Fálkinn - 10.03.1944, Blaðsíða 6

6
F Á L K I N N
- LITLfl SflGfln -
Hið besta
Barnaskólinn stóö í útjaðri bæjar-
ins, byggingin var stór og fögur. —
Þetta var nýtísku 'skólahús.
í einni kennslustofunni stóð kenn-
arinn ennþá við borð sitt. Hann
hristi höfuðið gremjulega. Gráa,
síða liárið á liöfði hans fauk til,
gleraugun lioppuðu á nefinu. Hann
kastaði stílabókabunka niður í skúff-
una.
Kennarinn leit hvössum, rannsak-
andi augum yfir nemendahópinn.
„Lárus er sá eini sem hefir reikn-
að eins og maður. Þið liinir — 28
— eruð meiri og minni — þorsk-
liausar.
Óánægjusuða heyrðist um allan
bekkinn, suða eins og i hundum
Jvegar einum úr hundahópnum er
gefið kjötbein.
Kennarinn tók ekki eftir urrinu.
Hann gekk áleiðis til dyranna. En
liann staðnæmdist á miðri leið,
leit yfir hópinn. „Notið timann vel
börnin góð. Það er nauðsynlegt,"
sagði hann.
Svo snjeri hann sjer að dreng i
fyrstu röð og mælti: „Hjerna er
bókin J)ín, Lárus. Þú hefir fengið
hæstu einkunn, sem gefin er. Þú
skalt fara heim með bókina.
— Klukka hringdi. Skólatíminn
þennan dag, var liðinn. Nemendurn-
ir fóru út og lijeldu heimleiðis.
Lárus hjelt bókinni i hendinni
ósegjanlega ánægður og friður fyllti
hjarta hans. Hann var duglegasti
nemandinn. Fyrir skömmu hafði
kennarinn hans sagt við móður
Lárusar. „Lárus skilur vel, hugsar
fljótt, er næmur og minnisgóður.
Hann er besti nemandinn minn.‘
Móðirinn liafði Jjá grátið af gleði.
Móðir Lárusar grjet oft af sorg-
um sinum. Og Lárus átti ekki
æðra mið en að gleðja mömmu sína.
Lárus var lítill, grannvaxinn og
blóðlítill níu ára snáði nieð litlar
kinnar, en langan liáls. Augun voru
skær og gáfuleg. Hann var látlaus,
næstum feiminn.
Hann var í bláum, hreinum bætt-
um fötum, með trjeskó á fótunum.
Hann var i hálfsokkum og á leik-
fimisskóm.
Úti var himininn heiður og hæg-
ur andvari. Trjen höfðu fellt lauf
sin. Lágu laufhrúgur víða. — Lárus
tölti heim á leið með reiknings-
bókina sína. Hann gekk sem oftast
einn sins liðs. Strákarnir stríddu
honum svo oft. Þcim var flestum
illa við hann vegna liess að liann
var efstur í bekknum. Og Jveir fyrir-
litu hann fyrir kraftleysi hans. Svo
þótti Jæim Lárus huglaus. Hann
vildi aldrei berjast við þá. Þeir
nefndu hann bleyðu
— Lárus leit í kringum sig. Allt
sýndist hættulaust. Hann fór aftur
að hugsa um móður sína. Hann fór
að hlaupa. Hann dansaði af gleði
yfir stokk og steina. Nú var liann
kominn að veginum sem Já lieirn
til hans. En á miðri götunni var
stóri hundurinn hans Frans. I.árus
Jrekkti Hektor. Eigandi hans liafði
ofl verið sektaður fyrir liundinn.
En hann ljet þrátt fyrir Jrað liund-
inn ganga lausan. Lárus Jrorði ekki
að ganga fram lijá Hektor. Hann var
svo lirædur við seppa.
Lárus stóð á horninu og horfði
á hundinn lrar sem liann lá. Að
hvaða gagni kom honum nú að vera
efstur i bekknum. Þar sem hann
var huglaus og hræddur við einn
bund. Líklega væri betra að vera
stór og sterkur en gáfaður.
Yegurinn var mannlaus. Það var
komið rökkur. Stormurinn hafði auk
ist, og laufið Jjeyttist um allt. —
Lárusi leið illa. Hann vissi að móð-
ir hans mundi verða hrædd um
drenginn sinn. Hann var líka orð-
inn svangur. Lárus gekk að planka-
girðingu og brast í grát. Hann ætl-
aði að lesa Faðirvor og Trúarjátn-
inguna, en kunni J>að ekki vel. Og
tárin runnu niður kinnarnar. —
Lárus leit upp. Hann sá frú Schröd-
er hina feitu. Hún var nágranna-
kona lians. Hún bar marga bögla
og töskur. Vindurinn gerði frúnni
örðugt um gang. Hún virtist ætla
að missa jafnvægið annað slagið.
