Fálkinn - 02.04.1943, Blaðsíða 14

14
F Á L K I N N
Happdrætti
f
Háskóla Islands
□regiö ueröur í 2. flokki 10. apn'I.
352 uinningap samíals 123.4DD kpónup
Endurnýið sem fyrst.
Kynnið yður ákvæðin um skattfrelsi
vinninganna.
Vjelaverkstæði
Sig. Sveinbjörnssonar
Sími 5753 — Skúlatúni 6 — Reykjavlk
FRAMKVÆMIR:
Vélaviðgerðir
Vélasmíði
Uppsetning á vélum
og verksmiðjum.
GjSrum við oo oiðrom upp bátamótora.
SMÍÐUM ENNFREMUR
Síldarflökunarvélar
ískvarnir
Rörsteypumót,
Holsteinsvélar.
Harmsaga Jagóslavio.
Frh. af bls. 5.
varð að borga gerfisjálfstæði sitt
með því að afhenda ítölum til eign-
ar mikinn hluta Dalmatiustrandar,
þar með hafnarborgina Split, en
Þjóðverjum mestan hluta Slóveniu.
Jafnvél ekki í Póllandi liafa nas-
istar gengið jafn hlifðarlaust að
verki, sem gagnvart þessari minstu
og várnarlausustu slava-þjóð.
Hinn raunverulegi aðdragandi að
þvi, að hertoginn af Spoleto var
gerður konungur í Króatiu er enn
óljós.
Næsta skrefið var það að hefja
hlóðsúthellingar og hryðjuverk í
Serbiu, reka fjölda af Serbum úr
sunnan- og austanverðri Króatiu eða
þröngva þeim til að taka kaþólska
trú eða kalla sig „ortodoxa Króata“.
Það er óþarft að taka fram, að það
voru ekki kaþólsku kirkjuvöldin, sem
áttu þátt í þessu, þvi að þau tóku
Pavelitch-stjórninni mjög fálega,
lieldur hin alræmda uppivöðslu-
klika Utashi, fyrir hvatir slíkra
inanna sem Eugene Kvaternik, sem
var aðalsamverkamaður Pavelitch
að morðunum i Marseille árið 1934.
Kvaternik hefir gengist við þvi opin-
berlega að hafa fækkað Gyðingum í
Króatiu úr 80.000 niður í 10.000, og
er sá glæpur enn hryllilegri, þegar
þess er gætt, að móðir hans sjálfs
var dóttir Josephs Frank, foringja
Gyðinga. Enda fyrirfór móðirin sjer
af harmi yfir ódáðaverkum sonar
sins.
Ástandið í Serbiu tekur út yfir
allan þjófabálk, og þjóðin á fulla
samúð skilið. Það er rjettlátt að
áfellast leiðtoga Króata fyrir það,
að þeir skuli ekki hefja eindregnari
mótmæli, en þeir hafa gert. En því
miður hafa Serbar veikt afstöðu sína
með fórnum þeim, sem þeir. hafa
fært.
í ágúst 1941 hófst nýtt skeið í
hörmungarsögunni, þegar Þjóðverj-
ar sáu sjer fært að setja á stofn
quislingastjórn í Belgrad. Stjórnar-
forsetinn, Milan Neditch liershöfð-
ingi, er ágætur hermaður, sem
lengi hefir hallast að nazistum. —
Bróðir hans, sem einnig er hershöfð-
ingi og ágætur liermaðiy, var send-
ur í fangabúðir í Þýskalandi, er
hann neitaði að' eiga nokkra sam-
vinnu við Þjóðverja. En vitanlega
er ekki hægt að hera Neditch hers-
höfðingja saman við Pavelitch. Það
sem vakti fyrir Neditch var að koma
á friði í landinu og afstýra blóðs-
úthellingum og hryðjuverkum. En
brátt varð hann verkfæri í höndum
Þjóðverja, og nú ræðst hann að stað-
aldri á stjórn Jugoslava í London
og á bandamenn hennar. Og þó má
honum vera Ijóst, að engin jugoslav-
isk stjórn, á síðari árum að minsta
kosti, hefir fulltrúa fyrir jafn marga
stjórnmálaflokka og núverandi stjórn.
Þessi stjórn var mynduð í mars 1941
undir forsæti Simovitch hershöfð-
■ ingja, en var endurskipuð af hinum
fræga stjórnmálahugsuði Jovanovitch
í janúar 1942.
