Fálkinn - 18.07.1941, Qupperneq 6

G
F Á L K I N N
ÖEDrgE H. Lyon:
Roosevelt-
T7t'RSTA blaöamannainóttaka Roose-
velts eftir að jeg kom til Was-
liington var ákveðin föstudag kl.
10,%, fjórða daginn, sem jeg var í
borginni. Við gengum í hroRkaldri,
dimmgrárri þoku upp veginn, sem
liggur í hálfhring upp að súlnadyr-
unum á Hvita húsinu og aðeins einn
einkennisbúinn varðmaður varð á
vegi okkar og hann ljet sem liann
sæi okkur ekki.
Jeg spurði, hver varnaði gestum
og gangandi þess að fara beint að
dyrum forsetans og herja, og vinur
minn sagðist halda, að enginn mundi
tálma því, en varðmaðurinn mundi
líklega spyrja, livort maður hefði á-
kveðinn viðtalstíma, og ef því væri
svarað játandi, þá mundi maður geta
lialdið áfram og barið. En maður
mundi ekki komast langt frá mann-
inum, sem stæði innanvert við dyrn-
ar. —
Nú vorum við komnir inn í and-
dyri afgreiðsluskrifstofunnar; þar
voru um 50 blaðamenn, ýmist á víð
og dreif eða i tvöfaldri röð fyrir
framan lokaðar dyr til vinstri í and-
dyrinu.
l>að liðu 20 mínútur þangað til
liurðin opnaðist og hópurinn tróðst
inn með álíka ákefð og fólk, sem er
að komast á hnefaleikasýningu i
Madison Square Garden. Við ædd-
um um stóra stofu og mjer varð
litið á fimm útstoppaða fiska, sem
voru festir upp á vegginn.
Sekúndu síðar höfðum við farið
gegnum aðrar dyr og konium nú inn
í langan sporöskjumyndaðan sal. Þar
voru nokkrar myndir af gömlum
seglskipum á veggjunum, en með-
fram þeim veggnum, sem fjær var,
skipuðu blaðamennirnir sjer aftur í
röð.
Jeg óskaði, að jeg hefði komið fyr,
en jeg er meira en sex feta hár og
fann mjer stað, þar sem jeg gat
sjeð yfir liöfuðið á þeim, sem fjær
voru. Þarna sat forsetinn við skrif-
borð og ballaði sjer aftur á bak í
hverfistól, þungbúinn á svip.
Tveir leyniþjónustumenn stóou
beint fyrir aftan hann. Annarsvegar
við þá stóð Stephen Early, einkarit-
ari forsetans í frjettamálum, og
horfði yfir hópinn; þar voru enn-
fremur Charles Michelson aðalfrjetta-
stjóri Samveldisflokksins, Lowell
Mellett einn af fimm aðstoðarmönn-
um forsetans, og tveir menn, sem
jeg ekki þekti.
Meðan þyrping af blaðamönnum '
var að komast fram hjá gafst mjer
tækifæri til að virða forsetann betur
fyrir mjer en jeg hafði gert í átta ár.
■— Var jeg forviða að sjá, hve lítið
hann hafði elst. Hárið var ofurlítið
gisnara í kollinn, fleiri og dýpri
rákir i andlitinu, en hörundsblærinn
bjartur. Jeg vissi, að hann var að
nálgast 59. afmælisdaginn, en mjer
sýndist hann alls ekki hafa útlit til
þess. Hann virtist lika miklu ung-
legri sjálfur, heldur en hann er
á myndum.
Hann var í fötum úr grófum, ljós-
gráum dúk, hvitri skyrtu með linum
flibba og bláu hálshnýti. Mjer fanst
þegar jeg horfði á stóra höfuðið,
sterklegu kjálkana, breiðu herðarnar
og löngu handleggina, að þetla hlyti
að vera sterkur maður. Nú kallaði
einhver frammi í salnum: „Allir inn“
og fundurinn byrjaði.
Blaðamennirnir byrjuðu að spyrja.
