Fálkinn - 01.01.1943, Blaðsíða 6

G
F Á L K 1 N N
Theodór Árnason: Operur, sem lifa.
fieorgskrossinn, sem Malta fjekk.
La TDsca
Efnis-ágrip.
Ópera (melodrania) í þrem
þáttum eftir ítalska tónskáld-
ið Puccini (1858—1924). Text-
inn bygður á samnefndum
harmleik Sardous, stílfærður
af sömu höfundum og Madame
Butterl'ly. Frumsýning á Cosl-
anzi-leikliúsinu í Róm, 14.
jan. 1900, síðan á öllum ó-
peruleiksviðum heimsins, og
er altal' vel fagnað, þó að
tvísýnt þætti um gengi ó-
perunnar við fyrstu raun.
Leikurinn gerist i Rómahorg um
aldamótin 1800 og fyrsti þátturinn
i Sant’Andren kirkjunni. Inn í kirkj-
una kemur maður í fangafötum, og
er var um sig'. Er þar kominn Ange-
lotti, sem verið hefir „konsúll“ hins
rómverska lýðveldis, en hafði verið
hneptur i varðhald. Systir lians lief-
ir hjálpað honum til að sleppa úr
fangelsinu, og nú er liann að sækja
lykil, sem hún hefir falið í kirkj-
unni, en lionum er ætlaður. En
þegar hann er búinn að finna lykil-
inn og býst til að laumast út ai'tur,
lieyrir hann fótatak, verður skelk-
aður og felur sig. Cavaradossi list-
málari kemur inn í kirkjuna, og tek-
ur til starfa. Hann er að mála
Madonna-mynd. Eftir stundarkorn
heyrir hann eitthvert þrusk fyrir
aftan sig, fer þegar að rannsaka,
hverju þetta sætir, og finnur Ange-
lotti. Það kemur á daginn að þeir
eru gamlir kunningjar.
Cavaradossi býðst til að hjálpa
Angelotti til að komast undan, en
samtal þeirra er truflað, því að
Tosca kemur inn i kirkjuna. Hún
er dáð söngmær >— og alvarlega í
ástum við Cavaradossi. Ifún sjer
mennina ekki, en heyrir hvíslingar.
Vekur það hjá henni grun um að
Cavaradossi sje lienni ótrúr. Cavara-
dossi kemur fram og hefir mikið
fyrir því, að sannfæra hana um
sakleysi sitt og fá hana til að hverfa
á brolt. Þegar hún er farin liygst
hann að fara með vin sinn heim
til sin. En þá 'kveður við dynjandi
fallbyssuskot. Er það merki um,
að fangi liafi sloppið úr fangavist-
inni. Þeir hraða sjer sem mest þeir
mega út um liliðardyr, en í sama
mund og þeir hverfa kemur Scarpia
með miklu fasi inn i kirkjuna, til
þess að rannsaka, livort fanginn
muni hafa leitað skjóls þar. Tosca
kemur nú aftur, að hitla elskhuga
sinn, en Scarpia, sem er lævís ó-
þokki, og öfundast óstjórnlega við
Cavardossi, því að sjálfur lítur hann
Tosca girndaraugum, telur lienni
trú um, að áslvinur liennar sje ný-
farinn út úr kirkjunni með stúlku.
Því til sönnunar sýnir hann Tosca
blævæng, sem hann hafði komið
auga á, — en honum hafði systir
Angelottis gleymt þar.
Annar þáttur gerist í salakynnum
Scarpia, sem er einskonar lög-
regðlustjóri, og býr í svonefndri
Farnese-höll. Cavaradossi hefir ver-
ið handtekinn að lieimili sínu og
er nú leiddur fyrir lögreglustjórann.
Þess er krafist af lionum, að liann
láti uppskátt, hvar Angelotti sje
falinn. En Cavara'dossi neitar því,
að hann viti nokkur deili á því.
Scarpia hugkvæmist þá fólsku-bragð
til þess að komast fyrir hið sanna.
Hann lætur sækja Tosca. En hún er
nú búin að fá vitneskju um að það
hafði ekki verið keppinautur, sein
Cavaradossi liafði flúið með úr
kirkjunni, heldur strokufangi. Hún
verður þvi alls liugar fegin, jiegar
liún sjer Cavaradossi þarna heil-
an á húfi og varpar sjer í faðm hans.
Scarpia nístir tönnum af heift og
afbrýðissemi og skipar, að láta fara
með Cavaradossi inn í pindingaher-
bergið. . Heyrast brátt stunur hans
og óp jiaðan og Tosca verður svo
buguð af þvi að heyra kvalaóp ást-
vinar síns, að hún lætur loks til
leiðast að segja til um það, hvar
Angelotti er falinn. Scarpia hefir nú
náð tilgangi sínum, og þó aðeins
að nokkru leyti. Lætur hann nú
koma með Cavaradossi inn i salinn,
— en hann er í öngviti og alblóð-
ugur. Og í álieyrn Tosca gefur
Scarpia skipun um, að liann sje
tekinn af lífi.
Tosca verður nú alveg miður
sín af harmi og örvæntingu og
grátbænir Scrapia um að afturkalla
þennan dóm. Og óþokkinn Scrapia
lofar því loks, að verða við ósk
hennar, ef hún láti að vilja sinum.
