Fálkinn - 23.04.1943, Blaðsíða 4

4
F Á L K I N N
Nordahl Gricg:
Með norskum flugmönnum á Íslandi
VT ORSKA FLUGLIÐIÐ á ís-
landi hefir valið sjer þessi
einkunnarorð í skjaldarmerki
sitt: „Tryggðu hafið“.
í þessum orðum felst lilut-
verk það, sem því hefir verið
fengið, og sagan af starfi þeirra
i nærfelt tvö ár. Jeg skal leitast
við hjer, að bregða upp nokkr-
um myndum af lifi þessara
norsku flugmanna, eins og jeg
kyntist því öðru hverju þetta
missiri, sem jeg dvaldi norður
þar.
Jeg kom þangað á júníkvöldi.
Við brunuðum norðuryfir Norð-
ur-Atlantshafið, fylking norskra
Gatalinaflugvjela. ísland reis
úr sæ, fölan hjarma lagði af
Vatnajökli. Við flugum inn yfir
ströndina; flugbátarnir fóru
lágt, eins og eðlur frá fornsögu
jarðarinnar yfir frumtíðarland
rauðleitra hrauna og sjóðandi
hvera. Við lentum á flughöfn-
inni; norski fáninn blakti >rfir
þyrpingum nissenskála. Land-
inu svipaði til Norður-Noregs
— Brönnöysunds á sumarnóttu.
Á grænum bala út við sjóinn lá
æðarfuglinn á eggjum, en i loft-
inu hið efra flaug sveimur af
hvítum kríum eins og varðsveit
gegn veiðibjöllunum.
Hjer var aðalstöð norska flug-
liðsins. Það kom í apríl 1941
— fyrsta starfandi flugsveit
Noregs frá því að stríðinu heirna
lauk. Þeir Norðmenn muna
komudaginn; þegar þeir ætluðu
að halda liann hátíðlegan árið
^ftir bar það við, að ein flug-
vjelin kom ekki aftur utan af
hafinu. — Foringja þeirra og
tveggja. annara var saknað
kvöldið það og altaf.
En sá ákafi og fögnuður þetla
fyrsta vor, eftir því að komast
af stað! Flugmennirnir höfðu
æfingabúðirnar i Canada að
haki sjer, þeir brunnu af löng-
un eftir að geta farið að beita
sjálfum sjer. Skipið var affermt
á met-tíma, flugvjelarnar tekn-
ar úr kössunum og settar sam-
an, og svo kom hið hátíðlega
augnablik er sveit norskra flug-
vjela flaug lágt af stað frá her-
búðunum.
Flestir lágu í tjöldum þangað
til langt fram á haust, skálarn-
ir gátu komið seinna. Fyrst var
um að gera að sjá fyrir flugvjel-
unum; þær áttu að sæta bestri
meðferðinni.
Þegar einhver er að segja frá
lieimsókn sinni á flugvelli, segir
hann ófrávíkjanlega frá því, að
flugmaður hafi komið til sín:
„Gleymið ekki vallarstarfs-
mönnunum!“ Á Islandi segir
enginn þar. Þar sjer maður vall-
arstarfsmennina daglega fyrir
augum sjer. Á nöktum strönd-
um hisa þeir við flugvjelarnar,
i 20 stiga frosti, í stormi; með
herum fingrunum verða þeir að
eiga við litlu skrúfurnar í
hreyflinum; með umhvggju
sinni, með ástríðu þolinmæð-
innar hafa þeir lengt æfi flug-
vjelarinnar. Þeir draga vjelina
á land upp úr vetrarsjónum,
þeir standa í sjó upp í mitti —
gegndrepa, dauðkaldir, ókúg-
andi vallarstarfsmennirnir. —
Þegar nóttin er björt og skipa-
lestir í nálægð, sem þurfa varn-
ar við, vinna þeir oft allan sól-
arhringinn. Flugmaður, sem
hafði verið inni við og fengið
sjer hlund, spurði vjelamenn,
sem höfðu unnið 60 tima í einni
lotu, livort þeir gætu nú haldið
áfram lengur. Þeir svöruðu ógn-
andi: „Meðan þið gfetið haldið
krummanúm á flugi, skulum
við hafa völlinn í lagi.“
Einu sinni var jeg að tala
við flugmenn um hernaðarheið-
ursmerki. Þau væru ekki handa
þeim, sögðu þeir, heldur handa
vallarstarfsmönnunum. „Þeir
hafa þrælað. Við? Við, sem höf-
um gamanið af þvi að fljúga!“
Stuttu eftir að jeg kom til ís-
lands gafst mjer tækifæri til að
heimsækja hinar flugstöðvarn-
ar og dvaldi þá nokkra daga
á hverjum stað, og hjelt jafn-
an áfram með nýrri flugvjel.
Við flugum með Northropflug-
vj elum, ef tirlits-sprengj uf lug-
vjelum, sem Norðmenn notuðu
eingöngu fyrsta árið sitt á ís-
landi. Þetta er eins hreyfils sjó-
vjel, prýðilega ferðmikil og með
fallegum, einföldum línum. —
Þegar flugmenn lala um Northr-
opinn verður einhver þeirra á-
valt til að segja, eins og í trún-
aði: „Hann er talsvert í áttina
til eltiflugvjelar“, og þá bætir
einhver annar við með sannfær-
ingu: „Og það alls ekki svo lít-
ið“.