Einn þurfti að vita nánar um frjett
eina í Wasliingtonblaði, sem sagði,
eins og hann er.
að Láns- og leigufrumvarpið beimil-
aði forsetanum að kaupa allan enska
flotann.
Hann bar varirnar eins og liann
ætlaði að hvísla, bljes út kinnarnar
og sagðist gera ráð fyrir, að þingið
kynni að gefa sjer umboð til þess
að kaupa þýska flotann líka, cða
jafnvel flota páfastólsins!
Annar blaðamaður bar fram ákær-
una frá einum af andstæðingum
Roosevelts, um að völd þau, sem
hann fengi til þess að verja landið,
væru einræðisvald. — Forsetinn
horfði í augu spyrjanda, kastaði
höfði aftur á bak, horfði upp i loftið
og svaraði, að valdið, sem hann
liefði fengið væri nauðsynlegt vegna
jsess, hve heimurinn væri fljótur að
breytast. En, sagði hann, svo að
maður fari út í þá sálma, þá bönn-
uðii stjórnarskrárlögin frá 1770 ekki
forsetanum að standa á höfði, ef
hann langaði til þess. En þeir, sem.
þarna væru staddir, gætu verið viss-
ir um, að hann mundi aldrei fara að
standa á höfði!
Roosevelt virtist leika á als oddi
meðan á fundinum stóð. Sumum
spurningunum svaraði liann blátt á-
fram með já eða nei. Stundum bar
hann af sjer högg og lagði — eins
og hann væri að skylmast. Altaf eins
og hann væi'i að skylmast, en aldrei
eins og liann notaði barefli. Hann
var í ágætu skapi og þótti ekkert
að því að koma mönnum til að hlæja.
Nokkru seinna var jeg aftur í
blaðamannaáheyrn hjá forseta. Það
var síðdegis á þriðjudegi og Lowell
Mellett, sem er gamall kunningi
minn, sagðist ætla að kynna mig
forsetanum eftir fundinn, en „hafa
það stutt“. Jeg lofaði að minnast
ekkert á stjórnmál við forsetann, því
að hann er hættur að veita einstök-
uin blaðamönnum viðtal.
Lowell kynti mig og forsetinn fór
þcgar að spyrja mig um blaðið mitt,
live mikil útbreiðsla þess væri, hvört
hún væri vaxandi og hve mikið við
byggjumst við að vinna á næstu mán-
uðina. Jeg vann á ritstjórnarstof-
unni og liafði lítið vit á rekstri
blaðsins, en svaraði honum eins vel
og jeg gat. Þá spurði jeg liann, hvern-
ig liann kynni við forsetastöðuna
og hann svaraði: „Bctur núna en
nokkurntíma áður.“
Jeg spurði hann, hvernig gengi
og hann svaraði að all gengi að ósk-
um og að fólk væri farið að koma
til sín og tala við sig. Jeg vissi ekki,
hvað hann átti við með þessu og
fjekk ekki að vita það, því að nú
kom Lowell og gaf mjer bendingu
og jeg vissi, að jeg átti að segja:
„Þakka yður fyi-ir, herra forseti,“
og fara út. — — —
— Frá sex manneskjum i Wás-
hington, sem allar þelckja forsetann
vel, tókst mjer næstu daga að fá
samanhangandi yfirlit yfir, hvernig
forsetinn eyðir deginum. Og hver
dagurinn er öðrum næsta líkur.
Hann vaknar um klukkan níu, fær
árbítinn i rúmið, les einkabrjef og
brafl úr blöðum og talar við Steve
Eaidy og Edward M. Watson hers-
höfðingja, sem ráðstafar viðtölum
hans. Watson, sem gengur undir
nafninn Pa í Hvita húsinu, er stór
og elskulegur Suðurríkjamaður, sem
var i eldinum í Frakklandi 1916—18
og gegnir líklega erfiðasta starfinu
í Washington. Á hverjum degi óska
hundruð manna viðtals við forsetann.