Lárus var orðinn máttlaus af
sulti og ótta. Honum kom til hugar
að líklega inundi Ifektor frekar bíta
í fætur frú Schröder en hans. -—
Fótleggir hans voru berir, en frú-
in var í lieilsokkum, svo bil hunds-
ins yrði ekki eins sár.
Lárus lyfti lnifunni og bauð frú
Schröder að hera töskur fyrir hana.
Frúin varð fegin og brosti vin-
gjarnlega. Lárus hafði alltaf augun
á Hektor. Hann gat tæplega geng-
ið fyrir hræðslu.
Hundurinn kom á móti þeim. —
Hann kom nær. — Síðast greip
Lárus í pils frúarinnar. Hann svim-
aði og það leið yfir hann.
Um kvöldið lá Lárus í rúniinu
með bakstra við höfuðverknum. —
Hann var nokkurnveginn kominn
til sjálfs sín. Hann var búinn að
borða. Frú Schröder hafði sent
Lárusi sælgæti. Það var hann líka
búinn með.
Er móðir hans kom að rúmi hans
spurði liann: „Beit Hoktor frú
Schröder?“
„Nei, drengur minn. Hvernig kom
þjer það til hugar?“
„Mamma, jeg óskaði að hann
biti frúna en ekki mig.“
Móðurinn horfði óttasleginn á
hann og lagfærði baksturinn. „Þú
ert varla búinn að ná þjer eftir
yfirliðið, auminginn.“
„Mammal Álitur þú það ekki
allra best að vera góður maður?“
Augu móðurinnar urðu vot af
undrun og aðdáun. — „Jú það er
rjett Lárus minn, en þú mátt ekki
hugsa mikið nú.“ — Vindurinn
hvein úti.
Lárus breiddi yfirsængina upp
yfir höfuð. Hann var ánægður yfir
Jivi að Hektor beit ekki frúna. ■—
Hann bað guð að gefa sjer æfin-
lega góða samvisku. Bað hann að
forða sjer að gera öðrum illt.
Lárus skildi að gáfur og þrek
voru góðar gjafir. En Jiað, að vera
góður maður, væri Jió liið besta.
Lárus sofnaði með Jiessi orð á
vörunum.
„Góði guð verndaðu mig frá synd
og sorg. Láttu engla þína gæta
min.“ Jáh. Scheving þýddi.
Hver samdi leikinn,
oq hvert er efni hans?
Joseph Addison.
Dáinn 1719 í Kensington, Englandi.
Fæddur 1672 í Milford, Wiltshire á
Englandi.
JOSEPH ADDISON er kunnugastur
nú á tímum fyrir hina ágætu
pisla sína um ímyndaða persónu,
sem hann nefndi Roger de Cover-
ley, en hinsvegar má heita, að eina
leikritið sem hann samdi, Cato, sje
gleymt af öllum Jiorra manna. Enda
er það svo að leik þennan skortir
all tilfinnanlega allan dramatískan
þunga, svo að nútímamönnum finst
einkennilegt, að hann skyldi hljóta
jafn mikið lof og varanlegar vin-
sældir og raun bar vitni, eftir að
hann kom fram í lok 18. aldar. —
Þar eru að visu margar fallegar setn-
ingar og atriði, sem lirífa hugann,
og skapgerðareinkenni, sem lieldra
fók þeirra tíma mat mikils. Og Addi-
son hafði lag á að haga orðum sín-
um þannig í riti, að báðir stjórn-
málaflokkar Englands i þá daga
töldu leikinn sjer til inntekta og
reyndu að lesa úr honum meining-
ar, sem þeir gætu notað i áróðurs-
skini. Leiknum var tekið með niikl-
um fögnuði og var hann þýddur a
tungur ýmsra lijóða á meginlandinu.
Addison, liinn ágæti blaðamaður,
skáld og leikritahöfundur frá 1713
(það ár var Cato sýndur í fyrsta
skifti) var allur annar maður en
Addison hinn ungi skólapiltur. —
Addison stúdent frá Queen College
í Oxford og síðar frá Magdalen
College var óvenjulega óframfærinn
piltur, en eftirtekt vakti liann Jieg-
ar í fyrstu fyrir dugnað sinn við
námið. Það var ef til vill ófram-
færni hans að kenna, samfara fá-
tækt og trúhneigð hans, að faðir
hans sem sjálfur var prestur, vildi
láta hann gerast prest er hann hafði
lokið guðfræðiprófi.