Það var í Canada, sem jeg
kom í fyrsta sinn upp í Northr-
opflugvjel; í hitamollunni undir
okkur liðu skólaflugvjelarnar
hjá eins og gul fiðrildi og langt
í fjarska stóð úðinn upp af
Niagara. Nú flugum við yfir út-
hafið fyrir norðan lieimsskauts-
baug, yfir Vatnajökul eða hring-
sóluðum við yfir úthrunnum
Heklugígnum, eltum hlvkkj-
ótta þjóðvegi á fleygiferð í hæð
við símastaurana, snertum þak-
ið á áætlunarhifreiðunum og'
sviðum liárið á rjettþenkjandi
íslenskum hestum.
Þeir eru orðnir undarlega
tengdir þessari flugvjelarteg-
und, flugmennirnir okkar á Is-
landi. Þeir ferðuðust hálfa eða
alla leið kringum jörðina til
þess að eignast verkfæri í frels-
isbaráttu okkar; þessi flugvjel
varð þeirra eign. Þeir hafa fórn-
að henni miklu, hæfileikum,
starfi, vilja, sjálfum sjer öllum;
og Northropinn hefir gefið þeim
mikið aftur.
í þessari vjel hafa þeir flog-
ið út yfir eyðiliafið og sjeð í
fyrsta skifti á æfinni hina ó-
gleymanlegu sjón: skipalestina,
sem þeir áttu að verja. Þeir hafa
þeyst á henni lágt yfir öldufald-
inn og alt í einu liafa þeir sjeð
glytta í kafhát milli þokuflygs-
anna og látið sprengjurnar
fjúka. Á henni hafa þeir steypt
sjer ofan úr skýjunum yfir
fyrstu Fbcke Wulf-200 vjelina
sína, miðað sjálfum Nortlirop-
inum eins og orustuflugvjel og
látið byssuna smella.
í henni hafa þeir farið marg-
ar „töffe turer“, sem þeir kalla.
Undir lágri glerhettunni, þar
sem þrír menn, flugstjóri, veg-
vísari og loftskeytamaður sitja
hver aftur af öðrum í þröngum
ldefanum, liafa þeir í stormi og'
ísingu hangið á einum hreyfli
langt út á hafið mikla, og fljett-
að örlög sín örlögum flugvjel-
arinnar. Þeir liafa vilst vegna
óútreiknanlegrar segulskekkju
og síðasti bensingevmirinn hef-
ir tæmst og alt í kring var að-
eins samfeldur sjór og rökkur,
en alt í einu sáu þeir þá livít-
an brimkragan við ströndina;
dálitið af fögnuði þeirrar selc-
úndu loddi ávalt við þá flug-
vjelina eftir það. Og þó hreyf-
illinn hafi stöðvast inni yfir
landi, þar sem loftstraumarnir
steypast sogandi niður með
fjallshlíðunum —á síðasta
augnabliki fór hreyfillinn samt
að ganga á ný. U fyrir kafbát,
T fyrir „trouble“ og hvað þær
heita allar þessar flugvjelar,
Nordahl Grieg.
virðast vera einskonar hugs-
andi verur; og þær bjöi’guðust
líka í þetta skifti. Er óliapp ber
að höndum vilja flugmennirn-
ir fegnir kenna sjer um það —
en hara ekki Northropinum.
— Um þessar mundir heim-
sótti yfirmaður flughers flot-
ans, Lutzow-Holm kommandör,
flugliðið á íslandi. Hann liafði
elcki flogið í mörg ár, svo var-
úðar. vegna flaug hann einn í
loft á flugvjelinni. Flugmennirn-
ir stóðu í landi og sáu liann
stíga um horð í vjelina, mann
yfir fimtugt, fornkappa tveggja
íshafa, með ör eftir flugslys,
með trjefót. Hann ljet í loft,
prófaði sig áfram fyrst í stað,
en svo fór liann að fljúga eins
og ólmur væi-i, steypti sjer koll-
hnísa, liringsnerist og „spann“,
svo að loftbólurnar suðu í hvít-
um rákum i kjölfarinu hans;
flugmennirnir góndu á eftir hon-
um, fyrst í aðdáun og siðan i
sívaxandi alúð. Hann var ekki
aðeins kommandörinn, hann
var maður, sem skildi Northrop-
inn; það var ógleymanlegt.
Það voru ungir flugstjórar og
liðþjálfar, sem jeg flaug með i
þessu ferðalagi milli flugstöðv-
anna. Suma kannaðist jeg við
frá því áður. Síðla sumars 1940
hafði hópur af kornungum pilt-
um komið til Skotlands. — Þá
langaði til að ferða flugmenn.
Nú voru þeir flugstjórar, liver
í sinni vjel. Þeir sýndu mjer
föðurlega umönnun, skrifuðu
á seðil og ýttu honum til mín
aftur í. „Hjer búa bestu skák-
menn á íslandi.“ „Þarna liggur
skipsflak.“ „Þarna eru um fim-
tíu selir i fjörunni.“
Þeir voru orðnir gamlir harð-
jaxlar á þessum slóðum og
liöfðu hundruð hættulegra flug-
tíma að baki sjer. Ábyrgðartil-
finning og dómgreind voru hlut-
ir, sem sjálfsagt var að krefj-
ast af þeim. Þegar jeg liorfði á
þá mintist jeg undursamlegra