Fálkinn - 16.11.1945, Blaðsíða 8

8
FÁLKINN
"Fj AÐ var te-tími, rétt áður
en Ijósin voru borin inn.
Himinninn glitraði rauður og
gylltur af glóð sólarlagsins. Úr
sumarbústaðnum var útsýni
yfir Miðjarðarhafið, en ekki
var nokk'ur gári á sjónum.
Þetta var eins og óendanlegur
flötur úr skínandi kopar, skær
og fagur i dagsbirtunni sem
var að hverfa. Tindóttu fjöllin
í fjarska í vestri gnæfðu dimni
og dökk við bleikrauðan
grunn vesturhiminsins.
Samtalið snerist um ástir,
þetta æfagamla umræðuefni og
maður heyrði oft athugasemdu
sem sagðar höfðu verið oft
áður. Hin milda angurblíða
rökkursins bafði í för með sér
stemningu þróttleysis og töfr-
unar, tilfinninga og viðkvæmni.
Orðið kærleikur var endurtek-
ið hvað eftir annað, stundum af
sterkri karlmannsrödd, stund-
um af mjúkri kvenrödd, þetta
orð virtist drotna yfir allri stof-
unni, það sveif um eins og fugl
og því skaut upp i samtalinu
livað eftir annað.
— Er mögulegt að vera trúr
sömu ástinni ár eftir ár?
Sumir sögðu já, en aðrir nei.
Það komu fram tillögur, tak-
mörkin voru dregin og sagt frá
ýinsum dæmum úr daglega lif-
inu. í allra luigum, bæði manna
og kvenna, skaut upp margvís-
legum truflandi endurmínning-
um, sem titruðu á vörum þeirra,
en sem fólkið þorði ekki að
segja frá. Tilfinningar fólksins
þarna komu fram í binum
djúpa og ákafa áhuga, sem það
bafði fyrir þessari algengu en
þó báfleygu ástríðu, sem kölluð
er ást, þessu næma og dular-
fulla bandi milli tveggja sálna.
Allt í einu brópaði einbver
sem sat og stai’ði út í fjarskann:
— Sjáið þið þarna! Hvað get-
ur þetta verið?
Úl við sjóndeildarhringinn
sleig slórl ógreinilegt, grált
brúgald upp úr liafinu. Kven-
fólkið spratt upp og starði for-
viða á þetta fyrirbrigði, sem
jiað hafði aldrei séð áður.
— Þetta er Korsika, sagði ein-
hver. Eyjan sést tvisvar til þrisv
ar sinnum á ári jiegar ákveðin
skilyrði eru fyrir hendi i loft-
inu. Þegar loftið er alveg tært,
lyftast vætuskýin upp, sem ann-
ars byrgja sjóndeildarhringinn
að öllum jafnaði.
Nú sást nokkurnveginn móta
fyrir f jallatindunum og þeir
sem besta sjón höfðu gátu
greint snjóinn á hæstu tindun-
um.
Þessi snögglega tilkoma eins-
konar afturgöngulands, sem
reis upp úr sjónum hafði mik-
GUY DE MAUPASSANT!
HAMINGJA
il áhrif á alla þá, sem við-
staddir voru, og það greip þá
einskonar óhugur og ráðaleysi.
AMALL maður, sem hafði
setið þegjándi, tók nú lil
máls:
— Þessi sama eyja, sem reis
þarna upp úr sjónum, eins og
hún hagaði sér eftir samtal okk-
ar, minnir mig á undarlegan
atburð. Það var i sambandi
við hann, sem ég sá fyrst ó-
rjúfandi ást, ást sem var ótrú-
lega farsæl. Sagan er svona:
Fyrir fimm árum kom ég til
Korsíku. Jafnvel þó að hún sjó-
ist endrum og eins, eins og í
dag, frá strönd Frakklands,
þá þekkir maður minna til
þessarar viltu eyjar en til Am-
eríku, og liún virðist liggja enn-
þá lengra burtu. Hugsið þér
ykkur heim, sem ennþá er i
óskapnáðarástandi, með æð-
andi hafi af fjöllum, sundur-
skornum af þröngum dölum
með fossandi ám. í staðinn fyr-
ir slétturnar eru þessir gífur-
lega stóru brekkufláar úr
graníti, grónir kjarri og stór-
um skógum kastaníu- og furu-
trjáa. Þetta er ósnortið land,
eyðilegt og óræktað, þrátt fyr-
ir smáþorp hér og hvar, 'sem
bafa verið sett eins og vörður
á fjallatinda. Þarna er enginn
landbúnaður, enginn iðnaður,
engin list. Þarna sést aldrei tré-
skurðarmynd eða höggmynd
eða önnur arfleifð, sem gæti
borið því vitni að meðal liinna
gömlu Korsíkubúa hefði dafn-
að list eða hagleikur, og smekk-
ur fyrir því, sem fallegt er.
