sem sveiniuðu í hópum í öruggri
heljarhæð og fóru að varpa eggj-
uni “ sínum yfir óbreytta borgara,
konur og börn. Þegar slík rimma
liefst er maður hvergi öruggur nema
lielst i loftvarnarbyrgjunum. — Við
liöfðum gengið góða stund og litum
inn í klúbb í nágrenni við Piccadilly
og sátum þar yfir ölglasi. Við heyrð-
um sífeldan liávaða, bæði i sprengj-
um flugvjelanna og loftvarnarbyss-
iiiiuni og vorum að tala um, að þetta
yrði „hávaðasamt" kvöld. Alt í einu
varð ægileg sprenging rjett við liúsið,
sennilega frá „landminu“. Alt ljek á
reiðiskjálfi og glugginn, sem við sát-
um við, rauk upp og mölhrotnaði af
loftþrýstingnuni. Eigandi klúbbsins
kom glugganum í rjettar skorður og
fór að byrgja hann, svo að ekki
skini ljós út, en tautaði fyrir niunni
sjer um le-ið og við gengum út, að
liann ætlaði ekki 'að láta sekta sig
fyrir brot á reglunum um glugga-
myrkvun!
Sprengjan hafði fallið í niiðja göt-
una í Piccadilly, inilli rústa verslun-
arhúss eins og St. Jameskirkjunnar,
sem urðu fyrir skemdununi nokkr-
um vikum áður, rjett við gistihús
með sama nafni. Og meðan við óð-
um þykt lag af glerbrotum lil þess
að nálgast sprengjustaðinn og horfð-
uni á klæðnað og annan varning,
sem hafði fallið úr sýningagluggum
Simpsons og annarar tiskuverslunar,
magnaðist eldurinn úr gaspipum niðri
i gígnum sem myndast hafði yfir
þvera götuna eftir sprengjiina. Lög-
regluþjónn stóð á gígbarniinum og
varpaði stórum steinum, sem losiiað
höfðu og þyrlast upp við sprenging-
una, á eldinn. Brátt kom slökkviliðs-
bifreið á vettvang og hinir dásam-
lega kjarkmiklu sjálfboðaliðar rjeðust
á eldinn af alefli með allskonar tækj-
um og útbúnaði. Og innan skamms
var eldurinn slöktur.
-----Þetta var alt ógurleg sjón, en
það er eins og maður venjist öllu,
og jeg var búinn að dvelja í London
á fimta mánuð. Við gengum áfram.
Dumbrauðum bjarina sló á svartan
næturhimininn. Nú brunnu stórir eld-
ar í norðri og suðri. Við lijeldum
áfram niður Lower Regent Street
að Pall Mall og frá Duke of York
Steps litum við eldhafið í suðri.
Turnspírur og þakris á kirkjum og
stjórnarbyggingum bar við roðann
eins og skugagmyndir. Við genguni
út að Trafalgar Squarc og litum Nel-
sonsstyttuna tignarlegu á hinni him-
ingnæfandi og háreistu súlu. Eldur-
inn magnast — skærum roðanum sló
á borgina frá eldunum fyrir norðan
og eldbjarminn teygðist yfir alt. Það
var verið að gera geigvænlega árás;
lögregluvagnar, slökkviliðsbílar, björg
unarsveitir til að grafa fólk upp úr
rústuni fallinna hús, og sjúkrabifreið-
ar þustu með ótrúlegum hraða. Heima-
varnarliðsmenn — Home Guard —
og hermenn stóðu vörð við bygging-
ar og gatnamót, ef ske kynni að inn-
rás kæmi í kjölfar sprengjuárásar-
innar, eins og nokkurskonar kaup-
bætir. Dásamlega stök regla ríkri
allstaðar, hvergi var óróleik að sjá,
hver sjálfboðaliði gekk rakleitl og
röggsamlega að sínu verki. Big Ben
sló tíu högg og enn var loftárásin
að magnast um allan helming þegar
við komum út á Waterloo Bridge.