Það fellur á Watson að velja úr þá,
sem forsetinn þarf að hitta, og gera
alla liina ánægða — og láta viðtölin
ekki standa of lengi, svo að ekki
rekist eitt á annað. — Einhverntíma
milli tíu og ellefu kemur forsetinn
fram í afgreiðsluskrifstofuna og byrj-
ar á lengri viðtölunum, sem oftast
eru við embættismenn ráðuneytanna.
Milli klukkan eitt og tvö borðar
liann. Er oftast boi'ið á borð fyrir
tvo og notar liann matartimann til
að ræða stjórnmál við einhvern hátt-
settan mann. Þá taka aftur við við-
ræður við embættismenn og lestur
ýmsra erinda, þangað til klukkan
hálfsex. Nokkrum sinnum á viku,
seint síðdegis, syndir hann tuttugu
mínútur í sundlaug Hvíta hússins.
Meðal vikulegra funda má nefna
Ivo fundi með blaðamönnum, ráðu-
neytisfund á fimtudögum og einn
fuml á viku með utanríkisráðherr-
anuni Cordell Hull, hermálaráðherr-
anum Henry L. Stimson, flotamála-
ráðherranum Frank Knox og herfor-
ingjaráðsforsetunum George Marshall
hershöfðingja og Harold Stark að-
mírál.
Meðal náinna persónulegra vina,
sem forsetinn sjer á kvöldin, má
AÐ var ómögulegt annað en að
taka eftir þeim. Ljósið frá borð-
lampanum fjell á andlitið á mann-
inum, sem var svipmikið, en dálítið
þreytulegt. Það mildaði rákirnar, sem
lágu frá nefinu niðúr að munnvik-
unum, og bjarminn var þannig, að
hann faldi gráu hárin, sem voru farin
að koma yfir gagnaugunum. Hún var
ung og björt. Hörundið mjúkt og
varirnar rjóðar og þykkar.
Þjónninn var að taka til á næsta
borði. Hann gat eklci að sjer gert
að gefa þeim auga. Hann hafði tekið
eftir, að bæði voru með giftingar-
ln'inga. Hringur mannsins var hreið-
ur og slitinn, gerðin hafði verið i
tísku fyrir tuttugu árum, en liring-
urinn á fingri hennar var mjór og
þykkur, eins og hringar gerast nú.
Þjónninn færði sig varlega á burt.
Honum þótti líklegl, að þarna mundi
þjórfje vera í vændum.
Maðurinn greip um hvíta liendina,
sem var að fitla við borðdúkinn.
„Þetta er síðasta kvöldið okkar,
Eva,“ sagði hann og tók fast um
hendina.
„Þarf það að vera svo, Eiríkur?“
hvíslaði hún og augun urðu svört af
æsingi og örvæntingu. Hún lagði
kinnina á liendina á honum. Hann
starði þráandi niður á höfuðið og
hnakkann og brúnan hálsinn, þar
sem litaskiftin urðu undir hálsmál-
ir.u á kjólnum.
„Eva, við skulum koma út á sval-
irnar. Það er svo skelfing heitt
hjerna,“ sagði hann. Þjónninn horfði
íbygginn á eftir þeim og brosti. Hann
bafði sjeð svo margt fólk hverfa út
a svalirnar og koma aftur rjótt *
framan og með leiftrandi augu.
Borgin með ljósaþúsundin lá fyrir
neðan þau. Hjeðan að sjá var eins og
hún væri sveipuð í annarlegan gjörn-
ingaþokubjarma. Þau heyrðu óminn
af hávaðanum, andardrælti borgar-
innar. Á þessum tíma var lífið á
hástigi í boi'ginni, síðustu augna-
blikin áður en dagur kæmi að kvöldi.
En hjerna uppfrá var svo hljótt og
kyrt. Evu fanst eins og hún væri á
friðuðum reit. Hún hallaði sjer upp
að honum.
„Eiríkur, jeg býð þjer mig sjálfa.
Viltu mig þá ekki,“ hvíslaði hún.
Hann horfði á bjart höfuðið, sem
hallaðist upp að öxlunum á honum.