Það er þetta sem maður tekur
mest eftir i þessu stórfenglega
og stranga landi: arfgengt af-
skiftaleysi gagnvart leitinni að
liáleitu formi .... jiessu sem
við köllum list. Á Italíu er ekki
aðeins hver höil full af lista-
verkum, Iieldur er höllin sjálf
listaverk fyrir sig. Á Italiu vitn-
ar inarmarinn, tréð, bronse,
járn, málmar og steinn allt um
snilld mannsandans, og jafn-
vel lítilfjörlegustu fornleifar
frá frægðaröldinni lýsa jiessari
guðdómlegu fegurðarþrá. Ital-
ia er okkur öllum lieilagt og
elskað land, af því að hún sýn-
ir okkur á svo sannfærandi
liátt orkuna, stórleikann, kraft-
inn og sigurhrósið hjá liinni
skapandi sál.
Og skamt undan strönd henn-
ar er hin villta Korsíka, í al-
veg sömu mynd eins og í upp-
hafi vega sinna. Þar lifir mað-
urinn sínu eigin frumstæða lífi
i lélegum kofa, og lætur sér
standa á sama um allt, sem ekki
kemur lionum eða fjölskyldu-
þrætum hans við. Og Korsiku-
búinn á ennþá galla og kosti,
sem frumstæðir menn hafa.
Hann er ástríðufullur, hefni-
gjarn, sannast að segja blóð-
þyrstur, en um leið er hann
gestrisinn, örlátur, tryggur og
hreinskilinn. Hann opnar ó-
kunnugum allar sínar dyr og
endurgeldur livert vinarmót
með tryggð og vinfesti.
I heilan mánuð hafði ég
reikað þarna um þessa til-
komumiklu ey, og mér fannst
einhvernveginn að ég væri kom-
inn á heimsenda. Þarna voru
engin veitingahús, engar krár,
engir vegir. Upp að smáþorp-
unum liggja múldýraslóðar;
þau hanga á klettasyllunum
yfir þröngum dölunum, en
meðan úr þeim heyrist niður-
inn í ánni. Ferðamaðurinn ber
að dyrum á einhverju húsinu
og biður uin að lofa sér að
vera. Hann sest við fábreyti-
legt matborð húsbóndans, sef-
ur undir lágu þaki hans, og
daginn eftir fylgir húsbóndinn
gesti sínum út fyrir þorpið og
þar kveðjast þeir með handa-
bandi.
Eilt kvöld, eftir tíu tíma
göngu kom ég að litlu afskektu
búsi efst uppi í dal, sem einni
mílu neðar snarlækkaði niður
að sjónum. Dalurinn var eig-
inlega ekki annað en venjuleg
gjá með hrjóstrugum fjöllum,
sem risu brött á báðar hliðar
og uxu þar runnar og tré
en víðast var gljóturð. Við kof-
ann var nokkuð af vinviði og
lítill garður, en nokkru fjær
uxu stórar kastaníur. Þetta
var nóg til að viðhalda lífinu,
og mátti lieita að það væri
fjársjóður á þessari hrjóstrugu
eyju.
Eg hitti gamla konu, strang-
lega og alvarlega yfirlitum,
þokkalega að sjá. Maðurinn
hennar stóð upp úr stól með
strásetu, lmeigði sig fyrir mér
og settist aftur án þess að segja
eitt einasta orð.
— Þér verðið að bafa bann
afsakaðan, sagði konan. Hann
er heyrnarlaus — hann er átta-
tíu og tveggja ára.
Mér kom á óvart að heyra
að hún talaði frönsku alveg
eins og Frakkar gera.
— Þér eruð elcki innfæddur
Korsíkubúi? spurði ég.
— Nei, við erum frá megin-
landinu, en við liöfum átt
heima bérna í fimtíu ár.
Það var eins og brotsjór
skelfingar skylli yfir mig við
tilhugsunina um þessi fimtíu
ár, sem þau höfðu dvalið i
þessari skuggalegu gjá, svo
langt frá bæjunum og þeim
stöðum, sem mennirnir lifa á.
Gamall smali kom inn og við
settumst öll við borðið til að
snæða kvöldmat; þetta var
eiginlega einn réttur: súpa með
kartöflum, fleski og káli, sem
soðið var saman. Þegar við
höfðum matast settist ég út
við dyrnar. Eg var eins og hálf
dasaður að sjá þessa auðn fyr-
ir augum mér, og það kom yf-
ir mig þessi angurværð, sem
stundum grípur ferðamanninn
á leiðinlegu kvöldi þar sem
ömurlegt er umhorfs. Tilfinn-
ing um að lokin séu að nálg-
ast, lok tilverunnar — að
heimsendir sé i nánd. Allt- í einu
streymir meðvitundin um liina
ógurlegu eymd lífsins inn yfir
okkur; tómlætið yfir öllu, liinn
dapurlegi einstæðingsháttur
hjartans, hjartað sem er gabb-
að og dregið á tálar af sinni
eigin ímyndun fram á sjálfan
grafarbakkann.
Nú kom gamla konan lil
mín og með þeirri forvitni,
sem finnst í breinustu sáluni
fór hún að spyrja mig spjör-
unum úr.
Svo að þér komið frá
Frakklandi ?
— Já ég er að ferðast til að
bressa mig eftir veikindi.
Þér munuð vera frá París?
— Nei, ég er frá Nancy.
Þegar bún lieyrði þetta var
eins og hún kæmist i ákafa
geðshræring en samt get ég
ekki lýst eða skýrt hvernig eg