Fálkinn - 20.02.1942, Qupperneq 4

4
F Á L K I N N
Fórnir hernumdu þjódanna: 1.
Eftir Arthur Mea
PÖLLAND.
Pilsudski marskálkur, þjóðhetja Pólverja.
T7 ERÐAMANNI, sem þekkir Pól-
land vel, og man hin fögru
slræli liöfuðhorgarinnar, ligulegar
opinberar byggingar, gömlu kirkj-
urnar og fögru liallirnar, mundi
þykja sorglegt að sjá Varsjava í dag.
Þessa borg, sem áður iðaði af lífs-
fjöri, byggir nú vansælt fólk, fá-
læklega klætt ogð hungrað; fóllc í
greipum fálæktar og faraldurs.
En eitt mundi ferðamaðúrinn þó
hitta fyrir, sem hann hafði gaman
af í gamla daga: hlýjar, troðfullar
veitingastofur. Því að síðan Nazist-
ar kúguðu pólsku blöðin, eru hin
smærri veitingahús orðin atlivarf
fólks, er vill heyra frjettir — alveg
eins og gatan og lorgið. Þarna hitt-
ir maður — í þjónsbúningum —
biaðamenn og opinbera starfsmenn
og kunna leikara, sem liafa gengið
Nazistum úr greipum með einhverju
móti. Maður kemur inn á kaffihús-
in og er velkominn, jafnvel þó mað-
ur gleymi kaffibollanum. Því að
þarna er tækifæri til að tala saman.
Þetta er eitt af fáum tækifærum,
sem landsbúum eru eftir skilin til
þess, að ræða mál eða skiftast á
frjettum, eða hafa tal af menta-
mönnunum um leið og þeir færa
okkur tebolla eða ostbita. Þannig
er komið andlegu lífi þjóðarinnar,
sem fyrir tuttugu árum, að nýfengnu
freisi var eins og risin upp frá
dauðum, og liefir síðan verið að
byggja skóla, háskóla og koma upp
iðnaði, sem heimurinn dáist að.
Nazistar virtust amast meira við
þróun hins nýja Póllands en öllu
oðru, og ekkert liafa jjeir aðhafst
í Evrópu sem er grimmilegra en at-
hafnirnar sem laeir liafa áformað til
að tortíma þjóðarsál Pólverja svo
eftirminnilega, að hún eigi sjer al-
drei viðreisnar von. Þyngstu högg-
in hafa þei'r látið ríða á stúdentum,
kennurum og öðru mentafólki. Þetta
fólk er látið vinna erfiðustu störfin
og atyrt á götunum, barið og sent
í fangabúðir.
Öll meiiningarmerki, allar þekk-
ingarleiðir hafa verið aínumdar í
pólskum borgum. í háskólanum í
Vjarsjava voru 10.000 starfandi
stúdentar og í háskólanum i Pozn-
an voru 6000 í viðbót. í Krakov
var einn eisti háskóiinn, stofnaður
1364, en þar lokuðu Nazistar dyr-
unum, er skólinn hafði starfað i
576 ár. Þessi gamla borg átti á-
gætan vísindaskóla, iistháskóla, þjóð-
menjasafn og ágætt bókasafn. Öllum
þessum stofnunum var lokað og dýr-
mætustu listaverkunum frá miðöld-
um hefir verið stolið úr safninu.
Iiið fræga háaltari St. Maríukirkj-
unnar var flutt á burt og úr tveim-
ur öðrum kirkjum var rænt heiili
tylft málverka. Dýrmæt, flæmsk
veggjatjöld hafa verið tekin úr dóm-
kirkjunni, og safn af teikningum,
er hinn síðasti konungur Póllands
hafði viðað að sjer, hefir verið
flutt til Þýskalands. Úrskurður var
kveðinn upp um það, að taka mætti
öll listaverk eignanámi, livort þau
væri heldur einstaklings eign eða
hins opinbera.
Prestar svo liundruðum skiftir
hafa verið hraktir í útlegð, settir
í fangabúðir eða drepnir. Hundruð
af kennimönnum í Poznan-biskups-
dæmi eru ýmisl dauðir eða í fanga-
búðum, en þeir sem eftir voru skild-
nr eru bjargarþrota, því að allar
kirkjueignir hafa verið teknar. Þess-
ar upplýsingar eru allar frá páfa-
stólnum.
