Fálkinn - 03.10.1941, Blaðsíða 4

4
F Á L Iv I N N
NY VEROLD
OPNAST
MEÐ LAGNINGU JÁRN-
BRAUTARINNAR UM
TURKESTAN OG SÍBERÍU.
>AR HÓFST NÝ ÖLD, ER
ÞESSI AFSKEKTU LÖND,
SEM VORU GLEYMD í
ÞÚSUNDIR ÁRA, FENGU
SAMGÖNGUR VIÐ UM-
HEIMINN. - Á ÞESSUM
GLEYNDU SLÓÐUM HEF-
IR VAGGA MANNKYNS-
INS MÁSKE STAÐIÐ.
T4VERNIG lítur heimurinn út efti''
■*■ 100 ár? Verður Evrópa þá mið-
hik menningar og viðskifta eins og
nú eða hefir nýrri menning annara
heimsálfa tekið við? Það hefir verlð
venjan að menningin færðist vestur
á bóginn, en þeir, sem veitt hafa at-
hygli framtíðarmöguleikunum hinna
æfagömlu lánda í Mið-Asiu, halda því
fram, að þar muni rísa upp með tím-
ánum ríki, sem taki forustuna i ver-
öldinni. Hafa þeir það m. a. til síns
máls að þarna hafa fundist ríkustu
kola- og málmnámur veraldar og að
þar eru ágæt skilyrði til bómullar-
ræktar og silkiframleiðslu.
Þúsundir ára áður en nú verandi
tímatal hófst lifðu menningarþjóðir
þarna og síðar lögðu þeir Timur
Lenk og Alexander mikli þessi lönd
undir sig. En síðan hefir alger kyr-
staða ríkt þar. Gömlu lestaleiðirnar,
sem fyr á öldum gerðu Mið-Asíu að
verslunarmiðstöð, lögðust niður. —
Veituskurðirnir fyltust af sandi og
landið bijes upp.
En flugvjelin og bifreiðin hafa fært
þessi lönd nær menningunni á ný.
Og vegna hráefnanna, sem fundist
hafa, iiafa stórborgir risið upp. Sami
stáðurinn, sem forðum var miðstöð
um verða iðnaðarmiðstöð heimsins.
Eins og Síberia er einskonar endur-
nýjun Ameríku, verður Mið-Asía ný
Evrópa. Þegar Usbeskistan hafði
rekið emírinn af höndum sjer og
gerst ráðstjórnarríki árið 1924 hófúst
þar framfarir i atvinnuháttum og
menningu, sem engan liafði dreymt
um. Og þegar Turksib — Turkestan-
síberíu-járnbrautin — var opnuð
1930 var Usbeskistan orðið land, sem
liafði þýðingu fyrir alla veröldina.
Járnbrautin nýja er 1440 kílómetra
löng og tengir saman Tasjkenl, sem
er höfuðborg Mið-Asíu, og Novosi-
birsk, sem oft er kölluð Chicago
Síberíu og er nýtisku borg með
skýjaktjúfum og risavöxnum verk-
smiðjum. En þarna var aðeins ó-
ásjálegt þori) fyrir tuttugu árum.
Það var vöntun Rússlands á vefn-
aðarvöru og bómull, sem knúði fram
lagningu Turksib-brautarinnar. Us-
Myndir, T. h.: Síðustu uiidir-
stokkarnir eru lagðir í Turksib-
brautina. — T. v. Fyrir tuttugu
árnm voru úlfaldinn, hesiur og
asni einu samgöngutækin.
lestaferðanna og krossgata úlfalda-
leiðanna, verður nú miðstöð flug-
leiðanna.
Ameríka er ekki lengur riýr heim-
i;r. í framtíðinni munu Evrópu-
menn horfa i austur. Um leið og
Síbería tekur við af Ameríku sem
kornforðahúr heimsins verður Mið-
Asía iðnaðarmiðstöð veraldarinnar.
Asía liin gamla verður framtiðar-
landið.
Hver hefir til þessa kannast við
Usbekistan? Landflæmi í Mið-Asiu,
ófrjóar eyðimerkur og steppur með
deyjandi þjóð. Ásamt Tadshikistan er
landið sá hluti af Vestur-Turkestan,
sem aðeins fjórir vísindaleiðangrar
hafa heimsótt — þangað til fyrir
skemstu — þar á meðal Sven Hedin.
Land, sem hefir verið gleymt í þús-
undir ára, þó að það sje landfræði-
lega miðbik veraldarinnar.
„Þak veraldarinnar" kalla menn
suðurhlutann, Pamir, en þar byrja
Himalayafjöll. Usbekistan og Tadshi-
kistan nú ti! suðurs að Indlandi, til
vesturs að Afganistan og Persíu og
til austurs að Kína. Usbeskar, sem
eru mórauðir á hörund, og hinir
blökku Tadshikar, eru skyldir Ind-
verjum og Persuni. Tunga Usbeska
líkist tyrknesku. Kirgísarnir eru hins-
vegar líkir Kínverjum, þeir eru mon-
gólsk riddaraþjóð, sem á sínum tíma
hefir verið 'hrakin upp til fjalla.
Tvær stórár, Syr-Darja og Amu-
Darja falla um Usbeskistan. IComa
þær frá jöklum í Mið-Asíu og falla
út í Aral-vatn.
Á þessum slóðum telja ýmsir, að
vagga mannkynsins hafi staðið, og
að þaðan hafi bygst bæði Indland
og Iivrópa. Og blómleg menning hef-
ir verið í þessu landi fyrir þúsund-
um ára.
Það var spurt um það fyrir fimtán
árum, hvort Usbeskisian ætti nýja
blómaöld í vændum og nú er enginn
í efa um svarið. Hin dularfullu lönd
Mið-Asiu munu á næstu mannsöldr-
I-að á að sigra eyðimörkina með járnbrautum og bifreiöum.
Funkishótel í Taslikent, }>ar sem áður stóðu leirkofar.