Skuggi þinghússins stóð sem klettur
úr liafinu — táknmyiid liins frjálsa
luigsuiiarliáttar og þreks þeirrar þjóð-
ar, sem byggir aðalvígi lýðræðisins i
heiminum.
Meðan við stóðum á brúnni varð alt
í einu ógurleg sprenging og eldbloss-
ar gusu upp í Lamberth svo að dauf-
an bjarma lagði um þinglnisið. Big
Ben sló sin dinnnu, þungu ellelu hiigg,
íiýir eldar kviknuðu en aðrir niögn-
uðust og enn aðrir ljetu undan síga
og buguðust fyrir hreystilegri fram-
göngú slökkviliðsmannanna. Þegar
leið að miðnætli mátti sjá sjö gifur-
leg eldhöf hringin í kringum Water-
loo Bridge, auk fjölda smærri elda á
víð og dreif um borgiiia. Ástandið
var alvarlegt, borgin var í Tiættu.
Ogurlegur gnýr stórsprengjanna niinti
mann á, að eldurinn væri ekki cin-
asta raunin, sem Lundúiiabúar ætti
við að stríða þessa sorglegu en þó
stórfenglegu nótt í sögu borgarinnar.
Bæði hermenn, slökkviliðsmenn og
allir aðrir börðust við þessar skelf-
ingar og stóðu sig eins og lietjur —
framkoma þeirra verður ódauðleg i
sögunni.
Nú bar reykhafið eins og ský fyrir
ofbirtu loganna og myrkvaði djöful-
roða óvinaeldanna. Eftir að Big Ben
liafði heilsað miðnætti og árásin enn
stóð með fullum krafti hjeldum við
ITelgi II. Zoega kanpmaðnr.
heim i gistihús mitt. Við sátum yfir
tebolla um liríð en þá varð ægileg
sprenging rjett við gistihúsið. Alt
ljelc á reiðiskjálfi, allar rúður á vest-
urgafli byggingarinnar brotnuðu i
mjel og loftþrýstinginn lagði eins og
fcljibyl inn um sali og göng, glerbrot,
rusl og reykur þyrlaðist upp, svo að
vart mátti sjá handa skil. í einum
ganginum liittum við konu eiiia, sem
átti barn sitt uppi á 7. hæð gistilniss-
ins. Við Hilmar fórum upp sinn
hvorn stigan og náðum í ungan
dreng, sem svaf vært þrátt fyrir all-
an gauragangiún. Vábyljum nætur-
innar hafoi ekki tekist að raska
svefni lians.
Jeg fór niður í loftvarnarbyrgi
gistihússins og settist þar á stól.
Þess varð skanit að bíða að önnur
voðaleg sprenging kom niður rjett
hjá gistihúsinu. Alt ljek á reiðiskjálfi
og hurðir þutu upp. Þarna sem jeg
sat á stólnum fanst mjer jiví líkast
sem stóllin tækist á loft. Það var
mjög svipuð tilfinning og að standa
á barmi Stóra Geysis rjelt áður en
liann byrjar a'o gjósa — alt nöti'aði
uiidfi' fótum manns þó maður væri
staddur í kjallara tveimur hæðum
undir jörðinni. Og önnur tilfinning
er ]ió enn óþægilegri: manni finst
þakið vera að lirynja ofan á mann.
Oft hjelt jeg þessa nótt, að hún niundi
verða mín síðasta.
Árásin lijelst í algleymingi þar til
klukkan 5 um morguninn.
Á ínilli sprenginganna og braksins
í eldinum og rústum nálægra húsa
mátti heyra þungar clrunur flugvjel-
anna. Klukkan fjögur gengum við út
enn á ný. Engin sprengja liafði hitt
gistihúsið sem jeg dvaldi á en aðeins
5 ikveikjutundur, st'in tókst að
slökkva ummerkin eftir jafnóðum,
því að gistihúsið liefir sína eigin
sveit æfðra slökkviliðsmanna. Eld-
Þetta er gfirmaöur eldvarnanna i
Lonclon, commander .4. Firebrace,
sem cláður er fyrir stjórn sína cí
slökkviliðinu.