í fangabúðunum í Oswiecim eru
glæpamenn látnir stjórna vinnu-
flokkunum og misþyrmingar eru
þar daglegir viðburðir. Fangarnir
eru látnir reyna kapphlaup, með 50
punda byrði á bakiríu, og þeir sem
ekki komast að marki eru kaghýdd-
ir. Fimtán af þessum mönnum hafa
Játist.
í Varsjava var nýtísku stofnun,
sem eðlisfræðingum um allan heim
þótti fyrirmynd i sinni röð, og vís-
inndaáhöld hennar voru um 50 milj-
ón króna virði. Þessi stofnun tók
til starfa árið 1932 og meðal þeirra
gesta, sem fluttu þar heitustu árn-
aðaróskir voru tveir þýskir prófess-
orar, eru fóru til Póllands á vígslu-
hátíðina. Þessir sömu prófessorar
komu fyrir nokkru til Póilands aft-
ur — og liöfðu á burt með sjer öll
vísindaáhöld stofnunarinnar — til
Þýskalands.
Allur heimurinn veit að það var
Pólverji, frú Curic, sem uppgötvaði
radium, og konur í Ameríku gáfu
radíumstofnunanni i Varsjava eitt
gram af þessu efni til minningar
um hina póisku konu, sem uppgötv-
aði það. Nazistar stálu jæssari gjöf.
Enginn vitnisburður um forna frægð
Póllands eða velgerða pólsku þjóð-
arinnar fær að vera til. Þjóðverjar
hafa eyðilagt hina frægu standmynd
af Kosciusko, frelsishetju Póllands:
þeir kusu 11. desember, sjálfstæðis-
dag þjóðarinnar, til þess að hóa
saman nokkrum Pólverjum og Gyð-
ingum og neyða þá til að grafa und-
an styttunni á Miklatorgi í Krakov,
en af því að þessum mönnum mið-
aði lítið áfram þá sprengdu Þjóð-
verjar sjálfir upp minnismerkið og
fóru svo hreyknir leiðar sinnar.
Forster umdæmisleiðtogi í Dan-
zig lýsti yfir því, að það mundi
verða hið dýrlega hlutverk hans, að
afmá á næstu árum alt sem minti á
Pólland. „Að sjálfsögðu,“ sagði
liann, „verður engin kensla i pólsku
á þessari grund.“ Og í ávarpi til
Nazistakennara lýsti hann yfir, að
það ætti að verða þeim til veg-
semdar, að gera góða Þjóðverja úr
börnunum í umdæminu. Greiser
umdæmisleiðtogi komst svo að orði
við kennarana, að eina tryggingin
fyrir sigri sverðsins um aldur og
æfi væri í þvi falin að blása hinni
þýsku æsku í brjóst hörku, og liann
lauk máli sínu svo: „Pólverjum verð-
ur að skipa á liinn óæðri bekk, því að
þar eiga þeir heima, en þjer, þýsk-
ir kennarar, eigið að ala upp æsku-
lýð vorn, sem ráðandi menn þessa
lands.“
Engum Pólverja er leyft að kenna
í Póliandi. Enginn má bera pólsk-
an einkennisbúning, húfu eða merki.
Börnin eiga að standa upp og ein-
blina á kennarann þegar hann kem-
ur inn í kenslustofuna. Þýsk tíma-
rit eru notuð í stað pólskra kenslu-
bóka, kensla í sögu og landafræði
þjóðarinnar hefir verið bönnuð og
Greiser hefir brýnt fyrir kennur-
unum, að blása börnunum í brjóst
hatur á öllu því sem pólskt er.
Pólskum bóksölum er óheimilt að
selja bækur um stjórnmól, og ef
þýskur bóksali er nálægt verður sá
pólski að loka. Sala franskra og
enskra orðabóka er bönnuð. í Var-
sjava hefir verið stofnuð verslun,
sem selur Þjóðverjum bækur, og
Pólverjar sem vilja lesa andróðurs-
bækur gegn Póllandi mega og versla
þar.
Alt hefir verið afmáð, sem held-
ur uppi heiðri Póllands eða getur
orðið þjóðinni til hvatningar og
stofnunum hennar til eflingar. Skáta-
fjelögin hafa verið bönnuð; ein af
fyrstu aðgerðum Nazista var sú, að
raða upp hundrað skátadrengjum
á torginu og skjóta þá hvern af öðr-
um með vjelbyssu og sagt er að
jafnvel nærstaddir Þjóðverjar hafi
snúið sjer undan og tautað: „Vesl-
ings litlu hetjurnar!“ Rataj, formað-
ur bændaflokksins ])ólska, hæglát-
ur maður og góðlátur, sem í sex ór
liafði verið forseti þingins, datt