Tosca ansar þessu ekki fyrst i stað,
en heldur áfram þrábeiðni sinni
um að Scarpia láti elskliuga lienn-
ar lausan. Skarpia situr liins veg-
ar við sinn keip, og loks sjer Tosca
sjer engan annan kost en að lofa
honum þvi, að hún skuli láta að
vilja lians, en þó með því skilyrði,
að hann skrifi vegabrjef handa
þeim báðum, henni og Cavaradossi,
sem heimili þeim að fara oáreitt af
landi burt. Scarpia þykist vilja ganga
að þessu, en að Tosca óafvitandi
gefur liann fyrirskipun um, að
Cavaradossi sje skotinn um sólar-
lag, — sest síðan niður og fer að
skrifa vegabrjefið. En á meðan
liann er að því, laumast Tosca aft-
an að honurn, og stingur hann bana-
sár með rýtingi, rifur vegabrjefið
af borðinu og forðar sjer síðan.
Þriðji þáttur: Fangaklefi í Sant’
Angelo virkinu, þar sem Cavara-
dossi húkir og bfður aftökunnar.
Tosca kemur inn i klefann, móð og
í mikilli geðæsingu. Hún sýnir
Cavaradossa vegabrjefið og segir
honum að liún hafi drepið Scarpia.
Kveðst hún hafa komið jiví til veg-
ar, að varðmennirnir skjóti hann
ekki, þó að þeir hleypi af byssun-
um, en að hann verði að falla við
og láta, sem hann sje örendur. Hún
muni síðar koma honum undan á
laun og flytja hann á brott í vagni
sinurn, sem bíði tilbúinn útifyrir.
Nú koma varðmennirnir með
byssur sínar og Cavaradossi er lát-
inn standa upp við vegg og síðan
er hleypt af byssunum. Hann liníg-
ur til jarðar, eins og Tosca liafði
fyrir hann lagt. En þegar varð-
mennirnir eru farnir hleypur Tosca
til hans og lýtur ofan að honum;
sjer liún þá að hann er örendur og
hkaminn allur sundurtætur af byssu-
kúlum. Hún verður örvita af harini
og fleygir sjer yfir lík ástvinar síns.
En nú koma hermenn og ákæra hana
fyrir að hafa myrt Scarpia. Gera
þeir sig líklega til að handtaka
Enginn staður á hnettinum hefir
orðið fyrir jafn þrálátuin árásum og
eyjan Malta. Síðan striðið hófst liafa
flugvjelar varpað sprengjum á Malta
dags daglega að kalla má og stund-
um oft á dag, og jafnframt liafa öx-
ulríkin liaft sterkan vörð skipa
kringum eyjuna, til þess að varna
skipum Breta að komast þangað
með vistir og hergögn. En íbúarnir
á Malta hafa tekið öllu þessu með
liinni mestu rósemi, og Bretum hef-
ir tekist að sjá eyjunni fyrir vistum
og vopnum og nýju herliði til þess
að koma í skarðið fyrir þá, sem
hvíldar þurftu við.
Malta var liáð konungsrikinu Sik-
iley frá 1090 til 1530, en komst liá
undir yfirráð St. Jóhannesarriddar-
anna. Rjeðu þeir lögum og lofum á
Malta, uns Napoleon tók eyjuna 1798.
En Bretar lögðu þá samstundis liafn-
bann á Malta og lijelst það næstu
tvö ár. íbúarnir á Malla báðu Breta
ásjár og gengu þeim á vald og með
friðnum í París, 1814, varð Malta
bresk eign. Árið 1921 fjekk Malta
sjálfstjórn, ásamt eyjunum Gozo og
Comino, og enska og ílalska eru
jafn rjettháar á eyjunni. Þar er nú
háskóli. — Malta er aðeins 247 for-
hana, en henni tekst að forða sjer
úr höndum þeirra. Hleypur liún
fram á svalirnar og upp á brjóst-
vörnina, hikar livergi og fleygir sjer
fram af. Ejn hermennirnir standa
eftir sem þrumu lostnir af slcelfingu.
Músik Puccinis í Tosca er mjög
stórfengleg og áhrifamikil og víða
stór-frumleg, enda mun tónskáldinu
hafa fundist allmikið liggja við af
hans hálfu, því að textaefnið mun
lionum hafa þótt óþjált.
km. að stærð, en íbúatalan er um
250.000, svo að eyjan er nálægt þús-
und sinnum þjettbýlli en ísland.
Flestir eiga lieima i höfuðborginni,
La Valetta, sem er einn helsti við-
komustaður skipa i Miðjarðarliafi,
og setuliðið á Malta hleypir íbúa-
,tölunni mjög fram, því að eyjan er
eitt mikilsverðasta virki Breta í Mið-
jarðarliafi, svo sem komið hefir í
ljós í núverandi styrjöld.
Samkvæmt heimastjórnarlögum
Malta frá 1921, er löggjafarþingið
i tveimur deildum, sem kosnar eru
með hlutfallskosningu, en æðsti höfð
ingi eyjarinnar er landstjórinn.
í sumar sem leið var eyjan Malta,
eða íbúar hennar í lieild sæind
Georgskrossinum — æðsta virðing-
armerki Englands — fyrir hetjudáð
og hollustu". Afhenti lord Gort her-
stjóri eyjarbúum heiðursmerki þetta
sunnudaginn 13. september 1942, á-
samt eiginhandarbrjefi Georgs kon-
ungs, sem hljóðar svo: „Til heiðurs
hinum dáðríku íbúum eyvirkisins
Malta sæmi jeg þá Georgskrossinum,
svo að hann megi bera þeim vitni
um þá hetjudáð og hollustu, sem
lengi mun verða fræg i sögunni.“
Hjer að ofan er mynd af krossin-
um og brjefinu, þar sem þau eru á
sýningarspjaldi á Palace Square í
Valetta, eftir að afhendingin fór
fram.
Alt með Eimskip