En l>að vakti athygli á hinum
unga manni hve vel liann orkti á
latinu, og jók það honum álit heldri
manna og varð til þess að hann
fjekk styrk af opinberu fje, sem
gerði honum kleyft að takast ferð
á hendur til meginlandsins. Skömmu
eftir að hann kom heim úr þeirri
ferð vann Churchill, síðar hertogi
af Marlborough hinn minnisverða
sigur við Blenheim. Enska klerka-
stjettin vildi minnast Jiessa sigurs
með ljóði og fól Addison að semja
]>að. Áður en Addison hafði lokið
við kvæði J>etta, sem nefnist ,,Tlie
Campaign,“ hafði hann lilotið svo
mikla frægð fyrir það, að liann
fjekk hátt embætti og var síðar
skipaður vara-utanríkismálaráðherra.
Þurfti hann nú ekki að hafa á-
hyggjur af afkomu sinni eftir þetta
og fjekk meiri tíma til ritstarfa en
áður. í samvinnu við sir Richard
Steele fór hann að gefa út tímarit,
sem Tatler nefndist. Skömmu eftir
að þetta timarit hætti að koma út
lióf liann útgáfu annars tímarits,
sem varð miklu víðkunnara og
nefndist The Spectator. Það var
þar, sem Jiessi fræga gerfipersóna
Roger de Coverley kom fram á sjón-
arsviðið. Jafnframt gaf Addison úl
I'jölda smárita um stjórnmál, enn-
fremur huganir og kvæði, og svo
reit liann einnig þessi árin harm-
leik sinn um Calo. Þrátt fyrir þessi
störf öll gafst honum tækifæri til
þess að taka Jiátt í samkvæmislíf-
inu og árið 1716, Jirem árum fyrir
dauða sinn kvæntist liann Charlotte
greifinju af Warwick. En talið er
að J>að lijónaband hafi ekki verið
farsælt.
Eftirtíð Addisons taldi, að liann
hefði gert meira en nokkur annar
samtíðarmaður hans lil þess að auka
áliuga almennings fyir bókmennt-
um.
C ATO.
Sýndur i London 13. apríl 1713 og
var sýndur 35 sinnum í röð. Gerist
í JJtiku þar sem Cato gngri hafði
bækislöð sina er hann gerði siðustu
tilraun sina til þess að hamia gegn
Cæsar.
RÓMVERSKI öldungaráðsmaðurinn
■ Sempronius er orðinn sann-
færður um, að árangurslaust sje
að sporna við uppgangi Júlíusar
Cæsar. Eigi að síður lofar hann
mjög á öldungaráðsfundi þann á-
setning Catós hins yngra að verj-
ast Cæsari Jiangað til yfir ljúki. .
Hefir hann talið ýmsum rómversk-
um hermönnum hughvarf og l>eir
lofa að styðja liann í uppreistninni.
Hann hefir einnig fengið Sypliax,
foringja leiguhersins frá Núnidiu,
til Jiess að lykja herbúðir Catos
inni.
En nú liagar svo til, að Júba,
hertogi af Marciu, virðir Cato mikils,
sem læriföður og kennara. Einnig er
Júba ástfanginn af Marciu, dóttur
Catos, svo að fortölur Sypliaxar
um að Júba hætti stuðningi við
Cato, hafa engin áhrif. Til þess að
gera allt flóknara, J>á er máluin svo
liáttað að Marcus og Portius, synir
Catos, eru báðir ástfangnir af Lucíu
dóttur Luciusar öldungaráðsmanns,
sem er trúr Cató. ITún J>ykist ekki
mega særa Marcus með því að taka
Portíusi, og hafnar báðum.
Cæsar liggur í herbúðum skamt
frá Utíku og gerir úl sendiboða ti!
Catos og býður honum grið og marg-
víslegar sæindir, ef liann leggi niður
vopn og gangi svo í lið með sjer.
Cato hafnar boðinu og kýs heldur
dauða on uppgjöf. En Sampronius
hefir, þagar hjer er komið sögu,
afráðið að ganga í lið með Cæsari.
Hann liefir beðið Marciu dóttur
Catos en ekki fengið áheyrn og
afræður því að rrena lienni, áður
en liann fari í hernaðinn. Með að-
stoð Syphaxar dulbýr hann sig i
gerfi Júba liertoga, l'ær lífvörð lians
að láni hjá Syphax og tekst að kom-
ast inn til Marciu. Ilefði ráðagerð
hans tekist ef að Júba liefði ekki
borið þarna að í sömu svifum. —
Júba drepur Sempronius í einvígi
og fer síðan til Catos til Jiess að
skýra lionuni frá Iivað gerst hafi.
Þegar Marcia kemur inn og sjer
likið, sem hún heldur að sje lik
Júba, verður hún harini lostin. Hún
Framhald á bls. 11.