Neditch afrjeð að reyna að leika
hlutverk sitt sem einskonar serb-
neskur Petain og hefir samvinnu við
ýmsa alræmda þýska agenta, en hann
gat ekki sameinað Serba um þá
stefnu. Margir þeirra neituðu að gef-
ast upp fyrir þýskri luigun, einkan-
lega innan hersins. Þessir menn
fiýðu upp til fjalla, að gömlum serb-
neskum sið og vörðust þaðan. Mað-
urinn, sem fyrst og fremst ber að
nefna í þessu sambandi er Mihailo-
vitc hershöfðingi. Þvi miður hefir
sumum serbneskum flóttamönnum
þóknast að gera of mikið úr viðbún-
aði hans og hernaðarlegri þýðingu.
Frá Istambúl, Cairo og Ankara hafa
þessir flóttamenn látið frá sjer fara
frjettir um Mihaliovitch, sem vægast
talað eru ónákvæmar.
Og jugoslavisku stjórninni í Lond-
on — sein þá var að starfa að skipu-
lagningu stjórnarfarsins — þótti
sæma að skipa hann liermálaráð-
herra — á pappírnum.
Meðan þessu fór fram tók Mihailo-
vitch upp hrein-serbneska stefnu
og bægði Króötum frá, jafnframt því
sem hann hafnaði samvinnu við þá,
sem studdu vinstristefnuna i land-
inu. Mihailovitch var um skeið mjög
dáður, en ýmsir atburðir hafa sið-
Jóhannes úr Kötlnm.
ÞEGAR TÍMAR LÍÐA uerður her-
nám íslands og dvöl hins fjölmenna
setuliðs í landinu talinn einn merk-
asti atburður í sögu þess. Þessi stór-
viðhurður verður skráður í sögunni
sem einhver örlagaríkasti atburður-
inn fyrir þjóðina á síðari öldum.
Hann mun verða ótæmandi efni fyr-
ir söguritara og sígilt yrkisefni ís-
lenskra skálda og rithöfunda. —
Menning íslands og framtið þess
hgggist ekki síst á verkum skálda
og listamanna, sem þjóðin á og kem-
ur til með að eiga. Afstaða þeirra
til þess viðhorfs, sem skapaðist t
landinu við hernám þess, verður
einn snarasti þátlurinn í samheldni
þjóðarinnar um hin andlegu og sögtt-
legu verðmæti sin.
Nú er fyrsta hernámssagan koinin
út, VERNDARENGLARNIR efir Jó-
hannes úr Kötlum, tjóðskátdið, sem
hefir dregið sig út t'tr skarkala fjö'.
býlisins og skrifar ósnortið af hon-
um um áhrif þessa sögurika tima-
bils, eins og þau mæta því.
Sumum kann að þykja skáldið
á köflum ósanngjarnt, en um alt er
deilt —■■ og um samúð og þjóðartil-
finningu skáldsins efast enginn eft-
ir lestur þessarar bókar um hernám
hins ósnortna litla eglands i norð-
urhöfum, ósnortna af vígvjelum og
styrjatdarhug — og kynningu heim-
ilanna, sem það land byggir, af brún-
klæddum þúsundum manna, sem tala
framandi tungur. VERNDARENGL-
ARNIR eru fyrsta hernámsskáldsag-
an — og siöar verður hún notuð
sem heimild um viðhorf islensku
þjóðarinnar og hugsunarhátl á her-
náms- og setuliðsárunum Í9-'i0—43.
Útg.
Meira en þriðjungur af yfirborðl
Hollands liggur fyrir neðan sjávar-
mál, og verður því að varna vatns-
rens'li þangað með flóðgörðum. Einn
þessara flóðgarða, við Westkapelle
á eyjunni Walcheren, hefir þurft
svo mikils viðhalds, að mönnum
telst til að hann kosti nú samtals
eins mikið og þó hann hefði í fyrstu
verið bygður úr silfri.
Afbrigði náttúrunnar eru margvís-
leg og meðal mannkynsins eru þau
ekki ótíð. Þannig var á læknaþingi í
Wien, árið 1894 sýnd fimm ára
gömul telpa, sem vóg 250 pund.
an orðið, sem valdið hafa því, að
stefna hans þykir óljós. Svo mikill
glundroði hefir yfirleitt orðið í öll-
um málum Jugoslava, að þar er nú
hver höndin upp á móti annari.