Hún var svo ung og svo sjergóð
nefna Samuel Rosenman dómara, sem
var lögfræðilegur ráðunautur Roose-
velts, þegar hann var ríkisstjóri í
New York, Hari'y Hopkins, sem for-
setinn sendi til London í vor sem
persónulegan trúnaðarmann sinn,
Felix Frankfurter hæstarjettardóm-
ara, Basil O’Connor, sem fyrrum var
í fjelagi við Roosevelt um lögfræði-
lega skrifstofu þeirra í New Yoi-k, og
leikritahöfundinn Robert Shei'wood.
Vegna kvöldheimsóknanna og
skjala, sem forsetinn þarf að lesa,
kemst hann sjaldan í rúmið fyr en
iiðið er framyfir miðnætti, en undir
eins og hann er lagstur fyrir gleym-
ir hann öllum störfum og sofnar
fljótt og sefur vært í átta tíma.
Ross T. Mclntire vara-aðmíráll,
sem er læknir forsetans, segir, að
heilsa hans sje betri nú en hún hefir
verið í mörg ár, og þakkar þetta
reglulegum líkamsæfingum og nuddi.
Daginn, sem jeg sá hann síðdegisi
vottaði ekki fyrir neinni þreytu hjá
honum og hafði innsetningarathöfn
lians þó farið fram daginn áður. og
„börnin höfðu haldið honum lengi
á fótum“, eins og hann sagði við
blaðamennina.
eiiis óg^ æskan er, en það var ein-
mitt þessi æska hennar, sem liann
elskaði. Það kom þjáningarsvipur á
andlitið á honum.
„Jeg get það ekki, Eva,“ sagði
hann hás. „Jeg get ekki fórnað ann-
ari manneskju fyrir gæfu okkar.“
Eva rjetti úr sjer. Hann sá spottið
á neðri vörinni á henni. „Orðagjálf-
ur,“ sagði hún hvast, „en jeg er ef-
laust ekki fyrsta blómið, sem þú
hefir tint.“
„Þú ert órjettlát, Eva. En jeg get
ekki beðið um skilnað. Jeg á kon-
unni minni svo mikið að þakka.
Jeg skal segja þjer, Eva, það er
sumt til í lífinu, sem er meira virði
en að njóta gæfunnar sjálfur. Það
er að gera aðra gæfusama.“
„Já, en jeg telst auðvitað eklci undir
það.“ Röddin var bitur.
„Gerðu mjer þetta ekki svona erf-
itt, Eva. Reyndu að skilja þetta. Þeg-
ar jeg liafði lítið fyrir mig að leggja,
börnin voru lítil og erfitt að komast
af, þá stóð lnin eins og hetja við
hlið mjer. Hún er orðin gömul af
að strita fyrir börnin og mig. Hún
er eldri en jeg, bráðum sextíu ára,
og jeg get-ekki fai-ið frá henni.“
Eva grjet í hljóði. Það getur verið,
að hann hafi líka sjeð fram á annað.
Hún elskaði hann núna, en eftir tíu til
fimtán ár mundi hann verða gam-
all maður. En þá væri luin enn ung
og full af lífsfjöri. Mundi lnin elska
liann þá?
Hann þrýsti henni að sjer. „Þii
ferð með sólina á burt úr tilveru
minni, þegar þú ferð, en það verður
svo að vera.“
Hann stóð fyrir framan dyrnar
bjá sjer. Las ósjálfrátt nafnspjaldið:
Eirikur Storm — jú, fyrir innan
þessar dyr átti liann heima. Hann
sá i anda hlýlegu stofurnar og and-
litið á samviskusömu konunni sinni,
gárað af elli og erfiði. Honum fanst
alt í einu eins og hlýjan og alúðin
þarna inni mundi kæfa liann. Hann
tók um hálsinn á sjer og svitinn
spratt fram á enninu. Honuni fansl
lífið framundan vera eins og grá,
þykk jökulmóða. l)ag eftir dág yrði
hann að vaða þennan elg.... Eva,
ennþá var hún ekki farin — ennþá
gat liann náð til hennar. Hann
hringdi dyrabjöllunni. Honum fansl
Frh. ú bls. 11.
Hann kom heim